Δέκα χρόνια από το καλοκαίρι της «εθνικής υπερηφάνειας» των Ολυμπιακών Αγώνων και πολλά από τα πολυδιαφημισμένα έργα έχουν μείνει αναξιοποίητα, ενώ άλλα βρίσκονται παρατημένα στο έλεος του χρόνου και στη φθορά της όποιας χρήσης. H «Εφ.Συν.» παρουσιάζει σήμερα μια σειρά φωτογραφιών από το στέγαστρο του Ολυμπιακού Σταδίου στο Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών (ΟΑΚΑ), που στέλνουν σήμα κινδύνου για το μέλλον μιας κατασκευής σε ένα στάδιο που φιλοξενεί εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου κάθε χρόνο.
Το στέγαστρο, που σχεδιάστηκε από τον Ισπανό αρχιτέκτονα Καλατράβα και στοίχισε συνολικά 130 εκατομμύρια ευρώ, έχει παραμείνει ασυντήρητο όλα αυτά τα χρόνια, με αποτέλεσμα σήμερα να καταγράφονται φθορές στον φέροντα στοιχεία, με λειτουργικές επιπτώσεις προς το παρόν, χωρίς να προκύπτει -κατ’ εκτίμηση πάντως- κίνδυνος ανεπάρκειας αντοχής του. Το στέγαστρο Καλατράβα, όπως και κάθε άλλη κρεμαστή κατασκευή, όπως το ποδηλατοδρόμιο και η γέφυρα Ρίου-Αντίρριου, είναι κατασκευές που απαιτούν περιοδική συντήρηση και έλεγχο της στατικής αλλά και της δυναμικής επάρκειας των στοιχείων που τις συναποτελούν.
«Κόπωση»
«Το στέγαστρο μιλάει από μόνο του» λέει στην «Εφ.Συν.» ο αρχιτέκτονας και βιομηχανικός σχεδιαστής Γιώργος Μιχαήλ, που φωτογράφισε τις ζημιές. Οπως εξηγεί ο ίδιος, «τέτοιες κατασκευές έχουν την ιδιομορφία να εμπεριέχουν στη δομή τους εφελκυόμενες δέσμες από συρματόσχοινα, που οι αντοχές τους και οι δυνάμεις που παραλαμβάνουν επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη συνολική αντοχή αυτών των κατασκευών. Ο άνεμος, επίσης, και οι εναλλασσόμενες ριπές του υποβάλλουν αυτού του είδους τις κατασκευές σε καμπτικές και στρεπτικές δυνάμεις, κάτι που με την πάροδο του χρόνου δημιουργεί κόπωση στα φέροντα μεταλλικά στοιχεία αυτών των οργανισμών. Αποτέλεσμα της κόπωσης μπορεί να είναι η μείωση της στατικής επάρκειας και πολλές φορές η αστοχία των φορέων».
Για τους μηχανικούς, πάντως, η κόπωση ως αποτέλεσμα συσσωρευμένης επαναλαμβανόμενης φόρτισης είναι αναμενόμενη. Κρίνεται όμως απαραίτητη, όπως προβλέπεται από την αρχή της κατασκευής, η συνεχής φροντίδα του στεγάστρου με λίπανση και προστατευτικά επιχρίσματα, για να αποφευχθούν οι οξειδώσεις και οι τριβές, που υποβαθμίζουν τις αντοχές τέτοιων κατασκευών. Οσο οι σκουριές χειροτερεύουν τόσο θα μεγαλώνει ένας πιθανός μελλοντικός κίνδυνος. Εξίσου σημαντικός θεωρείται και ο έλεγχος των εντάσεων στα συρματόσχοινα, ώστε οι εφελκυστικες δυνάμεις να κατανέμονται ομοιόμορφα σε όλα τα σημεία της κατασκευής.
Οι ρηγματώσεις έχουν κοινή διεύθυνση και βρίσκονται εκατέρωθεν της ραφής συγκόλλησης. Η συμπεριφορά αυτή υποδηλώνει συστροφή του κυλινδρικού τμήματος του τόξου που βρίσκεται κοντά στο πέδιλο
Από τις φωτογραφίες παρατηρείται πως ενώ γενικά η λευκή βαφή στα τόξα έχει διατηρηθεί σε αρκετά καλή κατάσταση, στα σημεία των τόξων, που είναι κοντά στα 4 σημεία στήριξης και κοντά σε ραφές συγκόλλησης, παρατηρούνται έντονα σκασίματα και αποκόλληση μεγάλων επιφανειών λευκού χρώματος. Από στατικής πλευράς, η ύπαρξη των ρηγματώσεων στα σημεία των στηρίξεων θεωρείται αναμενόμενη μεν, αλλά ταυτόχρονα υποδεικνύει την προέλευση της πιθανής αιτίας.
Σύμφωνα με τον Γιώργο Μιχαήλ, η «κόπωση του στεγάστρου ενδεχομένως να οφείλεται σε στρεπτικές τάσεις που αναπτύσσονται εξαιτίας της αεροδυναμικής αντίστασης που παρουσιάζουν τα τεράστια τόξα, σε συνδυασμό με τα δύο ημιστέγαστρα που λειτουργούν σαν πτέρυγες στις ισχυρές ριπές του ανέμου».
«Είναι απαραίτητο να βγουν επειγόντως από ανεξάρτητους ειδικούς επιστημονικούς φορείς, όπως το Πολυτεχνείο, έγκυρα συμπεράσματα για τη στατική επάρκεια της κατασκευής και τις ενδεχόμενες ενισχύσεις», επισημαίνει ο αρχιτέκτονας.
«Ολα καλά»
«Δεν υπάρχει κανένας πραγματικός φόβος κατάρρευσης του στεγάστρου για τα επόμενα 25-30 χρόνια», καθησυχάζει ο πρόεδρος του ΟΑΚΑ, Πέτρος Γαλακτόπουλος, επισημαίνοντας πως «το πρόβλημα θα αρχίσει να είναι πιο σοβαρό, αν δε γίνει η προβλεπόμενη συντήρηση μέσα στα προσεχή χρόνια». Αρμόδια πάντως για τη συντήρηση του στεγάστρου είναι η Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Εργων και Εγκαταστάσεων Πολιτιστικής και Τουριστικής Ανάπτυξης (ΕΥΔΕ/ΕΠΤΑ) του υπ. Πολιτισμού.
Σύμφωνα με έγγραφα του υπουργείου Πολιτισμού που διαβιβάστηκαν στη Βουλή το 2013, τα προηγούμενα χρόνια είχε προγραμματιστεί η διενέργεια δύο διεθνών διαγωνισμών για τα έργα του Καλατράβα στο Ολυμπιακό Στάδιο:
* Ο πρώτος διαγωνισμός αφορά την παρακολούθηση, τον έλεγχο και τη συνεχή καταγραφή της δομοστατικής συμπεριφοράς των μεταλλικών κατασκευών του ΟΑΚΑ, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και το στέγαστρο, προϋπολογισμού 4,5 εκατ. ευρώ.
* Ο δεύτερος προέβλεπε τη συντήρηση (βάσει των αποτελεσμάτων και ευρημάτων του πρώτου διαγωνισμού) όλων των μεταλλικών κατασκευών του συγκροτήματος ΟΑΚΑ, προϋπολογισμού 5 εκατ. ευρώ. Η έλλειψη οικονομικών πόρων, αλλά και το υψηλό -όπως κρίθηκε αρχικά- κόστος της συντήρησης οδηγούν σε συνεχείς καθυστερήσεις του έργου της συντήρησης. Οπως μας πληροφορεί ο Π. Γαλακτόπουλος, «γίνεται μια προσπάθεια το κόστος του έργου να πέσει στο ένα τρίτο της αρχικής τιμής, που κρίθηκε υπερβολική».
ΥΠΠΟ
«Επειδή ώς σήμερα δεν εξασφαλίστηκαν οι αναγκαίες πιστώσεις και δεν εγκρίθηκαν οι μελέτες, η υπηρεσία μας δεν προχώρησε στη διενέργεια διαγωνισμών της συντήρησής του», σημειώνει το υπουργείο Πολιτισμού. Και αυτό, διότι «οι διατεθείσες πιστώσεις του 2009 ανήλθαν τελικά στο ποσό του 1,5 εκατ. ευρώ και με αυτές πληρώθηκαν ληξιπρόθεσμες οφειλές του αναδόχου του αρχικού πολιτικού προγράμματος παρακολούθησης της δομοστατικής συμπεριφοράς του στεγάστρου».
Στο ίδιο έγγραφο, ο υφυπουργός Πολιτισμού Γιάννης Ανδριανός ανέφερε πως «το στέγαστρο χρήζει συνεχούς συντήρησης και ελέγχου κατά τη διάρκεια της ζωής του, όπως όλες οι μεταλλικές κατασκευές αυτού του μεγέθους».