Τον περασμένο Οκτώβριο που η κυβέρνηση, μετά την ψήφιση της απλής αναλογικής για τις βουλευτικές εκλογές, είχε ανοίξει αντίστοιχο θέμα και για τις αυτοδιοικητικές, ο υπογράφων με άρθρο του υπό τον τίτλο: «Ποιος φοβάται την απλή αναλογική στην Αυτοδιοίκηση;», τόνιζε ότι η απλή αναλογική έχει θετικά στοιχεία, αρκεί να υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας σε σχέση με την «κυβερνησιμότητα» δήμων και περιφερειών.

Την περασμένη Πέμπτη η αλλαγή του εκλογικού συστήματος στις αυτοδιοικητικές εκλογές, εκπεφρασμένη θέση του ΣΥΡΙΖΑ εδώ και πολύ καιρό, μπήκε πλέον και επίσημα στο τραπέζι τόσο μέσα από το πόρισμα της Επιτροπής για τη Μεταρρύθμιση του Καλλικράτη όσο και από τις σχετικές δηλώσεις της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εσωτερικών.

Στο πόρισμα των 442 σελίδων, που, όπως είπε και κατά τη διάρκεια της παρουσίασής του ο υπουργός Εσωτερικών Πάνος Σκουρλέτης, «δεν συνιστά τελικές θέσεις αλλά αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για να καταλήξουμε, μέσω μιας δεύτερης σφιχτής διαδικασίας, σε βαθιές μεταρρυθμίσεις στην Αυτοδιοίκηση», υπάρχουν και άλλες  σημαντικές προτάσεις όπως η ενεργότερη συμμετοχή των εργαζομένων στην διοίκηση των ΟΤΑ, η βελτίωση της καταστατικής θέσης των αιρετών, οι οριακές αλλαγές στο χωροταξικό ελάχιστων ορεινών και νησιωτικών δήμων.

Ωστόσο, είναι σαφές ότι στην κορυφή των μεταρρυθμίσεων που επιχειρεί η κυβέρνηση, είναι αυτή του εκλογικού συστήματος. Κι αυτό γιατί, καθώς το πέρασμα από ένα (απολύτως) πλειοψηφικό σύστημα, που ακόμη και το 20% του εκλογικού σώματος μπορεί να πάρει τα τρία πέμπτα των μελών του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου, σε ένα (απολύτως) αναλογικό, αλλάζει εντελώς το τοπίο στη διοίκηση των δήμων και των περιφερειών, δίνοντας αποφασιστικό ρόλο στα μικρότερα σχήματα.

Και είναι προφανές ότι σε μία Αυτοδιοίκηση που κυριαρχείται από τη ΝΔ και δευτερευόντως το ΠΑΣΟΚ, με τον ΣΥΡΙΖΑ να έχει (σ.σ. πριν τη διάσπασή του) τη διοίκηση σε μόλις 22 από τους 325 δήμους  και δύο από τις 13 περιφέρειες, μια τέτοια εξέλιξη σίγουρα δεν ευνοεί τους περισσότερους από τους σημερινούς «γαλάζιους» και «πράσινους» δημάρχους και περιφερειάρχες, οι οποίοι στην μεγάλη πλειοψηφία τους έχουν λάβει στον α΄ γύρο, ποσοστά σημαντικά χαμηλότερα του ορίου του 50%+1 που απαιτείται για τη διοίκηση των ΟΤΑ με βάση την απλή αναλογική.

Γι’ αυτό και η σφοδρή αντίδραση, κυρίως, από την ΚΕΔΕ, με την αντιπαράθεση μεταξύ του υπουργού Εσωτερικών και του προέδρου της να μετατρέπεται σε προσωπική, λαμβάνοντας επικίνδυνη τροπή, και δευτερευόντως από την Ένωση Περιφερειών (ΕΝΠΕ).

Ας επανέλθουμε, όμως, στο θέμα της «κυβερνησιμότητας», καθώς και στο ίδιο το πόρισμα υπάρχει η παραδοχή ότι «ο κίνδυνος ενός θεσμικού αδιεξόδου δεν μπορεί ποτέ να αποκλειστεί τελείως και δεν έχει αποφευχθεί ούτε υπό το σημερινό ακραία πλειοψηφικό σύστημα». Μόνο που ένας τέτοιος κίνδυνος, σε μία κοινωνία και, άρα, και στο πολιτικό της προσωπικό, που δεν έχει μάθει να συνεργάζεται, είναι πολύ μεγαλύτερος στην περίπτωση της απλής αναλογικής. Το επιχείρημα ότι «το εκλογικό σύστημα επιδρά μεσοπρόθεσμα και στη συμπεριφορά του πολιτικού προσωπικού και ενισχύει την κουλτούρα συναινέσεων και δημιουργικής αντιπολίτευσης, όπως άλλωστε αποδεικνύει και η εμπειρία των κυβερνήσεων συνεργασίας σε εθνικό επίπεδο – κάτι που στη χώρα μας θεωρούνταν ανέφικτο μέχρι πριν λίγα χρόνια», αφορά προφανώς τις αυτοδιοικητικές εκλογές μετά το 2019.

Όσο για τις θεσμικές δικλείδες ασφαλείας που αναφέρονται στο πόρισμα, όπως η «προδιαβούλευση», η «εποικοδομητική άρνηση ψήφου», τα τοπικά δημοψηφίσματα αλλά και η δημοσιότητα σε σχέση με τις συνεδριάσεις των οργάνων των Ο.Τ.Α., ακόμη και με δεδομένο ότι σε δήμους και περιφέρειες δεν απαιτείται η «αρχή της δεδηλωμένης», μοιάζουν μάλλον αδύναμες. Δεν αποκλείεται, δε, εφόσον στην τελική πρόταση δεν ενισχυθούν, να οδηγήσουν το 2019 σε πολλές επαναληπτικές εκλογές σε δήμους και περιφέρειες.

Η κυβέρνηση γνωρίζει αυτό το (πολλάπλο) ρίσκο και μοιάζει έτοιμη να το πάρει, επιχειρώντας, για πρώτη φορά, τη σφραγίδα στην μεταρρύθμιση να μην την βάλουν οι αλλαγές στο χωροταξικό αλλά στο εκλογικό σύστημα. Το αν το εγχείρημα θα πετύχει, μόνο ο χρόνος μπορεί να δείξει.