γράφει ο Κώστας Παπακοσμάς

Η 8η Ιουνίου 1950 αποτελεί σταθμό για την ιστορία της Καβάλας. Ήταν η ημέρα που τοποθετήθηκε ο θεμέλιος λίθος για τη δημιουργία της Τεχνικής Σχολής Μηχανικών «Ο Πυθαγόρας» στην οδό 7ης Μεραρχίας, στην περιοχή Φαλήρου. Ένα όνειρο δεκαετιών άρχιζε να γίνεται πραγματικότητα, χάρη στην επιμονή και το όραμα αξιόλογων Καβαλιωτών που δούλεψαν για ένα καλύτερο αύριο για τη νεολαία της πόλης.

Το ξεκίνημα της Σχολής

Η ίδρυση της σχολής ήταν καρπός κοινής προσπάθειας του Δήμου Καβάλας και του Επιμελητηρίου, σε μια δύσκολη μεταπολεμική περίοδο. Η λειτουργία της ξεκίνησε επισήμως τον Ιανουάριο του 1947, ενώ η διοικούσα επιτροπή περιλάμβανε εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής. Οι πρώτοι μαθητές φορούσαν στολές που ράφτηκαν στο κατάστημα Κριτσίλα και παρέλαυναν με υπερηφάνεια στις δημόσιες εκδηλώσεις.

Τα μαθήματα γίνονταν απογευματινές ώρες, αφού οι περισσότεροι φοιτητές εργάζονταν το πρωί σε τοπικά εργαστήρια και βιοτεχνίες. Ήταν μια σχολή με έμφαση στη χειρωνακτική τέχνη και την πρακτική κατάρτιση, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη τεχνιτών και επαγγελματιών που άφησαν το αποτύπωμά τους στην πρόοδο της πόλης.

Μνήμες αποφοίτων και πολιτών

Η ανάρτηση μου για τη σχολή προκάλεσε έντονη συγκίνηση και πλήθος αναμνήσεων από παλιούς αποφοίτους και συμπολίτες:

• Ο Γιάννης Τζατζάρης σχολίασε πως η σχολή πρέπει να επαναλειτουργήσει με το ίδιο αντικείμενο, λόγω έλλειψης τεχνιτών σήμερα. Συμφώνησα, επισημαίνοντας πως δυστυχώς η ελληνική κοινωνία απομάκρυνε τα παιδιά από τις τέχνες, τις οποίες πια υπηρετούν κυρίως μετανάστες.

• Ο Νικόλαος Κουτσουρέλιας θυμήθηκε τη δική του φοίτηση από το 1969 ως το 1973.

• Ο Γιώργος Χαρπαντίδης μετέφερε μια ενδιαφέρουσα ιστορία για τον βουλευτή του Σουηδικού Κοινοβουλίου, Νικόλαο Παπαδόπουλο, του οποίου ο πατέρας είχε πρωτοστατήσει στην ίδρυση της σχολής.

• Ο Χαράλαμπος Τσουρουκίδης έθεσε ερώτημα για πιθανή σύνδεση του σημείου θεμελίωσης της σχολής με την αρχαία Εγνατία Οδό, μια υπόθεση που προκαλεί ιδιαίτερο αρχαιολογικό και ιστορικό ενδιαφέρον.

Παρακαταθήκη για το μέλλον

Η Τεχνική Σχολή “Ο Πυθαγόρας” δεν ήταν απλώς ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα. Ήταν ένα κύτταρο ανάπτυξης, τεχνικής κατάρτισης και δημιουργίας. Ήταν ένας φάρος γνώσης για τους νέους της Καβάλας, που τους εξόπλιζε με δεξιότητες και επαγγελματική αξιοπρέπεια.

Οι παλιές φωτογραφίες και οι μαρτυρίες των συμπολιτών μας, που με εμπιστεύονται τα πολύτιμα αυτά τεκμήρια της τοπικής μας ιστορίας, αξίζουν να εκτεθούν και να διατηρηθούν. Είναι η συλλογική μας μνήμη και οφείλουμε να τη μεταδώσουμε στις επόμενες γενιές.

Αυτός ο τόπος δικαιούται ένα μέλλον που θα τιμά την ιστορία του. Ένα μέλλον που δεν θα ξεχνά, αλλά θα εμπνέεται από το παρελθόν.

Η ανάρτηση αυτή είναι φόρος τιμής σε όλους εκείνους που συνέβαλαν στη δημιουργία και λειτουργία της Τεχνικής Σχολής Πυθαγόρας, αλλά και στους αποφοίτους της, που στήριξαν και στηρίζουν την τοπική κοινωνία με το έργο τους.

Μια από τις πιο εμβληματικές φωτογραφίες της Καβάλας μας μεταφέρει πίσω στον χρόνο, στην εποχή που η σημερινή πλατεία Καραολή – Δημητρίου ήταν γνωστή ως πλατεία “Δόξης”, τιμητικά αφιερωμένη στο πολεμικό πλοίο “Δόξα”, που απελευθέρωσε την πόλη στις 26 Ιουνίου 1913.

Η ονομασία “Καραολή – Δημητρίου”, όπως γνωρίζουμε σήμερα, δόθηκε στη μνήμη των δύο Κυπρίων αγωνιστών της ΕΟΚΑ, που θυσιάστηκαν για την ελευθερία της Κύπρου. Όμως η πλατεία, πέρα από το όνομά της, κρύβει στρώματα ιστορίας και καθημερινότητας της παλιάς Καβάλας.

Σκηνές μιας άλλης εποχής

Η εικόνα απεικονίζει φορτωτές με “αρκαλίκια” (το χαρακτηριστικό εργαλείο μεταφοράς), να κουβαλούν δέματα καπνού, στηρίζοντας με κόπο και ιδρώτα τη βαριά οικονομία του καπνού – που ήταν τότε η κινητήριος δύναμη της τοπικής οικονομίας.

Πίσω τους, κτίρια που στέγαζαν γραφεία ναυτιλιακών εταιρειών, ανάμεσά τους και εκπρόσωποι της Αμερικανικής Ακτοπλοΐας, σύμβολα μιας πόλης που ήταν ανοιχτή προς τη θάλασσα και τον κόσμο.

Στον επάνω όροφο του κτιρίου των Αδελφών Βουλαλά βρίσκονταν τα πρώτα γραφεία του Εμπορικού και Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Καβάλας, το οποίο είχε ιδρυθεί μόλις το 1918, υποδηλώνοντας την ανάγκη για οργάνωση και στήριξη της επιχειρηματικότητας.

Ο Άγιος Νικόλαος – από Τζαμί σε Εκκλησία

Στο βάθος της φωτογραφίας διακρίνεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, η οποία εκείνη την εποχή διατηρούσε ακόμη την όψη Τζαμιού, καθώς ήταν το παλιό Ιμαρέτ, τόπος λατρείας των Οθωμανών. Μετά από επίμονη προσπάθεια του Μητροπολίτη Φιλίππων Χρυσοστόμου, το κτίσμα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό το 1929, παρά τις πιέσεις της Εθνικής Τράπεζας και της Διεύθυνσης Ανταλλάξιμης Περιουσίας, που ήθελαν την πώληση του χώρου.

Μνήμη και ταυτότητα

Η εικόνα αυτή δεν είναι απλώς μια παλιά φωτογραφία. Είναι ντοκουμέντο ταυτότητας της πόλης. Φέρνει στο προσκήνιο την ιστορική, εμπορική και πολιτιστική διαδρομή της Καβάλας, από λιμάνι-κόμβο του καπνεμπορίου σε σύγχρονη πόλη με ιστορικό βάθος.

Κάθε γωνιά, κάθε πρόσωπο της φωτογραφίας, κάθε λιθόστρωτο αυτής της πλατείας, κουβαλάει τη μνήμη όσων δούλεψαν, αγωνίστηκαν και πίστεψαν σε μια καλύτερη Καβάλα.

Γιατί η Ιστορία δεν γράφεται μόνο με γεγονότα, αλλά και με εικόνες – και αυτή είναι μία από τις πιο ζωντανές.

Γράφει ο Κώστας Παπακοσμάς

Επιμένουμε να προσδοκούμε το καλοκαίρι, και μαζί του ξεδιπλώνουμε κομμάτια από το παρελθόν της πόλης μας – αυτή τη φορά, μέσα από τη μαρτυρία των κατοίκων, την ιστορία της παραλίας «Ραψάνη».

Η φωτογραφία που δημοσιεύω τραβήχτηκε τον Αύγουστο του 1941 και αποτυπώνει μια άλλη εποχή. Τότε, η περιοχή δεν ήταν γνωστή ως Ραψάνη, αλλά ως «Φάληρο», όνομα που δόθηκε από το ομώνυμο κοσμικό κέντρο της εποχής, το οποίο στέγαζε επίσης το Δημοτικό Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας.

Από τη Ραψάνη Λάρισας… στην Καβάλα

Μεταπολεμικά, δύο χωροφύλακες από το χωριό Ραψάνη της Λάρισας, οι οποίοι υπηρέτησαν στην Καβάλα και επέλεξαν να παραμείνουν στην πόλη και μετά τη συνταξιοδότησή τους, άνοιξαν μια μικρή ψαροταβέρνα δίπλα στην ακτή. Το όνομα «Ραψάνη» που έδωσαν στο μαγαζί τους, καθιερώθηκε με τα χρόνια για ολόκληρη την περιοχή.

Η ακτή, τα λουτρά και το Ναυτικό Μουσείο

Η παραλία της Ραψάνης ήταν πάντα προσβάσιμη για τις γύρω συνοικίες, προσφέροντας μια όαση δροσιάς τα καλοκαίρια. Το δεύτερο κτίριο από τα αριστερά της φωτογραφίας, όπου σήμερα στεγάζεται το Ναυτικό Μουσείο, ήταν τότε τα Λουτρά «Τερμεντζή», με θαλάσσια θερμά λουτρά για ποικίλες παθήσεις.

Στο βάθος διακρίνονται οι Αποθήκες ξυλείας Αποστολόπουλου, το σπίτι του αξέχαστου Αλέκου Δημόπουλου, η συνοικία της Αγίας Παρασκευής, και το στρατιωτικό κτίριο μέσα στο σημερινό στρατόπεδο «Καρακώστα».

Οι μνήμες των συμπολιτών μας

Ηλίας Τσαούσης: Μας υπενθυμίζει τη μεγάλη διάβρωση της ακτογραμμής, ένα φαινόμενο ορατό σε όλο τον νομό. Η παλιά φωτογραφία δείχνει την αμμουδιά με εντυπωσιακό πλάτος σε σχέση με σήμερα.

Ηλίας Φέσσας: Θυμάται τις προηγούμενες ονομασίες της παραλίας: «Μπανιέρες» και στη συνέχεια «Νεραΐδα», με είσοδο μια δραχμή και παροχές όπως ντους, φύλαξη ρούχων και παιχνίδια θάλασσας από τον μπάρμπα Κώστα.

Δημήτρης Χατζηχρήστου: Αναφέρει ότι από τον θείο του, μουσικό της εποχής, έμαθε για την προϊστορία της Ραψάνης και το πώς καθιερώθηκε η ονομασία από τους χωροφύλακες. Μας δίνει και μία επιπλέον πληροφορία: υπήρξε και «χειμερινή Ραψάνη», πιθανότατα σε στοά της Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Λεόντιος Πετμεζάς: Μοιράζεται ότι ο πατέρας του, γεννημένος στην περιοχή, την αποκαλούσε πάντα «μπανιέρες».

Νομικές ρυθμίσεις και αστικός χαρακτήρας

Από την έρευνά μου προκύπτει πως με Νομοθετικό Διάταγμα του 1928, απαγορεύτηκε η ανέγερση καπναποθηκών στο παραλιακό μέτωπο από το Φάληρο έως το Παγοποιείο. Ο χώρος είχε χαρακτηριστεί «τόπος περιπάτου» για τους Καβαλιώτες. Η σημερινή οδός Χρυσοστόμου Σμύρνης είχε τότε το όνομα «Μάρνης», με χαρακτήρα λεωφόρου.

Και ένα ακόμα καρνάγιο με ιστορία

Ελευθέριος Παπαγιαννάκης: Μας θυμίζει το μεγάλο καρνάγιο του μάστρο Μιχάλη Μοσχάτου, του Συμιακού – μια ακόμα πτυχή της παράκτιας ζωής της πόλης.

Η παραλία της Ραψάνης δεν είναι απλώς ένας τόπος για μπάνιο· είναι ένας χώρος φορτισμένος με μνήμες, ιστορίες και εικόνες μιας Καβάλας που αλλάζει, αλλά δεν ξεχνά. Όσο για τα πρόσωπα της φωτογραφίας; Σύντομα, περισσότερες λεπτομέρειες…

Η γνώση είναι για να μοιράζεται.