Τον Ιούλιο του 1913, η Καβάλα υποδέχεται με συγκίνηση και ενθουσιασμό τα πρώτα τμήματα του ένδοξου Ελληνικού Στρατού που εισέρχονται στην πόλη από τα υψώματα του Αγίου Σίλα. Οι Καβαλιώτες σπεύδουν να καλωσορίσουν τα απελευθερωτικά στρατεύματα, σε μια σκηνή που έμελλε να σηματοδοτήσει το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας και την έναρξη ενός νέου κεφαλαίου στην ιστορία της πόλης.

Η ιστορική εικόνα από την περιοχή “Λιμενικά” καταγράφει μια Καβάλα αλλιώτικη – περιβαλλόμενη από άδενδρες πλαγιές. Μόλις λίγα χρόνια αργότερα, το 1928, ξεκινά μια μεγάλη εκστρατεία δενδροφύτευσης και πρασίνου, με πρωτοβουλία του Δήμου Καβάλας και της φιλοδασικής επιτροπής. Πρωτεργάτες αυτής της οικολογικής μεταμόρφωσης υπήρξαν δύο σπουδαίοι Δήμαρχοι: Ευγένιος Ιορδάνου και Κλεάνθης Τερμεντζής, οι οποίοι άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στην πόλη. Αιωνία τους η μνήμη.

Στην ίδια περίοδο, ο Αριστοτέλης Στάνης, δάσκαλος και εθνικός εργάτης, κρατούσε άσβεστη τη φλόγα της Ελληνικότητας στην Καβάλα. Πολέμησε ιδεολογικά και μορφωτικά απέναντι στους Τούρκους και τους Βουλγάρους, υποστηρίζοντας την ελληνική παιδεία ως το ισχυρότερο όπλο του υπόδουλου Ελληνισμού. Ένας δρόμος στην Καβάλα και ένα μνημείο στα Δημοτικά Κοιμητήρια τιμούν σήμερα τη μνήμη και την προσφορά του.

Ανάμεσα στους αγωνιστές που συνέβαλαν στην εθνική απελευθέρωση συγκαταλέγεται και ο Στυλιανός Μαυρομιχάλης (γνωστός και ως Μαυρομάτης). Καταγόμενος από τη Μάνη, έφτασε στην Καβάλα ως γραμματέας του Ελληνικού Υποπροξενείου και ανέπτυξε έντονη εθνική δράση. Τον Ιούλιο του 1913, βρισκόταν στο θωρηκτό Αβέρωφ, παρών στην απελευθέρωση της Καβάλας, ενώ λίγο νωρίτερα είχε συνδράμει και στην απελευθέρωση της Αλεξανδρούπολης. Μετέπειτα υπηρέτησε ως Υποναύαρχος του Πολεμικού Ναυτικού. Αιωνία του η μνήμη.

Ψηφίδες Ιστορίας

Αναδρομή στο παρελθόν προσφέρει και η εφημερίδα “ΕΥΝΟΜΙΑ”, που κυκλοφορούσε στη Σάμο. Στο φύλλο της 8ης Ιουνίου 1895, αναδημοσιεύεται διαφήμιση της εταιρείας “Ανατολ. Ατμόπλοια Π. Πανταλέοντος”, στην οποία αναφέρεται το λιμάνι της Καβάλας και η θαλάσσια σύνδεση της εποχής. Το δρομολόγιο ξεκινούσε από το Βαθύ της Σάμου και μέσω Καρλοβασίων, Χίου, Σμύρνης και άλλων σταθμών, έφτανε στην Καβάλα, συνδέοντας την πόλη με ένα ευρύ δίκτυο επικοινωνίας και εμπορίου.

Η αναφορά αυτή μαρτυρά τον σημαντικό ρόλο της Καβάλας ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα ως εμπορικό και στρατηγικό κέντρο στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.

Γράφει ο Κώστας Παπακοσμάς

Εντυπωσιακή ήταν η χθεσινή εικόνα (Πέμπτη 26 Ιουνίου) στο λιμάνι της Καβάλας. Ένα μεγάλο κρουαζιερόπλοιο ελλιμενισμένο στον μόλο, στο σημείο που πλέον έχει καθιερωθεί ως σημείο προσέγγισης των πλοίων αυτών, δίπλα του ένα από τα ακτοπλοϊκά που συνδέουν την πόλη με τα νησιά του Αιγαίου και παραδίπλα τα γνώριμα φέρυ μπωτ της πορθμειακής γραμμής Καβάλας – Πρίνου.

Την πανδαισία εικόνων συμπλήρωναν τα αλιευτικά σκάφη, τα τουριστικά ιστιοπλοϊκά που μπαινόβγαιναν αδιάκοπα, καθώς και τα σκάφη του Λιμενικού Σώματος και της Λιμενικής Πυροσβεστικής.

Ένα λιμάνι, πολλές ιστορίες

Και όμως, καθώς στεκόμουν απέναντι, η ματιά μου δεν έβλεπε μόνο το παρόν. Γύρισε πίσω, δεκαετίες πριν… όταν στο ίδιο λιμάνι κυριαρχούσαν τα μικρά και μεγάλα εμπορικά πλοία, εκείνα που φόρτωναν καπνά, δημητριακά, αργότερα μάρμαρα – θησαυρούς της καβαλιώτικης γης. Πλάι τους τα ακτοπλοϊκά της εποχής, με πιο χαρακτηριστικό το θρυλικό ΙΟΝΙΟΝ, που ένωνε την Καβάλα με τον Πειραιά.

Τότε, το λιμάνι δεν ήταν μόνο κόμβος μετακίνησης ή τουριστικός προορισμός. Ήταν χώρος δουλειάς, φορτοεκφόρτωσης, κίνησης και μοχλός οικονομικής ζωής για ολόκληρη την Ανατολική Μακεδονία.

Από το παρελθόν στο μέλλον

Σήμερα, η Καβάλα έχει αλλάξει. Το λιμάνι έχει αποκτήσει πολυμορφικότητα: φιλοξενεί τουριστικά και επαγγελματικά σκάφη, εξυπηρετεί την ακτοπλοΐα, την αλιεία, το εμπόριο, αλλά και τη σύγχρονη μορφή θαλάσσιου τουρισμού – την κρουαζιέρα.

Η ενίσχυση της κίνησης από κρουαζιερόπλοια δείχνει πως η Καβάλα έχει τη δυναμική να γίνει σημαντικός σταθμός στο χάρτη του τουρισμού. Με κατάλληλες επενδύσεις και ανάδειξη της πολιτιστικής και ιστορικής της ταυτότητας, μπορεί να ξαναβρεί τον κομβικό της ρόλο, αυτή τη φορά με τουριστικό και βιώσιμο πρόσημο.

Για όσους θυμούνται το παρελθόν, το λιμάνι της Καβάλας δεν είναι απλώς ένα σημείο στο χάρτη. Είναι μνήμη, εξέλιξη και ελπίδα. Ένας τόπος που συνεχίζει να αλλάζει – χωρίς όμως να ξεχνάει ποτέ ποιος ήταν.

Γράφει ο Κώστας Παπακοσμάς

Ιστορικές αναζητήσεις καθημερινά – για να γνωρίζουν οι νεότεροι και να θυμούνται οι παλαιότεροι. Μικρές ιστορίες για πρόσωπα, γεγονότα και σημεία του τόπου μας. Εικόνες που περνούν μπροστά από τα μάτια μας, πολλές φορές απαρατήρητες, κρύβοντας πίσω τους την ψυχή της Καβάλας.

Σήμερα, μια τέτοια εικόνα, από την περιοχή γύρω από το Καρνάγιο, μας ταξιδεύει πίσω στον χρόνο. Εκεί όπου κάποτε άκμαζε η τέχνη της ναυπηγικής στα Καλαφατιά. Μυρωδιές ξύλου, θαλασσινό αεράκι και ψαρίλα, χρώματα και μορφές σμιλεμένες από κόπο και μεράκι.

Δεσπόζουν στο τοπίο οι Καμάρες, αγέρωχες όπως πάντα, και γύρω τους τα Καπναποθήκες – μάρτυρες μιας άλλης εποχής, όταν ο καπνός ήταν βασική κινητήριος δύναμη για την οικονομία της Καβάλας. Η καπνεργασία κυριάρχησε σε ολόκληρη την πόλη, αφήνοντας το αποτύπωμά της όχι μόνο στις γειτονιές, αλλά και στη συλλογική μνήμη.

Το Ταμείο Καπνεργατών και το ΤΕΑΥΚΕ

Οι καπνεργάτες ασφαλίζονταν στο Ταμείο Καπνεργατών (Τ.Α.Κ.), το οποίο συγχωνεύτηκε με το ΙΚΑ την 1η Απριλίου 1953. Πολλοί υπερήλικες συμπολίτες μας το θυμούνται ακόμα με αυτό το όνομα.

Όμως, στην Καβάλα υπήρχε και ένα ακόμα ταμείο, εξίσου σημαντικό: Το Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Υπαλλήλων Καπνεμπορικών Επιχειρήσεων Καβάλας – ΤΕΑΥΚΕ. Δημιουργήθηκε για να συμπληρώνει την κύρια σύνταξη των εργαζομένων, μια επιπλέον μέριμνα για όσους εργάζονταν σκληρά στα καπνεργοστάσια της περιοχής.

Το ΤΕΑΥΚΕ συγχωνεύτηκε στο ΙΚΑ–ΕΤΕΑΜ την 1η Ιουνίου 1983 με το Π.Δ. 151/83 (ΦΕΚ 62/18.5.83). Κτίριο-σύμβολο του Ταμείου αυτού, ήταν και παραμένει το κτίριο του ΤΕΑΥΚΕ, το οποίο βρίσκεται στην περιοχή του Καρνάγιου, δεξιά στη φωτογραφία που συνοδεύει το άρθρο, και παραμένει για τους νεότερους ένα σημείο αναφοράς.

Η αξία της μνήμης

Σε μια εποχή που τα πάντα αλλάζουν γρήγορα, η ιστορική μνήμη είναι το νήμα που μας κρατάει δεμένους με το παρελθόν. Ο ρόλος των θεσμών, των επαγγελμάτων, των τόπων και των ανθρώπων πρέπει να διατηρείται ζωντανός.

Ανακαλώντας αυτές τις μικρές αλλά σημαντικές πτυχές της τοπικής μας ιστορίας, δεν κοιτάμε απλώς πίσω – ξαναβρίσκουμε το ποιοι είμαστε. Και ίσως έτσι, μπορούμε να σχεδιάσουμε το αύριο, γνωρίζοντας καλά τις ρίζες μας.