Ένας μύκητας που επί δεκαετίες συνδεόταν με θανάτους αρχαιολόγων και τη λεγόμενη «κατάρα των Φαραώ» μετατρέπεται σήμερα σε ελπίδα για τη θεραπεία του καρκίνου. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια κατάφεραν να απομονώσουν από τον μύκητα Aspergillus flavus μια νέα κατηγορία αντικαρκινικών ενώσεων, ανοίγοντας τον δρόμο για την ανακάλυψη νέων φαρμάκων από μύκητες.

Η σκοτεινή φήμη του A. flavus χρονολογείται από την ανασκαφή του τάφου του Τουταγχαμών τη δεκαετία του 1920, όταν πολλοί από τους συμμετέχοντες πέθαναν πρόωρα. Ανάλογα περιστατικά καταγράφηκαν και το 1970 στην Πολωνία, όπου 10 από τους 12 επιστήμονες που εισήλθαν στον τάφο του βασιλιά Καζίμιρ Δ΄ πέθαναν μέσα σε λίγες εβδομάδες — θύματα πιθανότατα των τοξικών σπορίων του μύκητα.

Σήμερα όμως, ο ίδιος αυτός μικροοργανισμός αναδεικνύεται ως σύμμαχος της επιστήμης. Οι ερευνητές εντόπισαν στον A. flavus τέσσερα νέα πεπτίδια, τα οποία ονόμασαν ασπεριγκιμικίνες. Ανήκουν στην οικογένεια RiPPs (ριβοσωμικά συντιθέμενα και μετα-μεταφραστικά τροποποιημένα πεπτίδια), που έως τώρα είχαν εντοπιστεί κυρίως σε βακτήρια. Οι ασπεριγκιμικίνες διακρίνονται για τη μοναδική δομή τους και, ακόμα και χωρίς τροποποιήσεις, επέδειξαν ισχυρή αντικαρκινική δράση σε κύτταρα λευχαιμίας.

Ιδιαίτερα ελπιδοφόρα ήταν μια παραλλαγή με προσθήκη λιπιδίου – παρόμοιου με αυτό που απαντάται στον βασιλικό πολτό των μελισσών – η οποία λειτούργησε εξίσου καλά με φάρμακα όπως η κυταραβίνη και η δαουνορουβικίνη, που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της λευχαιμίας.

Σημαντικό εύρημα ήταν και η επιλεκτικότητα των ασπεριγκιμικινών: δεν επηρέασαν καρκινικά κύτταρα του μαστού, του ήπατος ή των πνευμόνων, κάτι που καθιστά την τοξικότητά τους ενδεχομένως πιο στοχευμένη και ασφαλή.

Η ομάδα της Σέρι Γκάο, καθηγήτριας Χημικής και Βιομοριακής Μηχανικής στο Penn, υποστηρίζει ότι τα ευρήματα αυτά είναι η κορυφή του παγόβουνου. Η μελέτη τους, δημοσιευμένη στο Nature Chemical Biology, αποκαλύπτει επίσης την ύπαρξη παρόμοιων γονιδιακών ομάδων και σε άλλους μύκητες, υποδηλώνοντας τεράστιο ανεξερεύνητο δυναμικό στον μικροβιακό κόσμο για τη δημιουργία νέων φαρμάκων.

Το επόμενο βήμα είναι η δοκιμή των ασπεριγκιμικινών σε ζωικά μοντέλα, με στόχο να προχωρήσουν σύντομα σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους.

Από στοιχείο τρόμου της αρχαιολογίας, ο Aspergillus flavus μπορεί να εξελιχθεί σε σωτήριο όπλο της ιατρικής. Η ιστορία του αποδεικνύει ότι ακόμα και από τους πιο σκοτεινούς μικροοργανισμούς μπορεί να αναδυθεί φως για την ανθρωπότητα.

Ολοένα και περισσότερα στοιχεία έρχονται στο φως για τη σχέση μεταξύ εθιστικής χρήσης της τεχνολογίας και της ψυχικής υγείας των παιδιών, με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό JAMA να αναδεικνύει ανησυχητικές διασυνδέσεις. Σύμφωνα με τη μελέτη, παιδιά που εμφανίζουν εθισμό σε κινητά τηλέφωνα, βιντεοπαιχνίδια και μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν 2 έως 3 φορές περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν αυτοκτονικές σκέψεις ή να βλάψουν τον εαυτό τους κατά την εφηβεία.

Η εθιστική συμπεριφορά ως ρίζα του προβλήματος

Η μελέτη υπογραμμίζει ότι δεν είναι απλώς ο χρόνος μπροστά στην οθόνη το κρίσιμο στοιχείο, αλλά ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται η τεχνολογία. Τα παιδιά που χαρακτήρισαν τη χρήση των συσκευών τους ως «εθιστική» – δηλαδή δυσκολεύονταν να απομακρυνθούν από αυτές ή αισθάνονταν συνεχή ανάγκη για χρήση – διέτρεχαν σαφώς υψηλότερο ψυχικό κίνδυνο.

«Είναι η πρώτη μελέτη που δείχνει ότι η εθιστική χρήση είναι ο βασικός παράγοντας κινδύνου, και όχι απλώς ο χρόνος μπροστά στην οθόνη», δήλωσε η επικεφαλής της έρευνας, Δρ. Yunyu Xiao.

Η έρευνα εξέτασε 4.285 παιδιά ηλικίας από 10 ετών, αξιολογώντας τη χρήση της τεχνολογίας τους σε βάθος χρόνου και τις ψυχικές τους καταστάσεις στην ηλικία των 14. Από αυτά, το 5,1% είχε εμφανίσει αυτοκτονική συμπεριφορά, ενώ το 17,9% ανέφερε αυτοκτονικές σκέψεις.

Εθισμός, κοινωνική πίεση και κοινωνικές ανισότητες

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η εθιστική χρήση ήταν ιδιαίτερα συχνή μεταξύ παιδιών από ευάλωτα κοινωνικά στρώματα, όπως οικογένειες χαμηλού εισοδήματος, μονογονεϊκές οικογένειες, και παιδιά μαύρων ή ισπανόφωνων κοινοτήτων. Για πολλούς από αυτούς, η τεχνολογία λειτουργεί ως «καταφύγιο» ή αναγκαία διέξοδος, ειδικά σε συνθήκες γονεϊκής απουσίας ή αυξημένων οικογενειακών πιέσεων.

Σύμφωνα με τον Mitch Prinstein, επικεφαλής επιστημονικό σύμβουλο της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας, το πρόβλημα δεν μπορεί να επιλυθεί ατομικά από τις οικογένειες. Αντιθέτως, απαιτείται πολιτική δράση για να ελεγχθεί ο εθιστικός σχεδιασμός των πλατφορμών και των εφαρμογών, προτείνοντας μοντέλα όπως ο Βρετανικός Κώδικας Σχεδιασμού για Παιδιά, που περιορίζει τα εθιστικά χαρακτηριστικά στις ψηφιακές συσκευές.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) είναι μία από τις βασικές μεθόδους που προτείνεται για την αντιμετώπιση εθιστικής συμπεριφοράς. Η Δρ. Xiao τονίζει ότι δεν αρκεί απλώς να περιοριστεί ο χρόνος οθόνης, ούτε ενδείκνυται η απότομη στέρηση του τηλεφώνου, καθώς αυτό συχνά εντείνει τις εντάσεις στην οικογένεια.

«Είναι σημαντικό για τους γονείς να ζητούν επαγγελματική βοήθεια όταν εντοπίζουν προειδοποιητικά σημάδια», δηλώνει.

Η καθυστέρηση στην έκθεση των παιδιών σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κινητά με πλήρη πρόσβαση στο Διαδίκτυο συνιστάται ευρέως από επιστήμονες, όπως η Jean Twenge και ο Jonathan Haidt, που βλέπουν τη μαζική εξάπλωση των smartphones ως σημείο καμπής για την ψυχική υγεία των νέων.

Ο χρόνος οθόνης δεν είναι το μόνο μέτρο

Παρότι ο χρόνος οθόνης εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως δείκτης, δεν αποτελεί από μόνος του προγνωστικό εργαλείο. Η ποιότητα και ο τύπος της ψηφιακής δραστηριότητας είναι, σύμφωνα με ειδικούς όπως ο Δρ. Jason Nagata, το πιο κρίσιμο στοιχείο. Ο ίδιος τονίζει τη σημασία της εξισορρόπησης του χρόνου οθόνης με τον ύπνο, την άσκηση και την κοινωνική επαφή.

Ένα ζήτημα δημόσιας υγείας

Η μελέτη επισημαίνει ότι η εθιστική χρήση της τεχνολογίας είναι πλέον ζήτημα δημόσιας υγείας. Με τους Αμερικανούς εφήβους να περνούν κατά μέσο όρο 4,8 ώρες την ημέρα σε social media, η ανάγκη για συλλογική δράση και εκπαίδευση γονέων, σχολείων και πολιτείας καθίσταται πιο επιτακτική από ποτέ.

Με στόχο τη βελτίωση της λειτουργίας των δημόσιων νοσοκομείων και του Εθνικού Συστήματος Υγείας, το υπουργείο Υγείας προχωρά στην ενεργοποίηση ενός νέου συστήματος αξιολόγησης των νοσοκομείων από τους ίδιους τους ασθενείς. Όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης, η διαδικασία θα ξεκινήσει εντός της επόμενης εβδομάδας.

Πώς θα λειτουργεί το νέο σύστημα

Οι ασθενείς που παίρνουν εξιτήριο από δημόσιο νοσοκομείο θα λαμβάνουν SMS με σύνδεσμο (link) που θα τους οδηγεί σε ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα. Εκεί, θα καλούνται μέσα σε 72 ώρες να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο με περισσότερες από 30 ερωτήσεις που αφορούν τη νοσηλεία, τη φροντίδα, τη σίτιση και τις γενικότερες παρεχόμενες υπηρεσίες.

Η συμμετοχή είναι προαιρετική, αλλά το υπουργείο καλεί τους πολίτες να συμβάλουν ενεργά, διατυπώνοντας την εμπειρία και τις παρατηρήσεις τους. Μέσω της επεξεργασίας των απαντήσεων αναμένεται να εξαχθούν κρίσιμα συμπεράσματα που θα χρησιμοποιηθούν για την υλοποίηση στοχευμένων βελτιώσεων στο ΕΣΥ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην παρούσα φάση η αξιολόγηση δεν θα αφορά το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, για το οποίο προβλέπεται ξεχωριστή διαδικασία σε δεύτερο χρόνο.

ΟΔΙΠΥ: Συστηματικός έλεγχος και καταγραφή στοιχείων

Παράλληλα με την αξιολόγηση των ασθενών, βρίσκεται σε εξέλιξη και η συστηματική αξιολόγηση των νοσοκομείων από τον ΟΔΙΠΥ (Οργανισμός Διασφάλισης Ποιότητας στην Υγεία). Κλιμάκια του Οργανισμού πραγματοποιούν ελέγχους στα νοσοκομεία, εξετάζοντας την εφαρμογή των πρωτοκόλλων λειτουργίας και δίνοντας κατευθύνσεις για βελτιώσεις. Η πρώτη έκθεση του ΟΔΙΠΥ για τη λειτουργία των νοσοκομείων έχει ήδη ολοκληρωθεί και θα παραδοθεί στο υπουργείο Υγείας.

Αξιολόγηση μέσω DRGs

Σε προχωρημένο στάδιο βρίσκεται επίσης η έμμεση αξιολόγηση των κλινικών μέσω του συστήματος DRGs (Diagnosis Related Groups), που αφορά τον νέο τρόπο κοστολόγησης των νοσηλειών. Με το σύστημα αυτό, οι κλινικές χρηματοδοτούνται ανάλογα με την αποδοτικότητά τους, γεγονός που ενισχύει την ανάγκη για παροχή ποιοτικών και αποτελεσματικών υπηρεσιών.

Ένα βήμα προς ένα πιο λειτουργικό και ανθρώπινο ΕΣΥ

Το νέο μοντέλο αξιολόγησης αποτελεί μια καινοτόμα προσπάθεια για την ενίσχυση της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της ποιότητας στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης αλλά και εργαλείο προόδου για την αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας στη χώρα.