Η δημιουργία του πετρωμένου δάσους συνδέεται άμεσα με την ηφαιστειακή δράση της ευρύτερης περιοχής του Αιγαίου κατά τη διάρκεια κυρίως του Μειοκαίνου. Εκείνη την εποχή υπήρχε μια γενικευμένη ηφαιστειακή δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή του ΒΑ Αιγαίου και τη Μικρά Ασία εξαιτίας της παρουσίας του τότε ηφαιστειακού τόξου του Ελλαδικού χώρου.

Έτσι σε περίοδο έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας εκσφενδονίζονταν από τον κρατήρα του ηφαιστείου λάβες, πυροκλαστικά υλικά, ηφαιστειακή στάχτη, η οποία κάλυψε την πλούσια υποτροπική βλάστηση της περιοχής.

Ταυτόχρονα με την ηφαιστειακή δράση δημιουργήθηκαν θερμά διαλύματα πλούσια σε διαλυμένο διοξείδιο του πυριτίου και έτσι άρχισε μια έντονη υδροθερμική κυκλοφορία. Τα τελευταία εισέδυσαν και διαπότισαν τα ηφαιστειακά πετρώματα, στα οποία ήδη βρίσκονταν οι κορμοί των δένδρων και έτσι άρχισε η διαδικασία της απολίθωσης, δηλαδή η αντικατάσταση μόριο προς μόριο, της οργανικής φυτικής ύλης από ανόργανα υλικά του περιβάλλοντος. Η μεγαλύτερη εμφάνιση των φυτικών λειψάνων και κορμών της Λήμνου παρατηρείται μέσα στους πυροκλαστικούς σχηματισμούς της ενότητας Ρωμανού, Βάρους, Κότσινα και Πορτιανού.

Χάρτης Απολιθωμένου Δάσους Λήμνου (οι κορμοί συμβολίζουν τα σημεία στα οποία βρέθηκαν απολιθώματα)

Κατά την απολίθωση, η οποία στην περίπτωση του δάσους του Δήμου Μούδρου είναι τέλεια, διατηρούνται σε άριστη κατάσταση τα εξωτερικά μορφολογικά γνωρίσματα των κορμών των δέντρων, π.χ. οι αυξητικοί δακτύλιοι, αποτυπώματα φλοιού κ.λ.π. καθώς επίσης και η εσωτερική δομή του απολιθωμένου ξύλου, από τη μικροσκοπική μελέτη της οποίας προσδιορίζεται το γένος ή το είδος του απολιθωμένου δένδρου.

Παλαιοβοτανικά Ευρήματα

Νεώτερες έρευνες του Πανεπιστημίου Αθηνών αποκάλυψαν νέα ευρήματα σε πολλές νέες θέσεις, με τη μορφή ιστάμενων κορμών, τμημάτων απολιθωμένων ξύλων, ριζικών κόμβων φοινίκων, Γυμνόσπερμων, Αγγειόσπερμων δένδρων καθώς επίσης και εκμαγεία απολιθωμένων φύλλων, καρπών και σπερμάτων υποτροπικών φυτών.

Μέχρι πρότινος, όπως προκύπτει από την υπάρχουσα βιβλιογραφία, εθεωρείτο ότι το απολιθωμένο Δάσος της Λήμνου αποτελούσε την προς τα δυτικά και βόρεια προέκταση του απολιθωμένου δάσους της Λέσβου. Και πράγματι αυτό ισχύει για την παλαιοχλωρίδα του Κατωτέρου Μειοκαίνου, η οποία έχει διατηρηθεί μέσα στα ηφαιστειοϊζιματογενή πετρώματα της περιοχής.

Τα πλούσια αυτά ευρήματα “μιλούν” για δάσος που είχε αναπτυχθεί σε συνθήκες υποτροπικού κλίματος πριν από 25 με 20 εκατομμύρια χρόνια.

Οι πρώτες εκτιμήσεις γύρω από την ηλικία του αρχαιότερου αυτού απολιθωματοφόρου κοιτάσματος είναι σύμφωνες με την χρονολόγηση στο όριο Ηωκαίνου-Ολιγικαίνου, δηλαδή πριν από 34 με 30 εκατομμύρια χρόνια.

Η παρουσία μαζί με τα παλαιοβοτανικά ευρήματα κι ενός μαλακίου που χαρακτηρίζει υφάλμυρο περιβάλλον απόθεσης δείχνει ότι η εν λόγω παλαιοχλωρίδα έχει αποτεθεί σε έναν παλαιοκόλπο της τότε εποχής και περιλαμβάνει είδη από Φοίνικες, Κωνοφόρα, Δαφνίδες και Φηγιίδες.

Η Σημασία του Απολιθωμένου Δάσους Λήμνου

Το απολιθωμένο δάσος θεωρείται από ειδικούς και ξένους ερευνητές ανεπανάληπτο γεωλογικό μνημείο και συγκεντρώνει σπάνια επιστημονικά δεδομένα.