Γράφει ο Κώστας Παπακοσμάς

Πριν από τρία χρόνια είχα την τιμή να μιλήσω στην έναρξη του 14ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Νεφρολογικής Εταιρείας Νοσηλευτών (ΕΝΕΝ), που πραγματοποιήθηκε στην Καβάλα. Ήταν μια ιδιαίτερη στιγμή, καθώς στην εναρκτήρια τελετή μετέφερα στους συνέδρους την ιστορική, πολιτιστική και κοινωνική διαδρομή της πόλης μας – με ιδιαίτερη αναφορά στην ιατρική και νοσηλευτική ιστορία του τόπου.

Μπορεί η πανδημία να άλλαξε δραστικά τη ζωή μας από το 2020 και μετά, ωστόσο, προκάλεσε και «άλματα» στον τομέα της ψηφιακής πρόσβασης και εκπαίδευσης. Πανεπιστήμια, μουσεία και πολιτιστικοί οργανισμοί άνοιξαν τα ηλεκτρονικά τους αρχεία στο ευρύ κοινό. Μέσα από αυτή την αναζήτηση, ήρθα σε επαφή με τον ψηφιακό κατάλογο φωτογραφιών του ETH Ζυρίχης – του πανεπιστημίου που ιδρύθηκε το 1855 ως κέντρο καινοτομίας στην Ελβετία.

Ανάμεσα στις πολλές φωτογραφίες από την Ελλάδα των αρχών του 20ού αιώνα, ξεχώρισε μία: μια καρτ-ποστάλ από την Καβάλα, ταχυδρομημένη τον Ιούλιο του 1904. Απεικονίζει τη συνοικία της Αγίας Βαρβάρας – γνωστή τότε ως «Χαμιδιέ» – και συγκεκριμένα το Οθωμανικό νοσοκομείο «Γιουρεμπά». Μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1913, στον ίδιο χώρο ιδρύθηκε ο «Ευαγγελισμός» από την Ελληνορθόδοξη κοινότητα, ενώ αργότερα η λειτουργία του μεταφέρθηκε στην περιοχή του σημερινού πολιτιστικού κέντρου «Πυθαγόρας».

Η πολύτιμη φίλη και ιστορική ερευνήτρια Ιωάννα Μουσικούδη, από τη Μασσαλία, συνέβαλε καθοριστικά στην τεκμηρίωση της ιστορίας αυτής. Στο τελευταίο της βιβλίο, που θα παρουσιαστεί στις 5 Ιουλίου στο Δημοτικό Ναυτικό Μουσείο Καβάλας, αναφέρεται σε αυτήν την καρτ-ποστάλ και στον αποστολέα της: τον Δ. Αναστασιάδη.

Ο Αναστασιάδης, παρότι στη λεζάντα σημειώνει «Διεθνές Νοσοκομείο Καβάλας», αναφέρεται κυρίως στην Κωνσταντινούπολη και κάνει λόγο για μια πλατεία που «αξίζει κανείς να επισκεφτεί», χωρίς να την κατονομάζει – προφανώς ο παραλήπτης γνώριζε.

Η ιστορία αυτής της καρτ-ποστάλ αποκαλύπτει πολύ περισσότερα από όσα φαίνονται με την πρώτη ματιά. Ο ίδιος ο αποστολέας φαίνεται πως είχε στείλει και άλλες καρτ-ποστάλ με σχόλια, ενώ υπάρχουν και τεκμήρια της αλληλογραφίας του με τον σπουδαίο ζωγράφο Κωνσταντίνο Παρθένη.

Μικρά κομμάτια μιας ιστορίας που αξίζει να διατηρούμε ζωντανή και να συνεχίσουμε να ανακαλύπτουμε. Μνήμες, εικόνες και πρόσωπα, κρυμμένα στο χρόνο, που συνθέτουν το πολύχρωμο ψηφιδωτό της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

γράφει ο Κώστας Παπακοσμάς

Η 8η Ιουνίου 1950 αποτελεί σταθμό για την ιστορία της Καβάλας. Ήταν η ημέρα που τοποθετήθηκε ο θεμέλιος λίθος για τη δημιουργία της Τεχνικής Σχολής Μηχανικών «Ο Πυθαγόρας» στην οδό 7ης Μεραρχίας, στην περιοχή Φαλήρου. Ένα όνειρο δεκαετιών άρχιζε να γίνεται πραγματικότητα, χάρη στην επιμονή και το όραμα αξιόλογων Καβαλιωτών που δούλεψαν για ένα καλύτερο αύριο για τη νεολαία της πόλης.

Το ξεκίνημα της Σχολής

Η ίδρυση της σχολής ήταν καρπός κοινής προσπάθειας του Δήμου Καβάλας και του Επιμελητηρίου, σε μια δύσκολη μεταπολεμική περίοδο. Η λειτουργία της ξεκίνησε επισήμως τον Ιανουάριο του 1947, ενώ η διοικούσα επιτροπή περιλάμβανε εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής. Οι πρώτοι μαθητές φορούσαν στολές που ράφτηκαν στο κατάστημα Κριτσίλα και παρέλαυναν με υπερηφάνεια στις δημόσιες εκδηλώσεις.

Τα μαθήματα γίνονταν απογευματινές ώρες, αφού οι περισσότεροι φοιτητές εργάζονταν το πρωί σε τοπικά εργαστήρια και βιοτεχνίες. Ήταν μια σχολή με έμφαση στη χειρωνακτική τέχνη και την πρακτική κατάρτιση, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη τεχνιτών και επαγγελματιών που άφησαν το αποτύπωμά τους στην πρόοδο της πόλης.

Μνήμες αποφοίτων και πολιτών

Η ανάρτηση μου για τη σχολή προκάλεσε έντονη συγκίνηση και πλήθος αναμνήσεων από παλιούς αποφοίτους και συμπολίτες:

• Ο Γιάννης Τζατζάρης σχολίασε πως η σχολή πρέπει να επαναλειτουργήσει με το ίδιο αντικείμενο, λόγω έλλειψης τεχνιτών σήμερα. Συμφώνησα, επισημαίνοντας πως δυστυχώς η ελληνική κοινωνία απομάκρυνε τα παιδιά από τις τέχνες, τις οποίες πια υπηρετούν κυρίως μετανάστες.

• Ο Νικόλαος Κουτσουρέλιας θυμήθηκε τη δική του φοίτηση από το 1969 ως το 1973.

• Ο Γιώργος Χαρπαντίδης μετέφερε μια ενδιαφέρουσα ιστορία για τον βουλευτή του Σουηδικού Κοινοβουλίου, Νικόλαο Παπαδόπουλο, του οποίου ο πατέρας είχε πρωτοστατήσει στην ίδρυση της σχολής.

• Ο Χαράλαμπος Τσουρουκίδης έθεσε ερώτημα για πιθανή σύνδεση του σημείου θεμελίωσης της σχολής με την αρχαία Εγνατία Οδό, μια υπόθεση που προκαλεί ιδιαίτερο αρχαιολογικό και ιστορικό ενδιαφέρον.

Παρακαταθήκη για το μέλλον

Η Τεχνική Σχολή “Ο Πυθαγόρας” δεν ήταν απλώς ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα. Ήταν ένα κύτταρο ανάπτυξης, τεχνικής κατάρτισης και δημιουργίας. Ήταν ένας φάρος γνώσης για τους νέους της Καβάλας, που τους εξόπλιζε με δεξιότητες και επαγγελματική αξιοπρέπεια.

Οι παλιές φωτογραφίες και οι μαρτυρίες των συμπολιτών μας, που με εμπιστεύονται τα πολύτιμα αυτά τεκμήρια της τοπικής μας ιστορίας, αξίζουν να εκτεθούν και να διατηρηθούν. Είναι η συλλογική μας μνήμη και οφείλουμε να τη μεταδώσουμε στις επόμενες γενιές.

Αυτός ο τόπος δικαιούται ένα μέλλον που θα τιμά την ιστορία του. Ένα μέλλον που δεν θα ξεχνά, αλλά θα εμπνέεται από το παρελθόν.

Η ανάρτηση αυτή είναι φόρος τιμής σε όλους εκείνους που συνέβαλαν στη δημιουργία και λειτουργία της Τεχνικής Σχολής Πυθαγόρας, αλλά και στους αποφοίτους της, που στήριξαν και στηρίζουν την τοπική κοινωνία με το έργο τους.