Η δυναμική είσοδος της Τουρκίας στις συριακές εξελίξεις δημιουργεί νέες προκλήσεις για Λευκωσία και Αθήνα, καθώς η προσπάθεια της Τουρκίας να δημιουργήσει τετελεσμένα, εφαρμόζοντας τον δικό της «νόμο στην Ανατολική Μεσόγειο», δεν έχει ολοκληρωθεί βεβαίως με την υπογραφή του παράνομου Τουρκολιβυκού Μνημονίου το 2019 και τη μονομερή κατάθεση στον ΟΗΕ του χάρτη των εξωτερικών ορίων της ΑΟΖ της στις 18 Μαρτίου του 2020.

Οι εμπνευστές της «Γαλάζιας Πατρίδας» και των μονομερών, αυθαίρετων και κατά παράβαση του Δικαίου της Θάλασσας «οριοθετήσεων» απόστρατοι ναύαρχοι-σχολιαστές, με πρώτο τον Τζιχάντ Γιαϊτσί, επανέρχονται διαρκώς στη δημόσια συζήτηση στην Τουρκία, ασκώντας πίεση έτσι και στην κυβέρνηση για οριοθετήσεις της Τουρκίας άλλοτε με την Παλαιστινιακή Αρχή, άλλοτε με το Ισραήλ ή τον Λίβανο, διαγράφοντας από τον χάρτη την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία, με τη γνωστή θεωρία ότι τα νησιά δεν έχουν θαλάσσιες ζώνες.

Τις τελευταίες ημέρες, οι ίδιοι τηλεοπτικοί σχολιαστές στην Αγκυρα προβάλλουν ως ένα εκ των πλεονεκτημάτων της ανατροπής Ασαντ και του ισχυρού πλέον ρόλου της Τουρκίας στη Δαμασκό, τη δυνατότητα εφαρμογής της ίδιας πρακτικής που ακολουθήθηκε με τη Λιβύη για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με τη Συρία.

Με τρόπο που η οριοθέτηση δεν θα αφορά μόνο τις παρακείμενες ακτές, αλλά και τις αντικείμενες ακτές των δύο χωρών, διαγράφοντας από τον χάρτη ολόκληρη την Κύπρο.

Μια μέθοδος που ουσιαστικά θα αποδώσει στην Τουρκία μια «γλώσσα» ΑΟΖ προς τον Νότο ανατολικά της Κύπρου και ένα πρόσθετο πολύ μικρό τμήμα υφαλοκρηπίδας στη Συρία (από ό,τι θα δικαιούνταν σε μια οριοθέτηση με την Κυπριακή Δημοκρατία).

Τη θέση αυτή έσπευσε να υιοθετήσει και ο Χουλουσί Ακάρ, πρώην υπουργός Αμυνας και νυν πρόεδρος της Επιτροπής Εθνικής Αμυνας της Εθνοσυνέλευσης, ο οποίος είχε κάνει και τις πρώτες κρούσεις στη λιβυκή κυβέρνηση για το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο.

Υπαρκτός κίνδυνος

Ο κίνδυνος αυτός είναι φυσικά υπαρκτός και η Λευκωσία και η Αθήνα παρακολουθούν τις κινήσεις και πρωτοβουλίες που λαμβάνονται από την τουρκική πλευρά, όπως είχε γίνει και στο παρελθόν όταν είχε υπάρξει επίσημη προσέγγιση από την Αγκυρα προς την Παλαιστινιακή Αρχή για μια τέτοια ανορθόδοξη και παράνομη οριοθέτηση, την οποία δεν αποτόλμησε ο Μαχμούντ Αμπάς.

Αθήνα και Λευκωσία προχωρούν σε προληπτικές κινήσεις ώστε να μην επαναληφθεί ο αιφνιδιασμός του 2019. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης μετά τη Σύνοδο Κορυφής, ερωτηθείς για τα σενάρια αυτά, υπενθύμισε ότι το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο είναι άκυρο και ότι προς το παρόν υπάρχουν μόνο δημοσιογραφικές αναφορές για ενδεχόμενη συμφωνία Τουρκίας – Συρίας, όμως τόσο ο ίδιος όσο και ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης ενημέρωσαν τους ομολόγους τους.

Η Λευκωσία, σύμφωνα με πληροφορίες μας, έχει προβεί σε προληπτικές κινήσεις και έχει θέσει το θέμα σε δυνάμεις που βρίσκονται σε απευθείας επαφή με το HTS και τη νέα εξουσία στη Δαμασκό.

Μήνυμα μέσω της Hurriyet στέλνει η Άγκυρα ενόψει της έναρξης του ελληνοτουρκικού διαλόγου μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών των δυο χωρών, οι οποίοι πρόκειται να αγγίξουν το μείζον θέμα της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας.

Ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, έχει επαναλάβει ότι υπάρχει μόνο μια διαφορά και εάν επιχειρηθεί να εγερθούν και άλλα ζητήματα τοτε δεν θα υπάρξει συνέχεια. Επίσης, τόσο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης οσο και ο κ. Γεραπετρίτης εχουν επισημάνει ότι δεν τίθεται θέμα συζήτησης κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας.

Το τουρκικό ΥΠΕΞ επέλεξε να απαντήσει στις δηλώσεις αυτές με διαρροή στην φιλοκυβερνητική εφημερίδα Hurriyet. Σε άρθρο με τίτλο «οι κόκκινες γραμμές της Άγκυρας μένουν αμετάβλητες. Το παρασκήνιο των πρόσφατων εξελίξεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις» αφού γίνεται αναφορά στις δηλώσεις Γεραπετρίτη αλλά και στην αναμενόμενη εντος Νοεμβρίου επίσκεψη του Χακάν Φιντάν στην Αθήνα, προβάλλονται δηλώσεις τουρκικών «ανώτερων διπλωματικών πηγών».

Σύμφωνα με αυτές, η Τουρκία επιμένει απολύτως στη συζητηση υπό μορφή πακέτου ολων των διεκδικήσεών της, ακόμη και των «γκρίζων ζωνών», μαζί με το θεμα της οριοθέτησης, επιμένει, επίσης, στην άρση των επιφυλάξεων που έχει θέσει η Ελλάδα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για θεματα Ασφάλειας και κυριαρχίας.

«…είναι απολύτως αδύνατο να περιοριστούν οι διαφορές στο Αιγαίο σε ένα μόνο θέμα. Η συντριπτική πλειονότητα των θαλάσσιων και εναέριων ζητημάτων είναι νομικά αλληλένδετα. Αποτελεί νομική επιταγή τα ζητήματα αυτά να αντιμετωπιστούν από κοινού. Στόχος της Άγκυρας είναι να μην αφήσει άλυτα ζητήματα που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένταση και κρίση … και επιθυμεί μια μόνιμη, συνολική και δίκαιη λύση σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο σε διαφορές όπως από τα χωρικά ύδατα και τον εναέριο χώρο ως τους γεωγραφικούς σχηματισμούς ασαφούς ιδιοκτησίας, τον εξοπλισμό νησιών με μη στρατιωτικό καθεστώς και την διαχείριση του FIR».

Σε ό,τι αφορά την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης οι «ανώτερες τουρκικές διπλωματικές πηγές» θέτουν ευθέως θέμα ανταλλαγμάτων στην Θράκη, τονίζοντας ότι δεν μπορεί η Ελλάδα να αναφέεται στην Χάλκη και να αρνείται την «τουρκική εθνικη ταυτότητα της μειονότητας, να μην αναγνωρίζει τους εκλεγμένους μουφτηδες της, να περιορίζει de facto τις εκπαιδευτικές της δυνατότητες, να καθιστά κενά περιεχομένου τα μειονοτικά ιδρύματα, και να εκφοβίζει ετσι την “τουρκική μειονότητα”».

Η Hurriyet, μάλιστα, επικαλούμενη τις «ανώτερες διπλωματικές πηγές» τονίζει ότι σύμφωνα με αυτές η «Ελλάδα θα πρέπει επίσης να επανεξετάσει την προσέγγισή της προς τους “ομογενείς” που δεν εμπίπτουν στη Συνθήκη της Λωζάνης καθώς όσοι ζουν στη Θεσσαλονίκη, τη Ρόδο και την Κω δεν εμπίπτουν στο μειονοτικό πλαίσιο που ορίζεται στη Συνθήκη της Λωζάνης και το αίτημα της Άγκυρας είναι το ελληνικό κράτος να λάβει μέτρα και έναντι αυτών με βάση τις οικουμενικές αξίες και σύμφωνα με τα ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα»

Το άρθρο της Hurriyet

Στο άρθρο της Χαντέρ Φιράτ, η δημοσιογράφος μεταφέρει πληροφορίες από «υψηλόβαθμες» διπλωματικές πηγές της Τουρκίας για τα ελληνοτουρκικά και τις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις.

Σύμφωνα με όσα καταγράφει η Τουρκάλα δημοσιογράφος

• Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν και ο Έλληνας ομόλογός του συναντώνται εδώ και καιρό και συζητάνε όλα τα θέματα και τα περιφερειακά ζητήματα ανάμεσα στις δύο χώρες.

• Υπάρχει μια συμφωνία ανέμσα στον πρόεδρο Ερντογάν και τον Έλληνα πρωθυπουργό Μητσοτάκη να επικεντρωθούν στην θετική ατζέντα ανάμεσα στις δύο χώρες. Αυτό αποτυπώθηκε στην διακήρυξη των Αθηνών που υπεγράφη στις 7 Δεκεμβρίου 2023

• Ο Χακάν Φιντάν θα βρεθεί στην Αθήνα τον Νοέμβριο. Στις επαφές του θα συζητήσει διμερή ζητήματα καθώς και για την προετοιμασία της έκτης συνεδρίασης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις αρχές του 2025 υπό την προεδρία των κ.κ. Ερντογάν και Μητσοτάκη

• Οι αρχές Τουρκίας και Ελλάδας θα πρέπει να συνεργάζονται για την ενίσχυση της σταθερότητας και της ειρήνης στην περιοχή

• Υπάρχουν ζητήματα στα οποία οι δύο χώρες δεν συμφωνούν αλλά ο αριθμός των θεμάτων στα οποία συμφωνούν δεν είναι μικρός

• Δεν υπάρχει καμία αλλαγή στις θέσεις που υπερασπίζονται οι δύο χώρες για τα θέματα του Αιγαίου

• Σύμφωνα με την Τουρκία είναι αδύνατον οι διαφωνίες για το Αιγαίο να περιοριστούν σε ένα ζήτημα. Η μεγάλη πλειοψηφία των θεμάτων είναι νομικά αλληλοσυνδεόμενη. Είναι απαραίτητο αυτά τα θέματα να εξεταστούν μαζί

• Στόχος της Άγκυρας είναι να μην παραμείνουν χωρίς λύση ζητήματα που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ένταση και κρίσεις αλλά αντίθετα να υπάρξει μια μόνιμη ηρεμία στις ελληνοτουρκικές σχέσεις

• Η Άγκυρα επιθυμεί μια μόνιμη, συνολική και δίκαιη λύση σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο σε διαφορές όπως τα χωρικά ύδατα και το εύρος του εναέριου χώρου, των γεωγραφικών σχηματισμών για τους οποίους δεν έχει καθοριστεί η κυριαρχία τους, η στρατιωτικοποιήση των νησιών με αποστρατιωτικοποιημένο καθεστώς και η διαχείριση του FIR.

• Αν δεν υπάρξει λύση μέσα από διαπραγματεύσεις, η Άγκυρα έχει βάλει στην ατζέντα των διαπραγματεύσεων την παραπομπή των διαφορών ως πακέτο στο διεθνές δικαστήριο. Ωστόσο πριν να φτάσουμε σε αυτό το στάδιο, η Ελλάδα πρέπει να άρει τις επιφυλάξεις για τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου

• Το μήνυμα που στέλνει η Τουρκία είναι ότι “είμαστε έτοιμοι για συνεργασία στα θέματα περιβάλλοντος, ενέργειας, επιστημονικής έρευνας, αντιμετώπισης της παράνομης μετανάστευσης, των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης”

Ειδικά για το ενδεχόμενο επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης οι ίδιες διπλωματικές πηγές μεταφέρουν μέσω της Hurriyet

• H Άγκυρα απορρίπτει τη θέση ότι «η ελληνικη μειονότητα είναι ζήτημα διεθνές ενώ η «τουρκική μειονότητα στη δυτική Θράκη» αποτελεί ζήτημα της Ελλάδας

• Η Ελλάδα πρέπει να βάλει τέλος στις προσπάθειές της να αρνηθεί την εθνική ταυτότητα της «τουρκικής μειονότητας», να μην αναγνωρίζει τους εκλεγμένους θρησκευτικούς της ηγέτες, να περιορίζει τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες και εν συντομία να καταπιέζει την «τουρκικη μειονότητα»

• Όπως η Τουρκία αντιλαμβάνεται ως γέφυρα φιλίας ανάμεσα στις χώρες την ελληνική μειονότητα, η προσδοκία είναι ότι η Ελλάδα θα αντιληφθεί την «τουρκική μειονότητα» με τον ίδιο τρόπο

• Η Ελλάδα θα πρέπει να αναθεωρήσει την προσέγγισή της στους «ομογενείς» που δεν καλύπτονται από τη Συνθήκη της Λωζάνης

• Όσοι ζουν σε Θεσσαλονίκη, Ρόδο και Κω δεν εμπίμπτουν στο πλαίσιο της μειονότητας που έχει οριστεί απο τη Συνθήκη της Λωζάνης. Η Άγκυρα απαιτεί η ελληνική πολιτεία να λάβει μέτρα προς αυτούς στη βάση των οικουμενικών αξιών και σύμφωνα με τα ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα.