ΚΟΣΜΟΣ
Ιράν: Από την Ανατροπή του Μοσαντέγκ στην Άνοδο του Χομεϊνί (βίντεο)

Το Ιράν υπήρξε κάποτε μια ανερχόμενη φιλελεύθερη δύναμη στη Μέση Ανατολή, με ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα, πλούσιο φυσικό πλούτο και φιλοδοξίες για εκσυγχρονισμό. Η μετεξέλιξή του, ωστόσο, σε μια αυστηρή ισλαμική θεοκρατία αποτέλεσε αποτέλεσμα δεκαετιών ξένης ανάμειξης, πολιτικών λαθών και εσωτερικής αγανάκτησης. Η ανατροπή του Μοχάμεντ Μοσαντέγκ από τη CIA το 1953, ο αυταρχισμός του Σάχη και η εκτόξευση του Αγιατολάχ Χομεϊνί στην εξουσία, με τη βοήθεια και του δυτικού Τύπου, καθόρισαν μια από τις πιο δραματικές στροφές στην ιστορία της σύγχρονης Μέσης Ανατολής.
Η Κρατικοποίηση των Πετρελαίων και η Δύναμη του Λαού
Το 1951, ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός του Ιράν, Μοχάμεντ Μοσαντέγκ, υλοποιεί το λαϊκό αίτημα: την κρατικοποίηση των πετρελαίων, τα οποία μέχρι τότε εκμεταλλευόταν η βρετανική Anglo-Persian Oil Company (μετέπειτα BP). Η αντίδραση του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν άμεση – εμπάργκο, προσφυγές και τελικά απόπειρα στρατιωτικής επέμβασης. Η άρνηση του προέδρου Τρούμαν να υποστηρίξει μια τέτοια κίνηση οδήγησε τους Βρετανούς να στραφούν στην επόμενη κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Επιχείρηση Αίας: Η CIA Ρίχνει τη Δημοκρατία
Με την άνοδο του Ντουάιτ Αϊζενχάουερ και το αντισοβιετικό του δόγμα, η CIA σε συνεργασία με τη βρετανική MI6 οργάνωσαν την “Επιχείρηση Αίας”. Με διασπορά ψευδών ειδήσεων, χρηματισμό κληρικών και σκηνοθετημένες ταραχές, το πραξικόπημα κατά του Μοσαντέγκ στις 19 Αυγούστου 1953 στέφθηκε με επιτυχία. Ο Μοσαντέγκ συνελήφθη, βασανίστηκε και τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Ήταν η πρώτη επιτυχημένη επιχείρηση της CIA για ανατροπή δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης – και δεν θα ήταν η τελευταία.
Ο Σάχης Παχλαβί: Εκσυγχρονιστής ή Μαριονέτα;
Με την υποστήριξη ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου, ο Σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί έγινε απόλυτος άρχοντας. Παρά τις μεταρρυθμίσεις της «Λευκής Επανάστασης» και την πρόοδο σε παιδεία και γυναικεία χειραφέτηση, η σιδηρά γροθιά της μυστικής αστυνομίας SAVAK, η διαφθορά και η δυτική εξάρτηση αποξένωσαν τον λαό.
Η Άνοδος του Αγιατολάχ Χομεϊνί
Ο κληρικός Αγιατολάχ Χομεϊνί αποτέλεσε τη φωνή της συντηρητικής, θρησκευόμενης πλειοψηφίας. Με έντονο αντιδυτικό λόγο και λαϊκή απήχηση, ο Χομεϊνί καταγγέλλει το καθεστώς ως υποχείριο των Αμερικανών και των Σιωνιστών. Εξορίζεται αλλά από τη Γαλλία πλέον, χτίζει διεθνές προφίλ, με τον δυτικό Τύπο να τον παρουσιάζει ως σοφό και μετριοπαθή ηγέτη, «πολιτικό Άγιο» και όχι φανατικό.
Η Επανάσταση και το Τέλος του Σάχη
Από τις μαζικές διαδηλώσεις το 1978, τις γενικές απεργίες και τα μακελειά (όπως στην πλατεία Τζαλέχ), έως τη «Μαύρη Παρασκευή», ο λαός ξεσηκώνεται. Το καθεστώς του Σάχη αποδυναμώνεται και τελικά καταρρέει. Στις 16 Ιανουαρίου 1979, ο Σάχης εγκαταλείπει τη χώρα. Δύο εβδομάδες αργότερα, ο Χομεϊνί επιστρέφει θριαμβευτής στην Τεχεράνη.
Από Υποσχέσεις Δημοκρατίας στη Θεοκρατία
Μέσα σε λίγους μήνες, ο Χομεϊνί αποκαλύπτει τα πραγματικά του σχέδια: μετατρέπει το Ιράν σε Ισλαμική Δημοκρατία με βάση τη Σαρία, συγκεντρώνει την εξουσία στους Αγιατολάδες και ιδρύει αστυνομία ηθών. Οι αντιφρονούντες διώκονται, οι γυναίκες υποχρεώνονται να φορούν τσαντόρ και η χώρα απομονώνεται διεθνώς.
Επίλογος: Όταν η Ιστορία Επαναλαμβάνεται ως Τραγωδία
Η πτώση του Μοσαντέγκ, η ανατροπή της δημοκρατίας για χάρη του πετρελαίου και η κατασκευή του «ήρωα» Χομεϊνί από έναν εύπιστο ή συνένοχο δυτικό Τύπο, έγραψαν ένα σκοτεινό κεφάλαιο στην ιστορία του Ιράν. Αν ο Μοσαντέγκ είχε παραμείνει στην εξουσία, το Ιράν ίσως να ήταν σήμερα μια ισχυρή δημοκρατία με κοσμικό χαρακτήρα και ανεξαρτησία.
Αντί γι’ αυτό, το ιρανικό έθνος έπεσε θύμα εξωτερικής παρέμβασης και εσωτερικού φανατισμού. Ένα δίδαγμα που δεν αφορά μόνο το Ιράν, αλλά κάθε χώρα που παλεύει να ισορροπήσει ανάμεσα στην αυτοδιάθεση, την παγκόσμια πολιτική και τις ανάγκες του λαού της.
ΚΟΣΜΟΣ
ΗΠΑ: Πλεόνασμα 27 δισ. δολαρίων τον Ιούνιο από δασμούς

Νέα στοιχεία από το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών αποκαλύπτουν ότι η αύξηση των δασμολογικών εσόδων τον Ιούνιο οδήγησε σε απροσδόκητο πλεόνασμα προϋπολογισμού ύψους 27 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τις ΗΠΑ. Πρόκειται για ένα σπάνιο δημοσιονομικό «φωτεινό σημείο», καθώς παράλληλα παραμένουν υψηλά τα ομοσπονδιακά ελλείμματα.
Μετά το έλλειμμα των 316 δισ. δολαρίων τον Μάιο, η κυβέρνηση κατέγραψε πλεόνασμα λίγο πάνω από 27 δισ. δολάρια τον Ιούνιο, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στις 11 Ιουλίου. Η αύξηση αυτή βοήθησε στη μείωση του ελλείμματος από την αρχή του οικονομικού έτους στα 1,34 τρισ. δολάρια, σημειώνοντας βελτίωση 1% σε σύγκριση με πέρυσι, ενώ πέρυσι τον Ιούνιο το έλλειμμα είχε φτάσει τα 71 δισ. δολάρια.
Ο βασικός παράγοντας αυτής της βελτίωσης ήταν η πρωτοφανής αύξηση των τελωνειακών δασμών. Τον Ιούνιο οι εισπράξεις από δασμούς ανήλθαν στα 27 δισ. δολάρια, αυξάνοντας τα συνολικά έσοδα από τον Οκτώβριο στα 108 δισ. δολάρια — το υψηλότερο ρεκόρ για τους πρώτους εννέα μήνες ενός οικονομικού έτους. Η είσπραξη αυτή του Ιουνίου ξεπέρασε το προηγούμενο ρεκόρ των 22 δισ. δολαρίων του Μαΐου και ήταν 93% υψηλότερη από τα 56 δισ. δολάρια που είχαν εισπραχθεί την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι.
Τον Ιούλιο έχουν ήδη συγκεντρωθεί άλλα 2,4 δισ. δολάρια από δασμούς, σύμφωνα με τα ημερήσια στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών. Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, εκτίμησε ότι τα έσοδα από δασμούς θα συνεχίσουν να αυξάνονται, προβλέποντας ότι η χώρα θα εισπράξει περίπου 300 δισ. δολάρια μέχρι το τέλος του 2025, επισημαίνοντας πως οι δασμοί που επιβλήθηκαν στην περίοδο της κυβέρνησης Τραμπ άρχισαν να αποδίδουν ουσιαστικά από το δεύτερο τρίμηνο του έτους.
ΚΟΣΜΟΣ
Ινδία: 9 Νεκροί από Κατάρρευση Γέφυρας στο Γκουτζαράτ

Τουλάχιστον εννέα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και πέντε τραυματίστηκαν, όταν κατέρρευσε τμήμα της γέφυρας Γκαμπίρα στο κρατίδιο Γκουτζαράτ, στη δυτική Ινδία, το πρωί της Τετάρτης 9 Ιουλίου 2025.
Σύμφωνα με το ινδικό δίκτυο NDTV, το δυστύχημα σημειώθηκε όταν μέρος της γέφυρας υποχώρησε, με αποτέλεσμα πολλά οχήματα να πέσουν στον ποταμό Μαχισαγκάρ. Η γέφυρα είχε κατασκευαστεί το 1985 και εξυπηρετούσε καθημερινά σημαντικό όγκο κυκλοφορίας.
Ο υπουργός Υγείας του κρατιδίου, Ρουσικές Πατέλ, δήλωσε πως «πρόκειται για τραγωδία με ανθρώπινες απώλειες, καθώς αρκετά οχήματα παρασύρθηκαν στο ποτάμι». Την ίδια ώρα, ο υψηλόβαθμος τοπικός αξιωματούχος Ανίλ Νταμελίγια επιβεβαίωσε ότι έχουν ανασυρθεί εννέα σοροί και πως συνεχίζονται εντατικά οι επιχειρήσεις διάσωσης, καθώς εκφράζονται φόβοι για περισσότερους αγνοούμενους.
Στο σημείο βρίσκονται ομάδες της Πυροσβεστικής, της Αστυνομίας και της Εθνικής Δύναμης Αντιμετώπισης Καταστροφών (NDRF), που επιχειρούν υπό δύσκολες συνθήκες, λόγω των ισχυρών ρευμάτων του ποταμού.
Η αιτία της κατάρρευσης δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί, ωστόσο τοπικά μέσα κάνουν λόγο για παλαιότητα και έλλειψη συντήρησης της υποδομής. Οι αρχές διεξάγουν ήδη έρευνα για το περιστατικό, ενώ αναμένονται δηλώσεις από την πολιτειακή κυβέρνηση.
Η τραγωδία επαναφέρει στη δημόσια συζήτηση την ασφάλεια των υποδομών στην Ινδία, όπου παλαιές και κακοσυντηρημένες κατασκευές προκαλούν συχνά πολύνεκρα δυστυχήματα.
ΚΟΣΜΟΣ
Έκρηξη Μεταναστευτικών Ροών από Λιβύη προς Κρήτη

Ανησυχία προκαλεί η κατακόρυφη αύξηση των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη προς την Ελλάδα, ιδιαίτερα στη θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης, τις τελευταίες ημέρες. Την ώρα που οι ροές εντείνονται, με εκατοντάδες ανθρώπους να διασώζονται στα διεθνή ύδατα νότια της Γαύδου, το διπλωματικό φιάσκο στη Βεγγάζη, όπου ο υπουργός Μετανάστευσης Θάνος Πλεύρης και άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι χαρακτηρίστηκαν ως ανεπιθύμητοι, περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση.
Απουσία Εξήγησης – Παρουσία Ροών
Παρά την ορατή αύξηση των αφίξεων, καμία επίσημη εξήγηση δεν έχει δοθεί για τα αίτια της έξαρσης. Την ίδια στιγμή, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης επέρριψε την ευθύνη στην ΕΕ, με φόντο την αποτυχημένη επίσκεψη στη Βεγγάζη και την απέλαση της ευρωπαϊκής αποστολής από το καθεστώς Χαφτάρ.
Πού οφείλεται η έξαρση;
Ο διεθνολόγος και πολιτικός αναλυτής Θρασύβουλος Ευτυχίδης, εξηγεί:
-
Η Λιβύη παραμένει διαιρεμένη: Δύο κυβερνήσεις, μία στη δυτική Λιβύη (Τρίπολη, υποστηριζόμενη από ΕΕ, ΗΠΑ και Τουρκία) και μία στην ανατολική (Βεγγάζη, υπό τον στρατάρχη Χαφτάρ, με στήριξη Ρωσίας, Γαλλίας, Αιγύπτου και -μερικώς– Ελλάδας).
-
Η Δύση επενέβη το 2011 για την απομάκρυνση Καντάφι, δημιουργώντας πολιτικό χάος, διαφθορά και ανασφάλεια, στοιχεία που καθιστούν τη χώρα “πύλη” μεταναστευτικών ροών.
-
Η Ιταλία περιόρισε τις ροές προς τα δικά της εδάφη με παράνομες συμφωνίες επαναπροώθησης, μετατοπίζοντας τις ροές προς την Ελλάδα.
Νέο Μεταναστευτικό Μονοπάτι: Ανατολική Λιβύη – Κρήτη
Σύμφωνα με τον κ. Ευτυχίδη, η ανατολική Λιβύη (Τομπρούκ) έχει μετατραπεί σε νέο κόμβο αποστολής μεταναστών. Πλοία αποπλέουν με κατεύθυνση τις ελληνικές ακτές, ενώ στα διεθνή ύδατα πραγματοποιείται «μεταφόρτωση» σε μικρά σκάφη, με προορισμό κυρίως την Κρήτη.
Το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο: Στη Σκιά του Χάους
Το 2019, η κυβέρνηση της Τρίπολης υπέγραψε το Τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο αγνοεί τα κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδας και Αιγύπτου, παραβιάζοντας κάθε αρχή του Διεθνούς Δικαίου. Αν και μέχρι σήμερα δεν έχει ενεργοποιηθεί πλήρως, τελευταίες κινήσεις δείχνουν πρόθεση εφαρμογής του, με την τουρκική πετρελαϊκή εταιρεία να ετοιμάζεται για έρευνες στη Λιβύη.
Ποιοι είναι οι μετανάστες;
Οι αφίξεις προέρχονται κυρίως από τη Λιβύη, την Αίγυπτο και το Σουδάν, με τους τελευταίους να εγκαταλείπουν μια χώρα που σπαράσσεται από έναν άγριο εμφύλιο πόλεμο. Στην πλειοψηφία τους πρόκειται για:
-
Οικονομικούς μετανάστες από Αίγυπτο και άλλες αφρικανικές χώρες.
-
Πρόσφυγες πολέμου από το Σουδάν.
-
Νέους άνδρες, αλλά και οικογένειες που αναζητούν ασφάλεια και ευκαιρίες στην Ευρώπη.
Ηχηρή απουσία ευρωπαϊκής στήριξης;
Η Ελλάδα μοιάζει να μένει μόνη στη διαχείριση ενός σύνθετου ζητήματος, την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση παρακολουθεί παθητικά. Παρά την αναγνώριση του προβλήματος, δεν υπάρχουν ουσιαστικά μέτρα αποτροπής, ούτε πίεση προς τη Λιβύη για περιορισμό των ροών, όπως έγινε στην περίπτωση της Ιταλίας.