Κλιματική κρίση, αυξημένο κόστος παραγωγής, πληθωρισμός της απληστίας και αυξημένες εισαγωγές είναι κάποιες οι αιτίες για τις οποίες οι ανατιμήσεις στα τρόφιμα στην Ελλάδα, είναι μεγαλύτερες από το μέσο όρο της Ευρωζώνης.
Αύξηση 5,4% κατέγραψαν οι τιμές των τροφίμων τον Απρίλιο, οριακά αυξημένες σε σχέση με την αύξηση κατά 5,3% που κατέγραψαν σε ετήσια βάση τον περασμένο Μάρτιο. Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, για τον Απρίλιο, αν τα τρόφιμα παρέμεναν στις περσινές – ήδη υψηλές – τιμές τους, ο πληθωρισμός για τον περασμένο μήνα αντί 3,1%, θα ήταν 2%.
Με άλλα λόγια, οι ανατιμήσεις στα τρόφιμα ευθύνονται για το 1/3 του μέσου πληθωρισμού. Οι λόγοι για τους οποίους οι τιμές των τροφίμων στην Ελλάδα αυξάνονται με ρυθμό τριπλάσιο του μέσου όρου της ευρωζώνης (τον Μάρτιο είχαμε αυξήσεις στην Ελλάδα 5,3% και 1,8% στην Ευρωζώνη) είναι πολλοί.
Ο πρώτος είναι το κόστος παραγωγής. Η έλλειψη εργατικών χεριών για την πρωτογενή παραγωγή αύξησε τα μεροκάματα. Επίσης, η πρωτογενής παραγωγή έχει ακόμη υψηλή εξάρτηση από τα υγρά καύσιμα και ειδικά από το πετρέλαιο. Οι ανατιμήσεις του πετρελαίου από την αρχή του χρόνου, λόγω της κρίσης στη Μέση Ανατολή, αύξησαν περαιτέρω το κόστος παραγωγής, οδηγώντας τους αγρότες σε κινητοποιήσεις στις αρχές του χρόνου.
Δεύτερος λόγος είναι οι φυσικές καταστροφές. Οι περσινές ζημιές της Θεσσαλία, όχι μόνο στην παραγωγή, αλλά και στο ζωικό και φυτικό κεφάλαιο, δεν έχουν ακόμη αποκατασταθεί. Το αποτέλεσμα είναι μειωμένη παραγωγή με υψηλές τιμές και αθρόες εισαγωγές – επίσης σε υψηλές τιμές – για να καλυφθεί η ζήτηση στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Ο δείκτης τιμών καταναλωτή, στην ανάλυσή του κατά είδος τροφίμων, είναι ενδεικτικός. Εκτός από την αύξηση ρεκόρ κατά 63,7% στην τιμή του ελαιόλαδου, λόγω της περσινής κακής παραγωγής, καταγράφονται αυξήσεις στις τιμές των νωπών φρούτων κατά 10,6%, των νωπών ψαριών κατά 10,7%, του ρυζιού κατά 8,5% των λαχανικών κατά 6,4%, ενώ και τα λοιπά βιομηχανικά τρόφιμα είχαν αύξηση τιμών κατά 5%.
Την ίδια ώρα, ο πληθωρισμός των δημητριακών, που αυξήθηκε τη διετία 2022 -2023 λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, έχει αρχίσει να υποχωρεί. Στην κατεύθυνση αυτή καταγράφονται μείωση τιμών κατά 16,6% στα υπόλοιπα βρώσιμα έλαια (ηλιέλαια, καλαμποκέλαια), 3,5% στις τιμές των ζυμαρικών και 0,7% στην τιμή του ψωμιού.
Οι τεράστιες διαφορές από το χωράφι στο ράφι
Τρίτος λόγος είναι οι τεράστιες αυξήσεις από το “χωράφι στο ράφι”. Το καθεστώς που διέπει τις τιμές από τον παραγωγό στο καταναλωτή έχει πολλούς μεσάζοντες, οι οποίοι αυξάνουν υπερβολικά τις τελικές τιμές, με έναν μηχανισμό ο οποίος δεν είναι απολύτως διαφανής.
Τέταρτος λόγος είναι ο πληθωρισμός της απληστίας Στα επεξεργασμένα τρόφιμα οι βιομηχανίες του χώρου διατηρούν τα ποσοστά κέρδους τους, παρά τις ανατιμήσεις. Σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα “υποφέρει” από το δεύτερο υψηλότερο πληθωρισμό απληστίας εντός της ΕΕ, ο οποίος αυξάνει τον μέσο πληθωρισμό κατά 1%.
Τα μέτρα που έχουν ληφθεί από το 2022 μέχρι σήμερα με τα καλάθια του νοικοκυριού και στη συνέχεια το κυνήγι των προσφορών είναι στη σωστή κατεύθυνση, αλλά αποδεικνύεται ότι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ανατιμήσεις.
Πρόβλημα και η χαμηλή αγοραστική δύναμη
Στη μεγάλη εικόνα, οι τιμές των τροφίμων σε επίπεδο γενικού δείκτη, σύμφωνα με την Eurostat, είναι χαμηλότερες κατά 9% σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Ωστόσο, το πρόβλημα της ακρίβειας είναι οξύτερο στην Ελλάδα για τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα αφού, την ίδια ώρα, η αγοραστική δύναμη των ελληνικών νοικοκυριών είναι 33% χαμηλότερη από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διατηρώντας τους Έλληνες καταναλωτές τους δεύτερους φτωχότερους καταναλωτές εντός της Ένωσης των 27 χωρών μετά τους Βούλγαρους.
Την αναγκαιότητα για ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, το νέο μοντέλο ανάπτυξης, και την αναγκαιότητα να ξαναχτιστεί η μικρομεσαία επιχείρηση σε πιο υγιή βάση, τόνισε ο Αλέξης Τσίπρας, υποδεχόμενος στο Μέγαρο Μαξίμου το προεδρείο της Ελληνικής ΣυνομοσπονδίαςΕμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ).
Όπως ανέφερε ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ, Βασίλης Κορκίδης, σε δήλωσή του μετά τη συνάντηση, ο πρωθυπουργός τούς είπε ότι υπάρχει μια χαραμάδα ελπίδας και ότι θα συνεχίσει να προσπαθεί πραγματικά με το οικονομικό επιτελείο να δεχτούν οι δανειστές τον ακατάσχετο επιχειρηματικό λογαριασμό. Ως προς το θέμα της επιβράβευσης της οικονομικής συνέπειας, ο κ. Κορκίδης ανέφερε ότι ο πρωθυπουργός είπε πως πράγματι είναι κάτι που θα μπορούσαν να το διαχειριστούν διαφορετικά.
Ειδικότερα, στη δήλωση του, ο κ. Κορκίδης ανέφερε ότι συζήτησαν «αυτά που χρειάζονται οι μικρομεσαίοι της αγοράς, τα τρία βασικά προαπαιτούμενα: α) ο ειδικός επιχειρηματικός λογαριασμός που θα δίνει τη δυνατότητα να υπάρχουν ακατάσχετα ποσά για να πληρώνει κανείς τις υποχρεώσεις του στο Δημόσιο, τα ασφαλιστικά ταμεία και τη μισθοδοσία των εργαζομένων β) η ρύθμιση των 120 δόσεων, κάτι που μπορεί να γίνει μέσω του εξωδικαστικού συμβιβασμού με πιο απλό τρόπο γ) οι παρενέργειες που δημιουργεί στην ελληνική αγορά η υπερφορολόγηση των τελευταίων οκτώ χρόνων των μνημονίων».
«Αυτό που είπαμε», πρόσθεσε ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ, «είναι ότι μπορούμε να κάνουμε υπομονή, αλλά είμαστε μεταξύ κόπωσης και παραίτησης και ως εκ τούτου αυτό που πρέπει να γίνει είναι επιτέλους κάποιος κάποτε ν’ αναγνωρίσει την οικονομική συνέπεια -είτε είναι επιχειρηματική είτε εργοδτική- η οποία δεν είναι αυτονόητη πλέον, ούτε είναι ο κανόνας, είναι η εξαίρεση και πρέπει να επιβραβευτεί με κάποια μείωση αυτών των βαρύτατων υποχρεώσεων που έχουμε, είτε φορλογικών είτε ασφαλιστικών».
Όπως τόνισε ο ίδιος, ο πρωθυπουργός τους είπε ότι υπάρχει μια χαραμάδα ελπίδας και ότι θα συνεχίσει να προσπαθεί πραγματικά με το οικονομικό επιτελείο να δεχτούν οι δανειστές τον ακατάσχετο επιχειρηματικό λογαριασμό «κάτι που παρά τις εξαγγελίες πέρυσι δεν έγινε δυνατόν να εφαρμοστεί στην αγορά […]. Για το θέμα της συνέπειας είπε ότι πράγματι είναι κάτι που θα μποορύσαν να το διαχειριστούν διαφορετικά».
Υποδεχόμενος το προεδρείο της ΕΣΕΕ στο Μέγαρο Μαξίμου, ο κ. Τσίπρας ανέφερε με μία δόση χιούμορ: «Κάθε φορά που έρχεται ο Σεπτέμβρης σας θυμόμαστε και μας θυμόσαστε». Ο Βασίλης Κορκίδης ανέφερε ότι αυτός ο Σεπτέμβρης έχει μια ιδιαίτερη αξία επειδή στο τέλος του χρόνου θα αποχωρήσει οικειοθελώς από την ΕΣΕΕ. «Είμαι “ο πρόεδρος της κρίσης” από το 2009 και θεωρώ ότι πρέπει να δώσουμε βήμα στους νεότερους» είπε και κάλεσε τον πρωθυπουργό να απευθύνει τον κεντρικό χαιρετισμό στην ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου, στις 14 Δεκεμβρίου. «Το χρωστάω άλλωστε, αφού είναι η αυλαία μιας τόσο έντονης παρουσίας και δημιουργικής, αλλά σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για τον κλάδο» είπε ο κ. Τσίπρας, εξηγώντας ότι ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ ανέλαβε «όταν άρχισε η καταστροφή της μεσαίας τάξης της χώρας και της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας λόγω μνημονίων, το 2010».
«Παίξαμε άμυνα, ενώ θα μπορούσαμε να παίξουμε επίθεση. Δηλαδή, αντί να λειτουργήσουμε δημιουργικά, προσπαθήσαμε να περισώσουμε ό,τι περισσότερο μπορούσαμε, ειδικά στη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, 830.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις συρρικνωθήκαμε σε 613.000, ήταν ένα σοκ» είπε ο κ. Κορκίδης.
«Και από την άλλη μεριά», συνέχισε ο Αλέξης Τσίπρας, «πρέπει να δούμε και τις παθογένειες και τις στρεβλώσεις και της προηγούμενης περιόδου». «Αυτό το ενδιαφέρον έχει και η συζήτηση για το νέο παραγωγικό μοντέλο, το νέο μοντέλο ανάπτυξης, γιατί πρέπει να ξαναχτίσουμε τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα σε πιο υγιή βάση» υπογράμμισε ο πρωθυπουργός, με τον πρόεδρο της ΕΣΕΕ να συμφωνεί.
Η διευθύντρια του Ινστιτούτου Εμπορίου και Υπηρεσιών της ΕΣΕΕ, Βάλια Αρανίτου, αναφέρθηκε στις τρεις μελέτες στις οποίες έχουν προσωρήσει και έφεραν μαζί τους, ενόψει του αναπτυξιακού συνεδρίου της Κρήτης. «Για κάθε μεγάλη πόλη, για κάθε περιοχή, εμείς δημιουργούμε τον οικονομικό χάρτη, καταγράφουμε τι επιχειρηματικότητα υπάρχει».