Ο νομικός εκπρόσωπος της ΟΙΕΛΕ Γ. Μελισσάρης για τα συμβόλαια «μηδενικών ωρών» και για τους τεράστιους κινδύνους που κρύβει η εφαρμογή τους για τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς

Την περασμένη εβδομάδα η ΟΙΕΛΕ, με αφορμή διαρροή του Υπουργείου Εργασίας στην «Καθημερινή» που έκανε λόγο για εφαρμογή συμβολαίων «κατά παραγγελία» (συμβόλαια μηδενικών ωρών ή ondemand) στο χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης, εξέδωσε σχετική ανακοίνωση που επεσήμαινε τον τεράστιο κίνδυνο που διατρέχουν τα (εναπομείναντα) εργασιακά δικαιώματα των εκπαιδευτικών που εργάζονται σε ιδιωτικά σχολεία, Φροντιστήρια και Κέντρα Ξένων Γλωσσών.

Απέστειλε, δε, επιστολή προς τον Υπουργό Παιδείας, ζητώντας την παρέμβασή του και τη δέσμευση ότι δεν θα απεμπολήσει το συνταγματικά καθορισμένο εποπτικό ρόλο του Υπουργείου στην ιδιωτική εκπαίδευση.

Σήμερα, ο Γιώργος Μελισσάρης, νομικός σύμβουλος της ΟΙΕΛΕ με πολύχρονη ενασχόληση με το εργατικό δίκαιο, απαντά σε ερωτήσεις της Ομοσπονδίας για τα συμβόλαια μηδενικών ωρών και τις συνέπειες της ενδεχόμενης εφαρμογής τους στο χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης.

1. Είστε ίσως ο μοναδικός νομικός του εργατικού δικαίου που επισημαίνετε το τελευταίο διάστημα τον κίνδυνο η εφαρμογή ευρωπαϊκής οδηγίας (Οδηγία (ΕΕ) 2019/1152της 20ής Ιουνίου 2019 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου) να οδηγήσει σε συμβόλαια «μηδενικών ωρών». Τι ακριβώς είναι αυτά τα συμβόλαια και πώς μπορεί να εφαρμοστούν στον ευρύτερο ιδιωτικό τομέα;

Και η ΟΙΕΛΕ είναι η μοναδική, όπως δήλωσα και δημόσια, δευτεροβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση που ασχολήθηκε σοβαρά και εξέδωσε ανακοίνωση για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα. Οι συμβάσεις μηδενικών ωρών είναι μια μορφή ευέλικτης εργασίας κατά την οποία τα χρονικά όρια της εργασίας δεν είναι εκ των προτέρων καθορισμένα. Από τη μία έχουμε την υποχρέωση του εργαζομένου να είναι διαθέσιμος για εργασία όπως και όταν απαιτείται, από την άλλη ο εργοδότης δεν είναι απαραίτητα υποχρεωμένος να δώσει στον εργαζόμενο οποιαδήποτε εργασία.

Η καταβολή του μισθού γίνεται αναλόγως των ωρών της πραγματικής εργασίας που θα προσφέρει ο εργαζόμενος, μετά την πρόσκληση του εργοδότη. Η μορφή αυτή της άτυπης απασχόλησης ήταν για αρκετό χρονικό διάστημα διαδεδομένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως στη Μεγάλη Βρετανία όπου το φαινόμενο ανθεί (υπολογίζεται ότι οι απασχολούμενοι με τέτοιες συμβάσεις είναι πάνω από 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι), υπάρχει όμως η τάση περιορισμού του, ακριβώς λόγω της κατάχρησης εκ μέρους των εργοδοτών αλλά και της τεράστιας εργασιακής ανασφάλειας που γεννά στους εργαζόμενους.

Η πρακτική δείχνει ότι εφαρμόζεται σε αρκετούς τομείς του ιδιωτικού τομέα (σε κάποιες χώρες και στο δημόσιο) και ιδίως στη διαμονή και εστίαση, υγεία και κοινωνική εργασία, εμπόριο, εκπαίδευση κλπ. Με τη σημερινή απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων στην Ελλάδα, τη λεγκαλιστική προσέγγιση των εργασιακών ζητημάτων από την Επιθεώρηση Εργασίας («ό,τι λέει ο νόμος») και την ατιμωρησία των εργοδοτών από καταχρηστικές συμπεριφορές, είναι, κατά τη γνώμη μας, δεδομένο ότι η μορφή αυτή της απασχόλησης θα γενικευτεί σε όλο τον ιδιωτικό τομέα. 

2. Σε πρόσφατη διαρροή του Υπουργείου Εργασίας δια του τύπου, υπάρχει αναφορά για εφαρμογή συμβολαίων μηδενικών ωρών και στην ιδιωτική εκπαίδευση. Πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό και ποιοι είναι οι κίνδυνοι που προκύπτουν για τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς και το νομοθετικό καθεστώς που διέπει το χώρο μας;

Το Υπουργείο Εργασίας δείχνει να αγνοεί τη διπλή υπόσταση της σύμβασης εργασίας του ιδιωτικού εκπαιδευτικού και συγκεκριμένα ότι, στο πλαίσιο της εποπτείας της ιδιωτικής εκπαίδευσης από το Υπουργείο Παιδείας, κάθε σύμβαση ολοκληρώνεται με το «διοριστήριο», δηλ. την έγκριση από το εποπτεύον Υπουργείο Παιδείας της σύναψης της εργασιακής σχέσης (εργασία εκπαιδευτικού σε ιδιωτικό σχολείο χωρίς διοριστήριο απαγορεύεται). Αν η επερχόμενη ρύθμιση δώσει τη δυνατότητα εισαγωγής των συμβάσεων μηδενικών ωρών στην εκπαίδευση, τίθενται σε κίνδυνο οι εξής βασικοί όροι της εργασιακής σχέσης των εκπαιδευτικών:

1. i. Δεν θα ασκείται στην ουσία η απαραίτητη εποπτεία των ιδιωτικών σχολείων από τις αρμόδιες Δ/νσεις Εκπαίδευσης, αφού δεν θα μπορεί να προκύψει η τήρηση του υποχρεωτικού ωραρίου των εκπαιδευτικών (όμοιο με των δημοσίων), η τήρηση του ωρολογίου προγράμματος, η επαρκής και των προτέρων κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών ανά τάξη, τμήμα κλπ.
2. ii. Ουσιαστικά θα τεθεί σε κίνδυνο ο ίδιος ο θεσμός των αναπληρωτών, αφού ο ιδιοκτήτης του σχολείου θα μπορεί να αντλεί από μία δεξαμενή εργαζομένων με σύμβαση μηδενικών ωρών (η οποία, μέχρι την πραγματική απασχόλησή τους, θα είναι ανέξοδη για αυτόν), τον εκπαιδευτικό ή εκπαιδευτικούς εκείνους που θα αναπληρώσουν τον κωλυόμενο ή απόντα, για όσες ώρες ο ιδιοκτήτης επιθυμεί.

iii. Θα καταργηθεί κατ’ουσίαν το ίδιο το διοριστήριο, αφού δεν θα αναγράφεται πλέον σε αυτό ένας από τους πλέον βασικούς όρους εργασίας, δηλ. τα χρονικά όρια αυτής.

3. iv. Θα υπάρξει τεράστιο θέμα με την αναγνώριση της προϋπηρεσίας στο ΑΣΕΠ αφού οι εργαζόμενοι με τέτοιες συμβάσεις δεν θα συμπληρώνουν την προϋπόθεση της συνεχούς υπηρεσίας τουλάχιστον δύο (2) σχολικών ετών με πλήρες εβδομαδιαίο ωράριο ή με αναγωγή αυτού στο υποχρεωτικό, την οποία σήμερα ο νόμος επιβάλει.
4. v. Όσο για τους εκπαιδευτικούς των φροντιστηρίων και των ΚΞΓ, όπου απουσιάζει η άμεση κρατική συμμετοχή στην πρόσληψή τους, οι συνέπειες θα είναι εξαιρετικά δυσμενείς. Και τούτο διότι θα εκλείψουν οι συμβάσεις εργασίας εγγυημένων ωρών απασχόλησης, ενώ οι εργοδότες (τουλάχιστον μεγάλος αριθμός αυτών) θα μετατρέψουν τις συμβάσεις των εκπαιδευτικών σε συμβάσεις μηδενικών ωρών έτσι ώστε να μπορούν ανά πάσα στιγμή να ανακυκλώνουν ανέξοδα το προσωπικό. Αυτό θα οδηγήσει όχι μόνο σε εργασιακή ανασφάλεια αλλά και στη διόγκωση του αισθήματος φόβου και αποδοχής κάθε αυθαιρεσίας, λόγω του κινδύνου απώλειας του ελάχιστου αυτού εισοδήματος των εκπαιδευτικών. Επιπλέον, είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν, οι έχοντες ορισμένου χρόνου συμβάσεις (η μεγάλη πλειονότητα αυτών) θα συμπληρώνουν τον απαιτούμενο αριθμό των 120 ενσήμων για να λαμβάνουν το επίδομα ανεργίας τους καλοκαιρινούς μήνες.
5. Ασχολείστε στενά με το χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης τα τελευταία 3 χρόνια. Πώς βλέπετε να διαμορφώνονται οι εργασιακές σχέσεις των ιδιωτικών εκπαιδευτικών μετά την εφαρμογή του Νόμου Κεραμέως; Τι θα πρέπει να προσέχουν οι συνάδελφοι και πότε θεωρείτε ότι θα πρέπει να καταγγέλλουν στην ΟΙΕΛΕ και στις αρχές παραβιάσεις της νομοθεσίας;

Η ιδιωτική εκπαίδευση και ιδίως οι λειτουργοί της, έγιναν για άλλη μία φορά, πεδίο εξυπηρέτησης των συμφερόντων των ιδιοκτητών (της μερίδας εκείνων που η ιδιωτική εκπαίδευση θεωρείται τόπος κερδοφορίας και όχι τμήμα της συλλογικής προόδου), υπό την έννοια ότι την προηγούμενη 4ετία οι ρυθμίσεις που εισήχθησαν διακρίνονταν από την θεσμοθέτηση πάγιων εργοδοτικών αιτημάτων (όπως ήταν η μη αιτιολόγηση της απόλυσης κλπ.).

Οι συνέπειες της εφαρμογής του Ν. 4713/2020 είναι εδώ, καταδεικνύονται δε καθημερινά από τα δελτία τύπου της ΟΙΕΛΕ, με κυρίαρχες αυτές των απολύσεων (εκδικητικών ή μη), των αυθαίρετων συμπεριφορών (μονομερείς μεταβολές των όρων εργασίας-μειώσεις ωραρίου κλπ.) αλλά και τη συνεχιζόμενη εργασιακή εξουθένωση των εκπαιδευτικών, ιδίως από την περίοδο της πανδημίας και μετά.

Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε τα ολοένα αυξανόμενα φαινόμενα ηθικής παρενόχλησης σε βάρος εκπαιδευτικών, από κάποιους ιδιοκτήτες αλλά και από τους ίδιους του γονείς, φαινόμενα που επηρεάζουν κατά πολύ και την ποιότητα των εκπαιδευτικών υπηρεσιών των ίδιων των εργαζομένων αλλά και του σχολείου προς τους μαθητές του.

Για το ζήτημα αυτό ετοιμάζουμε, σε συνεργασία με την ΟΙΕΛΕ, ειδικό σεμινάριο το επόμενο διάστημα, για τα αίτια του φαινομένου και τους τρόπους αντιμετώπισής του. Ακριβώς λόγω της κατάστασης αυτής, πολλοί εκπαιδευτικοί σπεύδουν να αποχωρήσουν με συνταξιοδότηση, ακόμα και πρόωρη, προκειμένου να προστατεύσουν και την ψυχική τους υγεία (λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος, θα υπάρξει ειδική ενημέρωση, σε συνεργασία με την ΟΙΕΛΕ, για συνταξιοδοτικά θέματα των εκπαιδευτικών, το προσεχές διάστημα).

Σε κάθε περίπτωση, προτρέπουμε τους εκπαιδευτικούς να απευθύνονται στους Συλλόγους τους-μέλη της ΟΙΕΛΕ, για κάθε παραβίαση της εκπαιδευτικής και εργατικής νομοθεσίας, έτσι ώστε να γίνονται οι απαραίτητες νομικές κινήσεις από την Ομοσπονδία.