Το Ολοκαύτωμα μέσα από τις περιγραφές ενός Εβραίου της Καβάλας

Ημέρα με βαρύ ιστορικό φορτίο η σημερινή, καλεί να θυμηθούμε και να ξανασκεφτούμε τη θηριωδία του Ολοκαυτώματος που στιγμάτισε τον ανθρώπινο πολιτισμό. Η Διεθνής Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος, όπως καθιερώθηκε η 27η Ιανουαρίου, έχει ορόσημο εκείνη την ημέρα του Ιανουαρίου 1945 όπου ο σοβιετικός στρατός απελευθέρωσε το μεγαλύτερο στρατόπεδο εξόντωσης των ναζί, το  Άουσβιτς – Μπίρκεναου στην Πολωνία.

Ο ιστορικός και δημοσιογράφος Κώστας Παπακοσμάς εξιστορεί την ζωή του Ευάγγελου Σμαγκάκη και της οικογένειας του από όταν ήρθαν στην Καβάλα όπως τους διηγήθηκαν τα συγγενικά τους πρόσωπα :

Σήμερα 27η Ιανουαρίου, τιμούμε την Διεθνή Ημέρα Μνήμης Θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Την Ημέρα αυτή ενωνόμαστε για να θυμηθούμε ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα της εποχής μας: τη συστηματική δολοφονία στο Ολοκαύτωμα έξι εκατομμυρίων Εβραίων ανδρών, γυναικών και παιδιών και εκατομμύρια άλλων από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους, ανάμεσα τους και εκατοντάδες Καβαλιώτες της Εβραϊκής κοινότητας .

Δέσμευση ότι δε θα ξεχάσουμε ποτέ. Υπόσχεση να λέμε τις ιστορίες τους και να τους τιμούμε, υπερασπίζοντας πάντα το δικαίωμα όλων των ανθρώπων να ζουν με αξιοπρέπεια σε έναν δίκαιο και ειρηνικό κόσμο.

Με προτροπή του αειμνήστου Δημάρχου Καβάλας Λευτέρη Αθανασιάδη βρέθηκα πριν αρκετά χρόνια σε ένα προσφυγικό σπίτι στον Βύρωνα . Στην κατοικία της Αγγελικής και του Φώτη Σκαμάγκη , αείμνηστοι σήμερα, μου άνοιξαν την καρδιά τους και μου μίλησαν για την ζωή τους . Ο Φώτης και η .. Σαρίτα (Αγγελική στη συνέχεια) , Εβραία στην καταγωγή .Ευάγγελος Σκαμάγκης αρτοποιός στο επάγγελμα , στα χρόνια τα παλιά, άνθρωπος με προσφορά στα κοινά αφού στη δεκαετία του 1950 διετέλεσε Δημοτικός Σύμβουλος Καβάλας επί Δημαρχίας Αθανασίου Βαβαλέσκου . Οι παλιοί Καβαλιώτες θυμούνται τον φούρνο του «Σκαμάγκη» στη περιοχή του Βύρωνα. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του έμενε στη συνοικία του Βύρωνα μαζί με την γυναίκα του , από τις ελάχιστες εβραιοπούλες που σώθηκαν τον Μάρτιο του 1943 από τα Βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής.

Ο ίδιος, η γυναίκα του και η κόρη του , που μένει μόνιμα στο Ισραήλ, μου διηγήθηκαν την οικογενειακή τους ιστορία

Καταγόμενος από το Αίγιο της Πελοποννήσου, οι γονείς του, ήρθαν στην Καβάλα το 1922. Οι προγονοί του κατάγονταν από την Σμύρνη της Μικρά Ασίας.

Ο πατέρας του, ο Φώτης, ήταν αρτοποιός και στέλεχος του Βενιζελικού κόμματος, τα πάθη της εποχής, οδήγησαν την οικογένεια του Σκαμάγκη να μεταναστεύσει στην Μακεδονία για να σωθεί από τους αντιπάλους του που υποστήριζαν το λαϊκό κόμμα.

Στην Καβάλα ξεκίνησε μια νέα ζωή μεγαλώνοντας τα τέσσερα παιδιά του , μεταξύ αυτών και τον Ευάγγελο.

Δημιούργησε αρτοποιείο στην οδό Θεσσαλονίκης κοντά στο τότε Ορφανοτροφείο Θηλέων, μαζί με τον αδελφό του που βρίσκονταν ήδη στην Καβάλα. Ο πατέρας Σκαμάγκης ασχολήθηκε και αυτός με τα κοινά στην Καβάλα εκλέχθηκε σύμβουλος με Δήμαρχο τον Ευγένιο Ιορδάνου και σύμβουλος στο Επιμελητήριο.

Με την δημιουργία του συνοικισμού Γκιρτζή άνοιξαν φούρνο στη νέα περιοχή στην οδό Κονίτσης.

Ο νεαρός τότε Ε. Σκαμάγκης (γεννημένος το 1914) στρατεύθηκε τρεις φορές και πολέμησε στις μάχες των Οχυρών την Άνοιξη του 1941) .

Με γλαφυρότητα μας είχε περιγράψει τις μάχες των Οχυρών και την ηρωική προσπάθεια των Ελληνικών δυνάμεων να αντισταθούν στους Γερμανούς.

Η Βουλγαρική κατοχή τον βρίσκει στην Καβάλα , ένα επεισόδιο με Βούλγαρο , που προσπάθησε να τον πάρει τα ψωμιά από τον φούρνο , τον ανάγκασε να φύγει από την Θεσσαλονίκη για να γλιτώσει από το κυνηγητό των Βουλγάρων .

Ο πατέρας του, Φώτης , φυγάδευσε τον γιο του αρχικά στο Αμάτοβο του Κιλκίς όπου είχε συγγενείς, και στη συνέχεια στην Θεσσαλονίκη. Με το τέλος του πολέμου επέστρεψε στην Καβάλα.

Η γυναίκα του , Αγγελική, παιδί ορφανό από οικογένεια καπνεργατών μεγάλωνε στη συνοικία του Αγίου Γεωργίου (Σαρίτα το Εβραϊκό της όνομα), δεν μεταφέρθηκε στα κρεματόρια της Γερμανίας αφού τις μέρες που οι Βούλγαροι συγκέντρωσαν τους Εβραίους της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, ήταν συμπτωματικά σε ένα χωριό της επαρχίας Παγγαίου με μια Ελληνίδα που στη συνέχεια , με την επιστροφή τους στην Καβάλα την έκρυψε για σαράντα και πλέον μέρες.

Όμως προδόθηκε από μια οικογένεια Αρμενίων και συνελήφθη από τους Βουλγάρους που την έκλεισαν στην Οχράνα στην συνοικία της Παναγίας. Σε ηλικία 19 ετών μεταφέρθηκε στην Βουλγαρία σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Σόμοβίτς όπου ήταν εκεί φυλακισμένοι οι Εβραίοι της Βουλγαρίας.

Το 1945 επέστρεψε στην Ελλάδα αφού οι Σοβιετικοί άνοιξαν τα στρατόπεδα , ενώ για ένα χρόνο οι Ραβίνοι της Βουλγαρίας περιέθαλψαν την Ελληνίδα και τους άλλους Εβραίους της Βουλγαρίας.

Στην Καβάλα είχε ήδη γνωρίσει, στη διάρκεια των πρώτων χρόνων της κατοχής και πριν φύγει στη Θεσσαλονίκη τον Ευάγγελο Σκαμάγκη.

Στην Καβάλα μάταια περίμενε να γυρίσουν οι συγγενείς της από τα στρατόπεδα της Γερμανίας, έτσι έφυγε στην Θεσσαλονίκη για να μείνει στην Εβραϊκή κοινότητα .

Τα χρόνια δύσκολα, έτσι γύρισε στην Καβάλα. Βαπτίσθηκε Ορθόδοξη χριστιανή και παντρεύτηκε τον Σκαμάγκη κάνοντας δυο παιδιά.

Αρκετά χρόνια αργότερα γνώρισε μέλη της οικογένειας της που βρίσκονταν στο Ισραήλ, εκεί η μία της η κόρη έκανε οικογένεια και μένει σε ένα προάστιο του Τελ Αβίδ.

Ο Ευάγγελος Σκαμάγκης ασχολήθηκε και αυτός με τα κοινά τόσο στον επαγγελματικό του χώρο, όσο και στην Αυτοδιοίκηση . Εκλέχθηκε σύμβουλος με τον συνδυασμό του Αθανάσιου Βαβαλέσκου στα τέλη της δεκαετίας του 1950.

Χρόνια δύσκολα για την Αυτοδιοίκηση προσπαθούσαν για το καλύτερο των συνδημοτών τους.

Ας είναι ελαφρύ το χώμα της Καβαλιώτικης γης που σκεπάζει τον Ευάγγελο και την Αγγελική Σκαμάγκη.

Φωτογραφίες του Φώτη και Αγγελικής Σκαμάγκη αλλά και από το οικογενειακό τους αρχείο , τις οποίες με εμπιστευτήκαν) .