Τους καλοκαιρινούς μήνες η έκθεσή μας στον ήλιο είναι μεγαλύτερη. Αυτό, όμως, συχνά, προκαλεί προβλήματα, ιδίως στα μικρά παιδιά. Η ηλίαση και η θερμοπληξία είναι το αποτέλεσμα της υπερέκθεσης στον ήλιο, τις ζεστές καλοκαιρινές ημέρες. Η Παιδίατρος, κα Ειρήνη Παπακωνσταντοπούλου*, μας εξηγεί πώς θα διακρίνουμε -από τη βαρύτητα των συμπτωμάτων- μεταξύ ηλίασης και θερμοπληξίας και πώς θα αντιμετωπίσουμε κάθε μία από αυτές τις καταστάσεις.

Η ηλίαση και η θερμοπληξία είναι παθήσεις που προκαλούνται από την έκθεση σε υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος. Συχνά, υποδιαγιγνώσκονται και μπορεί να μοιάζουν με άλλες εμπύρετες καταστάσεις, οπότε καλό είναι να βρίσκονται ως υποψία στο μυαλό όλων μας και κυρίως των γονιών κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όμως η διάγνωση να γίνεται πάντα από γιατρό.

Η θερμική εξάντληση ή ηλίαση, όπως είναι ευρύτερα γνωστή, εκδηλώνεται κλασσικά σε ένα παιδί που έπαιζε στον ήλιο μία πολύ ζεστή ημέρα, χωρίς προστασία από τον ήλιο και χωρίς να πίνει αρκετά υγρά. Το πρώτο σημάδι επερχόμενης ηλίασης μπορεί να είναι οι μυϊκές κράμπες. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι: εμπύρετο που δεν ξεπερνά τους 40o C, ψυχρά άκρα, ζάλη, κεφαλαλγία, έμετοι, κόπωση, λιποθυμία. 

Ειδικά στα βρέφη, θα δούμε μειωμένη παραγωγή ούρων (λιγότερες βρεγμένες πάνες ανά 24ωρο), εμπύρετο, ανησυχία ή έντονη υποτονία. Είναι η πιο συχνή εκδήλωση της έκθεσης σε υψηλή θερμοκρασία.

Η θερμοπληξία είναι πιο σπάνια και πιο βαριά κατάσταση. Εκδηλώνεται με εμπύρετο πάνω από 40,5o C που δεν “πέφτει” με αντιπυρετικά, δέρμα θερμό και υγρό, σύγχυση, σπασμούς και διαταραχή του επιπέδου συνείδησης. Είναι μία εξαιρετικά επείγουσα κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε πολυοργανική ανεπάρκεια και απαιτεί άμεση αντιμετώπιση σε νοσοκομείο.

Εκτός από την κλασσική περίπτωση θερμοπληξίας των μικρών παιδιών που παίζουν πολλές ώρες στον ήλιο, χωρίς προστασία, άλλη μορφή θερμοπληξίας είναι εκείνη που προσβάλλει κυρίως ηλικιωμένους και ασθενείς με σοβαρά προβλήματα υγείας, κατά τις ημέρες που έχει καύσωνα και εκδηλώνεται σταδιακά, εντός ημερών.

Πώς προστατεύουμε τα παιδιά από την ηλίαση και τη θερμοπληξία;

Το μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν τα βρέφη, τα μικρά παιδιά, οι αθλούμενοι και οι παχύσαρκοι. Οι γονείς να μην περιμένουν να τους πουν τα παιδιά ότι διψούν για να τους δώσουν υγρά να πιουν:

• Τους καλοκαιρινούς μήνες, αυξάνουμε την κατανάλωση υγρών, ανεξάρτητα από το επίπεδο δραστηριότητας.

• Ντύνουμε τα βρέφη και τα παιδιά με όσο το δυνατόν λιγότερα ρούχα, όταν βρίσκονται μέσα σε κλειστούς χώρους. Για τη βόλτα, επιλέγουμε ελαφρά και ανοιχτόχρωμα υφάσματα. Να φοράνε πάντα καπέλο και αντηλιακό με δείκτη προστασίας από 15 και άνω. Μην ξεχνάμε ότι ηλίαση μπορεί να συμβεί και μετά από παραμονή για ώρα μέσα στη θάλασσα ή σε πισίνα, χωρίς αναπλήρωση υγρών.

• Να μην εκθέτουμε βρέφη κάτω των 6 μηνών απευθείας στον ήλιο.

• Τις ημέρες με καύσωνα (για την Ελλάδα, όταν η θερμοκρασία είναι >39ο C, για 3 συνεχόμενες ημέρες) και υγρασία, κρατάμτε τα παιδιά όσο το δυνατόν σε κλιματιζόμενο χώρο.

• Ποτέ δεν αφήνουμε παιδί μόνο του σε παρκαρισμένο αυτοκίνητο, ούτε για ένα λεπτό. Ακόμη και με το παράθυρο λίγο ανοιχτό, η θερμοκρασία μπορεί να ανέβει έως και 10 βαθμούς παραπάνω μέσα σε λιγότερο από 10 λεπτά.

• Ο εγκλιματισμός απαιτεί μερικές εβδομάδες για να επιτευχθεί. Τα παιδιά χρειάζονται περισσότερες ημέρες από τους ενήλικες για να εγκλιματιστούν σε ξαφνικές αλλαγές της θερμοκρασίας. Έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες για μία ώρα ανά ημέρα έχει ως αποτέλεσμα την απόκτηση του μέγιστου εγκλιματισμού σε 7-14 ημέρες.

• Να μην παίζουν τα παιδιά έξω τις ώρες υψηλής θερμοκρασίας (μεταξύ 12-5μμ) ή τις ημέρες με πολύ υγρασία.

• Για τα παιδιά που αθλούνται το καλοκαίρι, να πίνουν πολλά υγρά (μη-καφεϊνούχα) πριν την προπόνηση και κατά τη διάρκεια της άσκησης να κάνουν διάλλειμα, κάθε 20 λεπτά περίπου, για να πίνουν νερό ή ηλεκτρολυτικό διάλυμα, ακόμη και εάν δεν διψούν. Για άσκηση έως μία ώρα αρκεί το δροσερό νερό, όμως για άσκηση πέραν της μίας ώρας, απαιτείται αναπλήρωση και ηλεκτρολυτών με ηλεκτρολυτικό διάλυμα για παιδιά. Χορηγούμε 100-200 mlηλεκτρολυτικού διαλύματος κάθε 20 λεπτά, μετά τη μία ώρα άσκησης, σε παιδιά και εφήβους.

• Τα παιδιά να ακολουθούν ισορροπημένο διαιτολόγιο, με φρούτα και λαχανικά. Η παιδική παχυσαρκία είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για θερμοπληξία.

Τρόποι αντιμετώπισης

Σε υποψία θερμοπληξίας, πρέπει να μεταφέρεται ο ασθενής άμεσα σε εφημερεύον νοσοκομείο. Η θερμοπληξία είναι εξαιρετικά επείγουσα κατάσταση με υψηλό ποσοστό θνησιμότητας. Ταυτόχρονα, γίνονται προσπάθειες μείωσης της θερμοκρασίας του σώματος. Μεταφέρουμε το παιδί σε δροσερό χώρο, εφαρμόζουμε κρύες κομπρέσες στις μασχάλες, στις βουβωνικές χώρες και στον αυχένα και δημιουργούμε ρεύμα με ανεμιστήρες. Δε δίνουμε στο παιδί να πιει υγρά, εάν υπάρχει μειωμένο επίπεδο συνείδησης.

Στην περίπτωση ηλίασης, αφού έχει τεθεί η διάγνωση από Παιδίατρο, μπορεί να γίνει προσπάθεια αντιμετώπισης στο σπίτι. Μεταφέρουμε το παιδί σε δροσερό χώρο, εφαρμόζουμε και σε αυτή την περίπτωση, κρύες κομπρέσες στις βουβωνικές χώρες, στις μασχάλες και στον αυχένα και δημιουργούμε ρεύμα με ανεμιστήρες. Δίνουμε στο παιδί να πιει ηλεκτρολυτικό διάλυμα, για την αναπλήρωση υγρών και ηλεκτρολυτών, σύμφωνα με τις οδηγίες παιδιάτρου.

Πώς διακρίνουμε ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης, τη μεταφορά στο νοσοκομείο

Η ηλίαση έχει συμπτώματα κοινά και με άλλες εμπύρετες παθήσεις (μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα, σηψαιμία). Άρα, θα πρέπει η διάγνωση να γίνεται από γιατρό.

Άμεση μεταφορά σε νοσοκομείο έχουμε στις παρακάτω περιπτώσεις:

• υποψία ηλίασης σε βρέφος

• παιδί που δεν δείχνει σημάδια βελτίωσης μετά από περίπου μία ώρα, παρ’ όλο που ακολουθούν τις οδηγίες αντιμετώπισης

• παιδί που κάνει εμέτους και δεν μπορεί να λάβει υγρά από το στόμα

υποψία θερμοπληξίας (εμπύρετο πάνω από 40,5o C που δεν “πέφτει” με αντιπυρετικά, δέρμα θερμό και υγρό, σύγχυση, σπασμοί και διαταραχή του επιπέδου συνείδησης)