«Υπάρχει μια καλή πιθανότητα ότι θα υπάρξει σχέδιο που θα μειώνει –αν όχι άρει- τους κινδύνους ενός Grexit. Δεν είναι αρκετό, είναι όμως καλοδεχούμενο. Οι όροι της συμφωνίας, όμως, είναι οπωσδήποτε ανησυχητικοί για αυτούς που εξακολουθούν να πιστεύουν στο μέλλον της Ευρώπης. Αυτό που συνέβη την περασμένη εβδομάδα ήταν για μένα βαθιά επιζήμιο, αν όχι ένα θανατηφόρο πλήγμα» υπογραμμίζει.

Ο Ντομινίκ Στρος Καν κάνει στη συνέχεια μια ιστορική ανάλυση για το «τι είναι πραγματικά η Ευρώπη» για τους λαούς της μέσα από το πέρασμα των αιώνων, για να φθάσει στο σήμερα και να απευθυνθεί σε όσους πιστεύουν, όπως ο ίδιος, «στην ύπαρξη ενός ευρωπαϊκού πολιτισμού».

«Αυτός ο πολιτισμός έχει σφυρηλατηθεί μέσα σε αυτό το ιδιαίτερο κράμα (…) αυτό που ο Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας ονομάζει «αλληλεγγύη πολιτών» (…) Αυτού του πολιτισμού είμαστε θεματοφύλακες» τονίζει.

Ολόκληρο το κείμενο του Ντομινίκ Στρος Καν έχει ως εξής:

Προς τους Γερμανούς φίλους μου

Ο Ολάντ ύψωσε το ανάστημά του. Η Μέρκελ αντιστάθηκε σε αυτούς που δεν ήθελαν μια συμφωνία με κάθε κόστος. Πρέπει να τους αναγνωριστεί. Υπάρχει μια καλή πιθανότητα ότι θα υπάρξει σχέδιο που θα μειώνει –αν όχι άρει- τους κινδύνους ενός Grexit. Δεν είναι αρκετό, είναι όμως καλοδεχούμενο. Οι όροι της συμφωνίας, όμως, είναι οπωσδήποτε ανησυχητικοί για αυτούς που εξακολουθούν να πιστεύουν στο μέλλον της Ευρώπης. Αυτό που συνέβη την περασμένη εβδομάδα ήταν για μένα βαθιά επιζήμιο, αν όχι έναθανατηφόρο πλήγμα. Υπάρχουν βεβαίως αυτοί που δεν πιστεύουν σ’ αυτό το μέλλον, οι οποίοι θα χαίρονται. Και είναι πολλοί, από δυο διαφορετικά στρατόπεδα.

Πρώτα είναι αυτοί που είναι υπερβολικά μυωπικοί. Αυτοί οι εθνικισμός των οποίων τους αποτρέπει από το να δουν πέρα από τα δικά τους σύνορα και οι οποίοι με ματαιοδοξία σκέφτονται την ίδια την ύπαρξη της Ευρώπης. Αλλά ποιος γνωρίζει τι είναι πραγματικά η Ευρώπη; Ποιος γνωρίζει από πού «ξεπήδησε» αυτή η ήπειρος; Γεννήθηκε η Ευρώπη στα ομηρικά ποιήματα του 9ου αι. π. Χ.; Γεννήθηκε στη λάσπη και τον βάλτο των χαρακωμάτων όπου ανακατεύονται τα αίματα όλου του κόσμου, αναμειγνύοντας τα χρώματά τους, ζυμώνοντας τα όνειρά τους και διασταυρώνοντας τις φιλοδοξίες τους; Γεννήθηκε, πιο πεζά, στις επίπονα λεπτομερείς Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Δεν υπήρχε καμία αμφιβολία στο μυαλό του Έρασμου, ο οποίος το 1516 έγραψε: «Ένας Άγγλος είναι ο εχθρός ενός Γάλλου αποκλειστικά διότι είναι Γάλλος, και ο Βρετανός μισεί τον Σκοτσέζο διότι είναι Σκοτσέζος• οι Γερμανοί είναι στα μαχαίρια με τους Γάλλους, οι Ισπανοί και με τους δυο. Ω, η διαστροφή της ανθρωπότητας! Τέτοιες επιφανειακές διαφορές όπως το όνομα μιας χώρας αρκούν να τους διχάσουν! Γιατί δεν συμφιλιώνονται με όλες τις αξίες που μοιράζονται;»

Έπειτα, υπάρχουν αυτοί που είναι υπερβολικά προνοητικοί. Αυτοί είναι ικανοί να δουν πέρα από τα σύνορά τους, όμως έχουν επιλέξει να μην στηρίξουν την κοινότητα που βρίσκεται πιο κοντά σ’ αυτούς. Στρέφονται σε άλλους, πιο Δυτικά, στους οποίους είναι πρόθυμοι να υποκύψουν. Αυτό βρισκόταν στο μυαλό του Τσιοράν και η αντήχηση της οργής του μας θυμίζει για μια ακόμα φορά: «Πως μπορούμε να υπολογίζουμε στην αφύπνιση της Ευρώπης ή στον θυμό της; Η μοίρα της και ακόμα και οι επαναστάσεις της κανονίζονται αλλού».

Και μετά υπάρχουν αυτοί, όπως εγώ, που δεν βρίσκονται σε κανένα στρατόπεδο και σε αυτούς απευθύνομαι τώρα• στους Γερμανούς φίλους μου που πιστεύουν στην Ευρώπη που κάποτε θέλαμε μαζί• αυτούς που πιστεύουν πως υπάρχει μια Ευρωπαϊκή κουλτούρα. Αυτούς που γνωρίζουν πως οι χώρες που καθορίζουν το περίγραμμά της και για τις οποίες τα βιβλία της ιστορίας γενικά μιλούν μόνο για συγκρούσεις, έχουν διαμορφώσει μια κοινή κουλτούρα που δεν μοιάζει με καμία άλλη. Μια κουλτούρα που δεν είναι πλουσιότερη από οποιαδήποτε άλλη, ούτε πιο ένδοξη, ούτε πιο ευγενής, αλλά ούτε και λιγότερο πλούσια, ένδοξη ή ευγενής. Σφυρηλατημένη από αυτό το περίεργο κράμα, ένα μείγμα ατομικισμού και ισότιμου οικουμενισμού, ενσωματώνει και τηρεί –περισσότερο από οπουδήποτε αλλού- αυτό που ο Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας αποκαλεί «αλληλεγγύη των πολιτών», όταν γράφει, για παράδειγμα, πως «το γεγονός ότι η θανατική ποινή εξακολουθεί να ισχύει σε άλλες χώρες υπάρχει για να μας θυμίζει τι είναι αυτό που κάνει την κανονιστική συνείδησή μας τόσο μοναδική». Είμαστε οι θεματοφύλακες αυτής της κουλτούρας.

Υπάρχει μια μακρά ιστορία, μια μαθητεία διάρκειας δεκάδων, εκατοντάδων ετών, με τα διαδοχικά επεισόδιά της, κατά καιρούς επώδυνα, σίγουρα μεγαλειώδη, αλλά και με συγκρούσεις, μεταξύ των ευρωπαίων αδελφών. Έπρεπε να ξεπεράσουμε τις αντιπαλότητές μας, ακόμα και τις πιο βίαιες, χωρίς ποτέ να τις ξεχάσουμε. Δεν γνωρίζω αν έχουμε βγει ισχυρότεροι από αυτές τις ευρωπαϊκές δοκιμές που βοήθησαν ώστε να σχηματιστεί η ιστορία του κόσμου• όμως είναι πεπεισμένος πως μέσω αυτών, έχουμε φτάσει να πιστεύουμε σε μια κοινωνία που έχει κτιστεί πάνω στην αλληλεγγύη. Η Ευρώπη είναι ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Σαίξπηρ, ο Ντεκάρτ, ο Μπετόβεν, ο Μαρξ, ο Φρόϋντ, ο Πικάσσο. Αυτοί, όπως και πολλοί άλλοι, μας δίδαξαν τα κοινά θεμέλια, την εξισορροπητική φύση και κουλτούρα, την θρησκεία και την κοσμικότητα, την πίστη και την επιστήμη, το άτομο και την κοινότητα. Επειδή μοιραζόμαστε αυτή την κληρονομικά, επειδή είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στην συλλογική ύπαρξή μας, και συνεχίζει να θρέφει τα επιτεύγματα του παρελθόντος, του παρόντος και αυτά που είμαστε ικανοί να δείξουμε στο μέλλον, έχουμε καταφέρει να βάλουμε τέλος στους εσωτερικούς πολέμους για τα εδάφη.

Όμως ο δαίμονας που μας κάνει να επαναλαμβάνουμε τα λάθη του παρελθόντος ποτέ δεν βρίσκεται πολύ μακριά. Αυτό ήταν που συνέβη εκείνο το μοιραίο Σαββατοκύριακο. Χωρίς να μπω σε λεπτομέρειες για το αν τα μέτρα που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα ήταν καλοδεχούμενα, νόμιμα, αποτελεσματικά, κατάλληλα, αυτό που θέλω να υπογραμμίσω εδώ είναι ότι το πλαίσιο στο οποίο εκδόθηκε η διαταγή αυτή, έχει δημιουργήσει μια εξαιρετικά προβληματική κατάσταση. Το ό,τι ο ερασιτεχνισμός της Ελληνικής κυβέρνησης και η σχετική απραξία των προκατόχων τους ήταν άνευ προηγουμένου, αυτό το δέχομαι. Το ότι ο συνασπισμός των πιστωτών του οποίου ηγούνται οι Γερμανοί εξοργίστηκε από την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί, το κατανοώ. Όμως αυτοί οι πολιτικοί ηγέτες φάνηκε να έχουν υπερβολικά μεγάλη πολιτική αντίληψη για να αδράξουν την ευκαιρία μιας ιδεολογικής νίκης έναντι της ακροαριστερής κυβέρνησης σε βάρος του κατακερματισμού της Ένωσης. Διότι εδώ καταλήγει το θέμα.

Με το να μετράμε τα δισεκατομμύριά μας αντί να τα χρησιμοποιούμε για να χτίσουμε, να αρνούμαστε να αποδεχθούμε μια προφανή απώλεια με το να αναβάλουμε συνεχώς την όποια δέσμευση για μείωση του χρέους, με το να προτιμούμε να εξευτελίσουμε έναν λαό διότι δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί, και με το να βάζουμε τις προσβολές-όσο δικαιολογημένες και αν είναι- πάνω από τα projects για το μέλλον, γυρνάμε την πλάτη μας σε αυτό που θα έπρεπε να είναι η Ευρώπη, γυρνάμε την πλάτη μας στην «αλληλεγγύη των πολιτών» του Χάμπερμας.

Αναλώνουμε όλη την ενέργειά μας στις εσωτερικές έριδες και διατρέχουμε τον κίνδυνο να πυροδοτήσουμε μια διάλυση. Σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε. Μια ευρωζώνη στην οποία εσείς, Γερμανοί φίλοι μου, θα καθορίζετε τους νόμους με τη βοήθεια μερικών χωρών της Βαλτικής και της Σκανδιναβίας, είναι απαράδεκτο για όλους τους υπόλοιπους. Το ευρώ ξεκίνησε ως μια ατελής νομισματική ένωση σφυρηλατημένη σε μια αμφιλεγόμενη συμφωνία μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας. Για τη Γερμανία, είχε να κάνει με την οργάνωση ενός συστήματος σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας γύρω από το μάρκο και, μέσω αυτού, με την επιβολή ενός συγκεκριμένου νεοφιλελεύθερου οράματος οικονομικής πολιτικής. Για τηΓαλλία, ήταν θέμα μιας μάλλον αφελούς και ρομαντικής δημιουργίας ενός διεθνούς αποθεματικού νομίσματος ισοδύναμου με τις μεγάλες φιλοδοξίες των ελιτ της χώρας. Τώρα πρέπει να φύγουμε από την αρχική ασάφεια, η οποία έχει γίνει καταστροφική, και να ξεφύγουμε από τα εγωκεντρικά της σχέδια, ακόμα και αν όλοι γνωρίζουμε πως αυτό θα κοστίσει. Αυτό θα απαιτήσει μια κοινή προσπάθεια στη Γαλλία και στη Γερμανία. και οι δυο χώρες αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια σ’ αυτόν τον δρόμο. Η Γερμανία έχει εγκλωβιστεί σε μια παραπλανητική και ασυνεπή ιστορία για το πώς λειτουργεί η νομισματική ένωση, και την οποία ενστερνίζονται σε μεγάλο βαθμό οι πολιτικές τάξεις και ο λαός της χώρας. Αντιθέτως, στη Γαλλία, η τεμπελιά και ο λανθάνων εθνικισμός των οικονομικών και πνευματικών ελίτ είναι τέτοια που δεν υπάρχει ούτε αφήγημα, ούτε κάποιο λογικό, ανανεωμένο όραμα για την αρχιτεκτονική της νομισματικής ένωσης που θα μπορούσε να βρει λαϊκή στήριξη.

Πρέπει να εφεύρουμε αυτό το κοινό όραμα, και γρήγορα. Μην μου πείτε ότι περιμένετε να σώσετε την Ευρώπη απλά και μόνο επιβάλλοντας κανόνες υγιούς διαχείρισης. Κανένας δεν είναι πιο προσηλωμένος από εμένα στον σεβασμό της ισορροπίας• είναι αυτό που πάντα μας έφερνε πιο κοντά. Όμως πρέπει να χτίσεις αυτόν τον σεβασμό μέσω της δημοκρατίας και του διαλόγου, μέσω της λογικής και όχι της ισχύος. Μην μου πείτε πως, αν έτσι είναι και ορισμένοι δεν θέλουν να γνωρίζουν, τότε πολύ απλά θα συνεχίσετε το ταξίδι σας χωρίς αυτούς. Η στήριξη από τον Βορρά ποτέ δεν θα αρκεί για να σας σώσει. Όπως όλοι οι Ευρωπαίοι, χρειάζεστε ολόκληρη την Ευρώπη για να επιβιώσετε, χωρισμένοι είμαστε πολύ μικροί.

Με την παγκοσμιοποίηση γινόμαστε μάρτυρες της ανάδυσης τεράστιων γεωγραφικών και οικονομικών περιοχών που θα αλληλοσυμπληρώνονται και θα αλληλοανταγωνίζονται για δεκαετίες, ίσως και αιώνες. Οι ζώνες επιρροής και οι συμμαχίες που σχηματίζονται πιθανότατα θα έχουν μακρά διάρκεια. Όλοι μπορούν να δουν τον σχηματισμό της Πλάκας της Βόρειας Αμερικής. Θα ομαδοποιεί τις ΗΠΑ με τους δορυφόρους του Καναδά και του Μεξικό, και ενδεχομένους και άλλους που βρίσκονται πιο μακριά. Όλα τα σημάδια δείχνουν πως η Νότια Αμερική θα μπορέσει να πετύχει κάποια αυτονομία. Στην Ασία, θα μπορούσαν να υλοποιηθούν δυο ή τρεις ζώνες, αναλόγως αν, μαζί με την Κίνα και την Ινδία, θα μπορέσει η Ιαπωνία να προσελκύσει αρκετή αλληλεγγύη, ακριβώς επειδή είναι πολύ μικρή για να είναι μόνη της. Η Αφρική αφυπνίζεται, επιτέλους, όμως μας χρειάζεται. Όσον αφορά τον Μουσουλμανικό κόσμο, που σήμερα μαστίζεται από τις αναταραχές που προκύπτουν από μια πολιτική χρήση του Ισλάμ από ορισμένους, πιθανότατα θα δυσκολευτεί να βρει την εσωτερική ενότητα.

Η Ευρώπη θα μπορούσε να είναι ένας από αυτούς τους παίκτες, όμως αυτό δεν είναι ακόμα βέβαιο. Για να γίνει αυτό, οι φιλοδοξίες της θα πρέπει να ενωθούν υπό την τρέχουσα Ένωση και ακόμα και πέρα από αυτήν.Για να επιβιώσει μεταξύ των γιγάντων, η Ευρώπη θα πρέπει να ενώσει όλες τις περιοχές που περιλαμβάνονται μεταξύ των πάγων του Βορρά, των χιονιών των Ουραλίων και της άμμου του Νότου. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ξανα-ανακαλύψει τις ρίζες της και να δει την Μεσόγειο, στο διάστημα των επόμενων δεκαετιών, ως την εσωτερική μας θάλασσα. Η ιστορική λογική, η οικονομική συνέπεια, η δημογραφική ασφάλεια, στα οποία θα πρόσθετα (άσχετα με το πώς φαίνονται τα πράγματα) την πολιτισμική εγγύτητά μας η οποία γεννήθηκε από την διασπορά των θρησκειών της Βίβλου, μας δείχνουν τον δρόμο.

Εν μέσω των εσωτερικών συγκρούσεών μας, κοιτάζουμε μόνο προς τον Βορρά και ξεχνάμε τον Νότο. Ωστόσο, αυτός είναι η κοιτίδα του πολιτισμού μας. Είναι αυτό που θα φέρει στην Παλαιά Ευρώπη νέο αίμα με την μορφή των νέων γενεών. Και είναι αυτό που θα κάνει την Ευρώπη την πύλη μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης. Ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Ναπολέων, οι τρελές αποικιστικές φιλοδοξίες μας, νόμιζαν πως μπορούσαν να χτίσουν αυτή την ενότητα δια της βίας των όπλων. Η σκληρή και ποταπή μέθοδος απέτυχε, όμως η φιλοδοξία πάνω στην οποία χτίστηκε είναι ακόμα εκεί. Η πρόκληση είναι μεγάλη. Μια συμμαχία μεταξύ λίγων ευρωπαϊκών χωρών, ακόμα και υπό την ηγεσία των πιο ισχυρών κρατών, θα υποταχθεί από τον φίλο και σύμμαχό μας, τις ΗΠΑ, στο ίσως όχι και τόσο μακρινό μέλλον.

Υπάρχουν κάποιοι που έχουν ήδη επιλέξει αυτό το μονοπάτι. Αυτοί που νωρίτερα είπα ότι είναι υπερβολικά προνοητικοί. Όμως αυτό δεν ισχύει για όλους. Και είναι προς αυτούς τους άλλους που απευθύνομαι τώρα. Η Ευρώπη στην οποία ελπίζω, πρέπει προφανώς να έχει τους κανόνες της και πειθαρχία για την κοινή μας ζωή, όμως θα πρέπει επίσης να έχει ένα πολιτικό σχέδιο που θα υπερβαίνει και θα δικαιολογεί τέτοιους περιορισμούς. Σήμερα είναι κάτι που φαίνεται ότι το έχουν ξεχάσει όλοι. Το ευρωπαϊκό μας μοντέλο μπορεί να γίνει μοντέλο για όλους αυτούς που αρνούνται να μπουν στο ίδιο καλούπι με αυτό της άλλης πλευράς του Ατλαντικού. Όμως για να γίνει μοντέλο, η Ευρώπη πρέπει να έχει όραμα, να ξεπεράσει την μικροπρέπεια, να παίξει ρόλο στην παγκοσμιοποίηση και, με μια λέξη, να συνεχίσει να διαμορφώνει την Ιστορία.