O Διαδριατικός Αγωγός Φυσικού Αερίου (Trans Adriatic Pipeline 0 TAP ), ένα τεράστιο επενδυτικό και γεωπολιτικό έργο, μήκους 878 χλμ. (Ελλάδα 550 χλμ., Αλβανία 215 χλμ., Αδριατική Θάλασσα 105 χλμ., Ιταλία 8 χλμ.) θα ξεκινάει από τους Κήπους του Έβρου, στα ελληνοτουρκικά σύνορα, ως συνέχεια του αγωγού Trans Anatolian Pipeline (TANAP) μεταφέροντας ετησίως 10 δισ. κυβικά φυσικού αερίου, από το γιγαντιαίο κοίτασμα Shah Deniz II του Αζερμπαϊτζάν, στις ευρωπαϊκές αγορές.

Ως ιδέα ξεκίνησε το 2003 και «επισημοποιήθηκε» το 2013, επικρατώντας του αγωγού NABUCCO (διέλευση από Τουρκία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Αυστρία). Τη διετία 2014-15 έγιναν οι πρώτες προκηρύξεις και αναθέσεις συμβάσεων για μελέτες, κατασκευές και προμήθεια υλικών ώστε το 2016 να ξεκινήσει και η κατασκευή του. Στον ΤΑΡ συμμετέχουν οι εταιρείες: BP (20%), SOCAR (20%), Statoil (20%), Fluxys (19%), Enagás (16%) και Axpo (5%).

Όταν ο πετρελαιαγωγός Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη ήταν στο προσκήνιο, εκτός από το περιβαλλοντικό το άλλο μεγάλο θέμα που κυριαρχούσε, ήταν αυτό των «τελών». Πολλά προσδοκούσαμε, μέσα από αυτά, και ως κράτος και ως τοπική κοινωνία. Σήμερα, με την επικείμενη έναρξη μετασκευής του ΤΑΡ, άραγε τι προσδοκούμε; Στο θέμα για τα οφέλη που θα προκύψουν μέσα από τα «τέλη» με τη λειτουργία του ΤΑΡ, υπάρχει μεγάλη σύγχυση. Πολλοί αναφέρονται στα «τέλη διέλευσης» και εννοούν τα «ανταποδοτικά» και άλλοι συγχέουν τα «ανταποδοτικά» με τα «αντισταθμιστικά». Δυστυχώς, το μπέρδεμα των εννοιών αυτών, από άγνοια ή σκοπιμότητα, γίνεται και από υπεύθυνα πολιτικά πρόσωπα. Με την εμπειρία του παρελθόντος, καθώς είχα ασχοληθεί με τον πετρελαιαγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, θα δώσω τις σχετικές απαντήσεις μέσα από μια ανάλυση του θέματος.

Ειδικά για τον αγωγό φυσικού αεριού ΤΑΡ ισχύουν τα εξής:

Η Ελλάδα, με το Νόμο 2978/2001 (ΦΕΚ 297 Α/31-12-2001), έχει αποδεχτεί τη «Συμφωνία – Πλαίσιο του Κιέβου 1999» για το θεσμικό καθεστώς δημιουργίας διακρατικών συστημάτων μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου στην οποία θίγονται τα περιβαλλοντικά θέματα, τα θέματα Διακρατικών Συμφωνιών κλπ.

Τα Τέλη διέλευσης (Royalties). Προβλέπονται διεθνώς και κατοχυρώνονται στις «Διακρατικές Συμφωνίες» των Μερών. Έχουν την έννοια της καταβολής «διοδίων» για τη διέλευση των αγωγών, είτε μεταφοράς πετρελαίου είτε φυσικού αερίου, από το έδαφος μιας χώρας. Στη «Διακρατική Συμφωνία», μεταξύ των τριών εμπλεκομένων κρατών, Ελλάδας, Αλβανίας και Ιταλίας (Ν. 4145/2013), καθώς και στη «Συμφωνία Φιλοξενούσας Χώρας», μεταξύ Ελλάδας και Trans Adriatic Pipeline AG (Ν. 4217/2013), δεν υπάρχει καμία αναφορά για «τέλη διέλευσης». Στις αντιδράσεις που υπήρξαν το 2013 για το γεγονός ότι στις Συμφωνίες δεν υπήρχε δέσμευση για «τέλη διέλευσης», ο υπουργός Εξωτερικών κ. Αβραμόπουλος είχε τονίσει ότι η κατασκευή του αγωγού ΤΑΡ θα δημιουργήσει άμεσα 2.000 θέσεις εργασίας, επενδύσεις άνω του 1,5 δισ. ευρώ και 10.000 έμμεσες νέες θέσεις εργασίας στην ελληνική αγορά.

Τα Ανταποδοτικά τέλη (Retributive duties). Έχουν την έννοια της καταβολής χρηματικού ποσού (ανταποδοτικού) προκειμένου καλυφτούν τα έξοδα κατασκευής και λειτουργίας συγκεκριμένων έργων και προγραμμάτων προστασίας από τον κίνδυ­νο που εγκυμονεί η λειτουργία της δραστηριότητας.

Σύμφωνα με το Ν. 4014/2011 «Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων», χαρακτηρίζονται ως δυνητικά και μπορούν να επιβληθούν, μόνο με Απόφαση του ΥΠΕΚΑ. Στη «Διακρατική Συμφωνία», μεταξύ των τριών εμπλεκομένων κρατών, Ελλάδας, Αλβανίας και Ιταλίας (Ν. 4145/2013), καθώς και στη «Συμφωνία Φιλοξενούσας Χώρας» μεταξύ Ελλάδας και Trans Adriatic Pipeline AG (Ν. 4217/2013), δεν υπάρχει καμία αναφορά για «ανταποδοτικά τέλη». Επίσης, από τα μέχρι στιγμής στοιχεία, δεν έχει διαφανεί τέτοια πρόθεση από το ΥΠΕΚΑ. Ωστόσο, κι αν αποφασιστεί να επιβληθούν, αυτά δεν θα περιέλθουν στους ΟΤΑ, όπως γινόταν μέχρι το 2011 που είχε εφαρμογή το άρθρο 6 του Ν. 1650/86 «Έλεγχος τήρησης περιβαλλο­ντικών όρων. Ανταποδοτικά τέλη», αλλά στο «Πράσινο Ταμείο» το οποίο έχει δημιουργηθεί με το Ν.3889/2010.

Στις αντιδράσεις που υπήρξαν το 2013 για το γεγονός ότι στις Συμφωνίες δεν υπήρχε δέσμευση για «ανταποδοτικά τέλη» ο υφυπουργός ΠΕΚΑ κ. Παπαγεωργίου, είχε τονίσει ότι η συμφωνία προβλέπει προμήθεια 1 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου στην Ελλάδα – μέσω ΔΕΣΦΑ – από τα 10 δισ. κυβικά μέτρα που θα είναι η συνολική δυναμικότητα του αγωγού και ότι είναι ένα «έργο πνοής» για τη Βόρεια Ελλάδα, αναφέροντας ότι θα δημιουργηθούν 3.500 έως 4.000 άμεσες νέες θέσεις εργασίας, ενώ θα προκύψουν εμμέσως άλλες 10.000 θέσεις εργασίας.

Τα Αντισταθμιστικά οφέλη (Offsets). Δίνονται στις τοπικές κοινωνίες, από την επιχείρηση ή από το κράτος με τη μορφή «είδους» ή «παροχών». Η κατοχύρωσή τους επιτυγχάνεται μέσα από κάποιο νομοθέτημα (ΠΔ,ΚΥΑ ή ΥΑ) ή την υπογραφή μνημονίου μεταξύ των εμπλεκομένων μερών.

Ο Περιφερειάρχης ΑΜ-Θ κ. Γιώργος Παυλίδης, σε συνάντηση που είχε στις 4-12-2014, με εκπροσώπους του (ΤΑΡ), είχε ζητήσει τη δημιουργία έξι, τουλάχιστον, σημείων λήψης φυσικού αερίου κατά μήκος της Περιφέρειας ΑΜΘ (στους Κήπους για τον Β. Έβρο, στην Αλεξανδρούπολη, στην Κομοτηνή, στην Ξάνθη, στην Καβάλα και στο ύψος του Δήμου Δοξάτου για τη Δράμα), ώστε να γίνει δυνατή η χρήση του αγωγού ΤΑΡ για οικιακή θέρμανση απ’ όλους τους κατοίκους της περιοχής. Τόνισε δε ότι πρέπει να ικανοποιηθούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό οι απαιτήσεις της κοινωνίας και να μη θίγεται το περί δικαίου αίσθημα κανενός πολίτη εφόσον υλοποιηθεί το έργο. Όπως ανέφερε σε ανακοίνωσή της, τότε, η Περιφέρεια, «οι εκπρόσωποι του αγωγού ΤΑΡ κατέθεσαν στην Περιφέρεια έγγραφο, στα πλαίσια της εταιρικής και κοινωνικής ευθύνης, για το οποίο ο Περιφερειάρχης τόνισε ότι η κατάθεσή του δε σημαίνει αποδοχή κανενός τετελεσμένου, θα μελετήσει το περιεχόμενό του σε συνεργασία με άλλους θεσμικούς παράγοντες και θα υπάρξει τοποθέτηση επ’ αυτής. Σε κάθε περίπτωση η ΠΑΜ-Θ στα πλαίσια της απόφασης του Περιφερειακού Συμβουλίου επιδιώκει τη μέγιστη δυνατή ικανοποίηση των συμπολιτών μας».

Στην Αλεξανδρούπολη, έχουμε πικρή εμπειρία με τα αντισταθμιστικά. Η περίπτωση της «Μαρίνας» είναι χαρακτηριστική. και επιβάλλεται να την αναφέρουμε: Αν και από το άρθρο 2 παρ.Α6 της αριθ. 600/3-4-1995 Απόφασης Υπουργού Τουρισμού (ΦΕΚ 269Β/10-4-1995) προβλεπόταν η κατασκευή μαρίνας στην Αλεξανδρούπολη, ως αντισταθμιστικό όφελος έναντι της ίδρυσης Καζίνο στην Ξάνθη, «Μαρίνα» δεν έγινε στην Αλεξανδρούπολη και ως «αντισταθμιστικό όφελος» έχει χαθεί οριστικά.

Η «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη» (Corporate Social Responsibility) είναι η ηθική δέσμευση της επιχείρησης να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη, βελτιώνοντας ταυτόχρονα την ποιότητα ζωής τόσο των εργαζομένων σε αυτή, όσο και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου αλλά κυρίως των κοινωνιών της περιοχής που δραστηριοποιείται.

Σε πρόσφατη συνεδρίαση της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων ΑΜΘ ο πρόεδρός της και δήμαρχος Αλεξανδρούπολης Βαγγέλης Λαμπάκης, ανακοίνωσε πως η εταιρεία κατασκευής του αγωγού ΤΑΡ ως κοινωνική αντιπαροχή θα εξασφαλίσει έργα και παρεμβάσεις ύψους 5 εκ. ευρώ προς τους Δήμους της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, σπεύδοντας να ξεκαθαρίσει πως το θέμα των «αντισταθμιστικών οφελών» είναι διαφορετικό από την «κοινωνική ευθύνη», ενώ σημείωσε πως το ποσό των 5 εκ. ευρώ δεν συνάδει με την έκταση που το έργο θα καταλάβει στην ΑΜΘ. Παράλληλα, στη συνεδρίαση συμφωνήθηκε ότι οι δήμοι θα πρέπει το αμέσως επόμενο διάστημα να προχωρήσουν στην εκπόνηση αναλυτικών εκθέσεων, στις οποίες θα καταγράφονται κοστολογημένα τα εκτιμώμενα προβλήματα και το ύψος των βλαβών που θα υποστεί κάθε δήμος της Περιφέρειάς μας από την κατασκευή του αγωγού ΤΑΡ.

Ο κ. Λαμπάκης, ανακοίνωσε στους συναδέλφους του ότι το ύψος της κοινωνικής αντιπαροχής που προτίθεται να προσφέρει η εταιρία συνολικά στους δήμους που εμπλέκονται στον αγωγό είναι 15 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 5 εκατ. ευρώ προορίζονται για έργα και παρεμβάσεις στους δήμους της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης. Ο κ. Λαμπάκης διευκρίνισε αρχικά ότι η «κοινωνική αντιπαροχή» δεν σχετίζεται με τα «αντισταθμιστικά οφέλη», που σκοπεύουν να διεκδικήσουν οι δήμοι και θα ανέρχονται ασφαλώς σε σαφώς υψηλότερα μεγέθη. «Η κοινωνική αυτή παρέμβαση της εταιρίας δεν είναι υποχρέωσή της, είναι δικαίωμά της», εξήγησε, «ενώ τα αντισταθμιστικά είναι υποχρέωσή της που μπορεί να προκύψουν μέχρι και με δικαστικές αποφάσεις».

Είναι θετικό και παρήγορο το γεγονός ότι στο το διήμερο Αναπτυξιακό Συνέδριο με θέμα «Φυσικό Αέριο και Ανάπτυξη», που πραγματοποιήθηκε 4 και 5 Νοεμβρίου 2015 στην Αθήνα, παραβρέθηκαν και είχαν ενεργό συμμετοχή, ο Περιφερειάρχης ΑΜ-Θ κ. Γιώργος Παυλίδης και ο Αντιδήμαρχος Τραϊανούπολης, Ενέργειας και Φυσικών Πόρων του Δήμου Αλεξανδρούπολης κ. Γιάννης Φαλέκας. Το συμπέρασμα που βγαίνει, με λίγα και απλά λόγια, είναι ότι τα «τέλη διέλευσης» και τα «ανταποδοτικά τέλη» έχουν χαθεί από το 2013 με την υπογραφή των «Συμφωνιών». Για τα «αντισταθμιστικά οφέλη» και αυτά που μπορούν να προκύψουν μέσα από την «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη» της εταιρείας του ΤΑΡ υπάρχει ακόμη ελπίδα. Όλα θα εξαρτηθούν από το σθένος και τη δυναμική των θεσμοθετημένων οργάνων που, εν προκειμένω, είναι η Περιφέρεια ΑΜ-Θ και η Περιφερειακή Ένωση Δήμων ΑΜ-Θ.

ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Υποναύαρχος Λ.Σ. (ε.α)

www.alexpolisonline.com