Γνωρίζοντας καλύτερα την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) και τις χώρες που την απαρτίζουν βλέπουμε ότι υπάρχει τεράστιος εθνικός πλούτος (ήθη και έθιμα) σε κάθε περιοχή της, ο οποίος πρέπει να προστατευτεί όχι μόνο για εμπορικούς λόγους αλλά και για λόγους παράδοσης.

Ένα σημαντικό κομμάτι αυτού του πλούτου είναι προϊόντα που προορίζονται για τη διατροφή του ανθρώπου και χαρακτηρίζονται απολύτως από τις διαθέσιμες πρώτες ύλες, τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής και την μακρόχρονη πείρα και τεχνική των μαστόρων της περιοχής. Έτσι, το 1992 θεσμοθετήθηκαν κάποιοι κανόνες βάση των οποίων προστατεύονται τέτοιου είδους αγροτικά προϊόντα και τρόφιμα με τις ονομασίες ΠΟΠ (Προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης), ΠΓΕ (Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης) και ΕΠΙΠ (Εγγυημένα Παραδοσιακά Ιδιότυπα Προϊόντα). Στις διεθνείς αγορές τα πιστοποιημένα προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ είναι ένα από τα πιο δυνατά “χαρτιά” της ελληνικής γεωργίας λόγω της ασύγκριτης ποιότητας τους και των μοναδικών οργανοληπτικών χαρακτηριστικών τους.

Τέτοιου είδους πιστοποιήσεις δίνουν ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στα εξαγώγιμα προϊόντα με ευεργετικά αποτελέσματα για την εθνική οικονομία.

Ας πάμε τώρα να δούμε πως όλοι αυτοί οι κανονισμοί επηρεάζουν τον πλούτο των τυριών που υπάρχει στη χώρα μας.
Η Ελλάδα είναι η τρίτη χώρα σε αριθμό τυριών στην Ευρώπη με πλούσια τυροκομική παράδοση και αυτό δεν είναι τυχαίο. Οι ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες σε συνδυασμό με το έντονο γεωγραφικό ανάγλυφο της χώρας μας οδήγησαν, από πολύ παλιά, στην ανάπτυξη της ζωικής παραγωγής και ιδιαίτερα στην εκτροφή του προβάτου και της κατσίκας, γεγονός στο οποίο οφείλεται και η μεγάλη ποικιλία τυριών που συναντάει κανείς κατά μήκος της χώρας μας. Από τα 70 είδη τυριών που έχουν καταγραφεί στη χώρα μας έχουν εγκριθεί και πιστοποιηθεί (ως προϊόντα ΠΟΠ) τα 20, ενώ εκκρεμούν να εγκριθούν οι αιτήσεις για 5 ακόμα.

Το κοινό γνώρισμα όλων των ΠΟΠ ελληνικών τυριών είναι ότι όλα αποτελούν προϊόντα παραδοσιακών διαδικασιών και ότι φτιάχνονται με 100% φρέσκο γάλα. Συνήθως, το γάλα που χρησιμοποιείται είναι πρόβειο ή μείγμα πρόβειου και κατσικίσιου σε ποσοστό μέχρι 20%. Το αγελαδινό γάλα δε χρησιμοποιείται πολύ στα ελληνικά τυριά λόγω της δυσκολίας εκτροφής των αγελάδων στα ιδιαιτέρως ανώμαλα εδάφη της Ελλάδας. Ας δούμε όμως αναλυτικά ποια είναι τα ελληνικά τυριά ΠΟΠ και ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους:

Ανεβατό
Παράγεται στο Νομό Γρεβενών και στην επαρχία Βοίου του Νομού Κοζάνης. Φτιάχνεται από πρόβειο ή κατσικίσιο γάλα ή μείγμα τους. Είναι μαλακό, αλειφόμενο, λευκό τυρί, χωρίς τρύπες, με κοκκώδη υφή, μαλακή μάζα και φρέσκια, δροσερή και υπόξινη γεύση. Συνήθως σερβίρεται με το κουταλάκι, αλλά μπορεί να μπει και σε πίτες ή άλλα φαγητά, προσθέτοντας μια πλούσια και λιπαρή γεύση. Το όνομα του τυριού οφείλεται στον τρόπο παρασκευής του καθώς πρόκειται για το μείγμα που «ανεβαίνει» στην επιφάνεια όταν πήζει το τυρί.

Μπάτζιος
Παράγεται στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία και στη Θεσσαλία. Φτιάχνεται από κατσικίσιο γάλα. Είναι ημίσληρο, σχετικά άπαχο τυρί άλμης. Ο καλύτερος τρόπος κατανάλωσης του είναι σαγανάκι, γιατί στο ψήσιμο αναδεικνύεται η ιδιαίτερη γεύση και το άρωμα του.

Φέτα
Παράγεται στη Λέσβο και την Ηπειρωτική Ελλάδα. Φτιάχνεται από πρόβειο γάλα ή μείγμα πρόβειου και γιδινού σε ποσοστό 30%. Πρόκειται για λευκό τυρί με ελαφρά ξινή γεύση. Διατηρείται μέσα σε παραδοσιακά βαρέλια ή τενεκέδες με άλμη. Μπορεί να καταναλωθεί αυτούσιο ως συνοδευτικό σε φαγητά ή να μαγειρευτεί μέσα σε πίτες.

Φορμαέλα Αράχωβας
Παράγεται στα όρια του Δήμου Αράχωβας Παρνασσού του Νομού Βοιωτίας. Φτιάχνεται από γάλα πρόβειο, γιδινό ή μείγμα αυτών. Πρόκειται για ημίσκληρο τυρί, μέτρια αλμυρό με πικάντικη, γεμάτη γεύση. Η υφή του είναι συμπαγής με υποκίτρινο χρώμα που γίνεται πολύ ωραίο ψητό και τηγανητό.

Γαλοτύρι
Παράγεται στις περιοχές της Ηπείρου και Θεσσαλίας. Φτιάχνεται από γάλα πρόβειο, γιδινό ή μείγμα αυτών. Πρόκειται για ένα πολύ λιπαρό τυρί, διότι φτιάχνεται από το γάλα των τελευταίων μηνών του αλμέγματος, που ως γνωστόν περιέχει πολλά λιπαρά. Έχει αλοιφώδη υφή, χωρίς επιδερμίδα, με υπόψινη, δροσερή γεύση και άρωμα.

Γραβιέρα Αγράφων
Παράγεται στην περιοχή Αγράφων του Νομού Καρδίτσας και Ευρυτανίας. Φτιάχνεται από πρόβειο γάλα ή μείγμα του με κατσικίσιο, σε αναλογία έως 30%. Πρόκειται για μια από τις καλύτερες γραβιέρες της Ελλάδας, με συμπαγή ελαστική μάζα και μικρές τρύπες στο εσωτερικό της. Είναι σκληρό, λευκοκίτρινο τυρί με ευχάριστη, υπόγλυκη γεύση και με αρώματα από τα χόρτα του βουνού. Τρώγεται σκέτη ή και ως συνοδευτικό με τα φαγητά. Το χαρακτηριστικό της είναι ότι όταν ψήνεται δεν κάνει κρούστα.

Γραβιέρα Κρήτης
Παράγεται στις ορεινές περιοχές της Κρήτης. Φτιάχνεται κυρίως από πρόβειο γάλα, μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή της και κατσικίσιο γάλα σε ποσοστό μέχρι 20%. Η καλύτερη ποιότητα του επιτυγχάνεται όταν παράγεται από 100% πρόβειο γάλα και ωριμάζει μέσα σε σπηλιές των Κρητικών βουνών, εξού και το όνομά του “τυρί της τρύπας”. Πρόκειται για σκληρό επιτραπέζιο τυρί, με ασύμμετρες τρύπες και φυσική κόρα. Έχει αλμυρή γεύση, πολύ ανοιχτό κίτρινο χρώμα και προκαλεί αίσθημα ευεξίας και πληρότητας σε όποιον το γευθεί. Τρώγεται κυριολεκτικά με κάθε τρόπο, ωμή ή μαγειρεμένη.

Γραβιέρα Νάξου
Παράγεται αποκλειστικά στο νησί της Νάξου. Είναι η μοναδική γραβιέρα που φτιάχνεται από αγελαδινό γάλα. Είναι τυρί με εξωτερικό περίβλημα, χρώμα υποκίτρινο, ιδιαίτερη γεύση και συμπαγή μάζα με μικρές διάσπαρτες τρύπες στο εσωτερικό του. Τρώγεται είτε ωμή, είτε ψημένη. Ο καλύτερος, όμως, τρόπος για να αναδειχθεί η γεύση της είναι με καλοκαιρινά φρούτα, όπως σταφύλι, σύκο και πεπόνι.

Καλαθάκι Λήμνου
Παράγεται αποκλειστικά στα καταπράσινα λιβάδια της Λήμνου. Φτιάχνεται από πρόβειο ή αιγοπρόβειο γάλα. Πρόκειται για λευκό τυρί που συντηρείται σε άλμη, είναι πιο αλμυρό από τη φέτα και έχει μια ιδιαίτερη μεστή και γεμάτη γεύση. Η ονομασία “καλαθάκι” προέρχεται από το σχήμα που παίρνει το τυρί, το οποίο κατά τη διαδικασία της παραγωγής τοποθετείται σε πλεκτά καλαθάκια για να στραγγίξει.

Κασέρι
Παράγεται σε πολλά μέρη της Ελλάδας, κυρίως στη Μακεδονία, τη Θεσσαλία, τη Θράκη και τη Λέσβο, αλλά και στην Τουρκία. Φτιάχνεται από πρόβειο γάλα, με την τεχνική της ελαστικής τυρόμαζας. Χαρακτηρίζεται από το ήπιο άρωμά του και τη μαλακή υφή του. Είναι κατάλληλο για πίτσες γιατί λιώνει ομοιόμορφα όταν ψηθεί.

Κατίκι Δομοκού
Παράγεται στην περιοχή του Δομοκού του Νομού Φωκίδας. Φτιάχνεται από αιγοπρόβειο γάλα που παράγεται σε φάρμες του Δομοκού. Είναι κατάλληλο για υγιεινή διατροφή καθώς συνδυάζει πλούσια, δροσερή γεύση με χαμηλά λιπαρά. Μπορεί να συνδυαστεί με ψωμί και σαλάτες ή να χρησιμοποιηθεί σε γλυκά και απολαυστικά επιδόρπια.

Κεφαλογραβιέρα
Παράγεται κυρίως στη δυτική Μακεδονία, Ήπειρο, Νομό Αιτωλοακαρνανίας και Νομό Ευρυτανίας. Φτιάχνεται από αιγοπρόβειο γάλα κα πιο σπάνια από μείγμα πρόβειου και γιδινού. Είναι σκληρό επιτραπέζιο τυρί, με ελαφρώς αλμυρή γεύση. Είναι κατάλληλο για όσους αγαπούν τα πικάντικα και νόστιμα τυριά και συχνά το κάνουμε σαγανάκι.

Κοπανιστή
Παράγεται σε κάθε νησί των Κυκλάδων αν και είναι κυρίως γνωστή από τη Μύκονο, τη Σύρο και την Τήνο. Φτιάχνεται κυρίως από ααιγοπρόβειο γάλα και μοιάζει με ροκφόρ. Στην ουσία η κοπανιστή είναι ένα μαλακό τυρί με έντονη πιπεράτη και καυτερή γεύση. Θεωρείται ο ιδανικός μεζές για ούζο και τσίπουρο, ενώ χρησιμοποιείται και σε πίτες.

Λαδοτύρι Μυτιλήνης
Παράγεται αποκλειστικά στη Μυτιλήνη. Φτιάχνεται κυρίως από πρόβειο γάλα ή μείγμα του με κατσικίσιο. Το γνήσιο λαδοτύρι έχει χρώμα κιτρινοκόκκινο, λόγω της τρίμηνης ωρίμανσης του μέσα σε ελαιόλαδο. Είναι πικάντικο, πολύ πιπεράτο τυρί με αλμυρή γεύση και σκληρή υφή. Χρησιμοποιείται σε πολλές παραδοσιακές συνταγές, όπως κολοκυθολούλουδα γεμιστά ή σφουγγάτο Μυτιλήνης, αλλά και ως συνοδευτικό με μεζεδάκια.

Μανούρι
Παράγεται κυρίως στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, στη Θεσσαλία και στην Κρήτη. Φτιάχνεται από τυρόγαλα πρόβειου ή γιδινού γάλακτος ή μειγμάτων τους. Είναι μαλακό τυρί, με συμπαγή δομή χωρίς τρύπες, λευκό χρώμα και κρεμώδη υφή. Είναι ένα φρέσκο, επιτραπέζιο τυρί που μπορεί να συνοδευτεί με μέλι και ξηρούς καρπούς.

Μετσοβόνε
Παράγεται στο Μέτσοβο, απ’ όπου πήρε και το όνομά του. Φτιάχνεται από μείγμα αγελαδινού και πρόβειου γάλακτος. Είναι ημίσκληρο τυρί κίτρινου χρώματος, το οποίο καπνίζεται με τη μέθοδο της Pasta filata. Καταναλώνεται σκέτο ή ψημένο, πολύ συχνά χρησιμοποιείται για καπνιστές πίτσες, ενώ συνήθως συνοδεύεται από λευκά κρασιά.

Πηχτόγαλο Χανίων
Παράγεται στο νομό Χανίων της Κρήτης. Φτιάχνεται από μείγμα πρόβειου με λίγο γίδινο γάλα. Πρόκειται για ένα είδος ξινομυζήθρας που διαφέρει από τις υπόλοιπες λόγω του τρόπου παρασκευής της, ο οποίος χρησιμοποιεί ως πρώτη ύλη απ’ ευθείας το γάλα που παράγεται στα Χανιά (πηχτόγαλο). Το πηχτόγαλα έχει υφή πυκνού γιαουρτιού, μυρωδιά φρέσκου γάλακτος και πλούσια, βουτυρένια γεύση. Συνήθως τρώγεται με το κουτάλι αυτούσιο ή μπαίνει σε πίτες.

Σαν Μιχάλη
Παράγεται αποκλειστικά στην Απάνω Μεριά της Σύρου, στην περιοχή του χωριού Άη Μιχάλης και είναι το ακριβότερο ελληνικό τυρί. Φτιάχνεται από αγελαδινό γάλα της Σύρου. Έχει πλούσιο άρωμα και αλμυρή και πικάντικη γεύση που πλησιάζει τη γεύση της Παρμεζάνας. Είναι σκληρό, λευκό επιτραπέζιο τυρί με συμπαγή μάζα και μικρές, ακανόνιστες οπές. Συνηθίζεται να τρώγεται σκέτο, με ψωμί ή φρούτα, αλλά συχνά χρησιμοποιείται και σε πολλές τοπικές συνταγές.

Σφέλα ή Φέτα της φωτιάς
Παράγεται στη νότια Πελοπόννησος, και συγκεκριμένα στη Μεσσηνία και τη Λακωνία. Φτιάχνεται από αναθερμασμένη τυρομάζα από αιγοπρόβειο γάλα. Η σφέλα λέγεται αλλιώς και “τυρί της φωτιάς” λόγω της πιπεράτης και δυνατής της γεύσης. Πρόκειται για ένα ημίσκληρο τυρί άλμης με λευκοκίτρινο χρώμα και σώμα γεμάτο μικρές οπές που δημιουργούνται από τα αέρια της ζύμωσης. Μπορεί να καταναλωθεί αυτόνομα, αλλά συμμετέχει και σε πολλά “δυνατά” πιάτα συνοδεύοντας εκλεκτά κρεατικά ή έντονα λαχανικά όπως η μελιτζάνα.

Ξυνομυζήθρα Κρήτης
Παράγεται στην Κρήτη και φτιάχνεται από παστεριωμένο αιγοπρόβειο γάλα. Έχει λευκό χρώμα, υπόξινη γεύση και κοκκώδη μορφή. Πρόκειται για μαλακό τυρί που δημιουργείται από το τυρόγλα που μένει από την παρασκευή γραβιέρας και κεφαλότυρου. Τρώγεται ωμό ή πάνω σε Κρητικό Ντάκο, ενώ είναι ένα από τα απαραίτητα συστατικά για την παρασκευή καλτσουνιών. Όλα αυτά τα τυριά αποτελούν ένα κτηνοτροφικό/διατροφικό θησαυρό για την Ελλάδα. Λευκά ή κίτρινα, μαλακά ή σκληρά, πικάντικα ή υπόξινα τα ελληνικά τυριά που αποτελούν προϊόντα Π.Ο.Π είναι ένα από τα πιο δυνατά “χαρτιά” της ελληνικής γεωργίας λόγω της υψηλής ποιότητάς τους αλλά και λόγω της προστιθεμένης αξίας του προϊόντος που απολαμβάνουν οι παραγωγοί. Επιπλέον, τα προϊόντα με τη σήμανση Π.Ο.Π αποτελούν ισχυρά εξαγώγιμα προϊόντα με “ευεργετικά” αποτελέσματα για την εθνική οικονομία.