Με τις επαναμολύνσεις να αυξάνονται, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι κάθε έξαρση αυξάνει τον κίνδυνο ανησυχητικών αποτελεσμάτων, από long COVID έως καρδιακές παθήσεις.

Ο Ziyad Al-Aly παρατήρησε ότι όλο και περισσότεροι ασθενείς έρχονταν στην κλινική του στο Μιζούρι με αυτό που περιγράφει ως έναν αέρα αήττητου. Ήταν Μάρτιος του 2022 και οι ασθενείς αυτοί είχαν εμβολιαστεί και ενισχυθεί κατά του COVID-19, ενώ είχαν επίσης πρόσφατα αναρρώσει από μια λοίμωξη. Στο μυαλό τους, η συνδυασμένη ανοσία θα τους προστάτευε από περαιτέρω βλάβες.

«Άρχισα να σκέφτομαι, είναι αυτό πραγματικά αλήθεια;» λέει ο Al-Aly, επικεφαλής έρευνας και ανάπτυξης στο Veterans Affairs St. Louis Healthcare System και κλινικός επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο Washington στο St. Louis. Έτσι, στράφηκε στη βάση δεδομένων ιατρικών αρχείων του VA για να το διαπιστώσει.

Ο χρόνος κατέστησε έκτοτε σαφές ότι υπάρχουν ρωγμές στην ασπίδα που δημιουργείται τόσο από τη φυσική ανοσία όσο και από την ανοσία που προκαλείται από τα εμβόλια: Τα ποσοστά επαναμόλυνσης αυξάνονται με την εμφάνιση της πιο μολυσματικής παραλλαγής Omicron, με ορισμένους ανθρώπους να αναφέρουν ακόμη και την τρίτη ή τέταρτη μόλυνσή τους. Μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι οι υποπαραλλαγές Omicron είναι πιο ικανές να αποφεύγουν την προηγούμενη ανοσία.

Αλλά ενώ αυτά τα επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι οι επαναμολύνσεις του COVID-19 είναι δυνατές, αποτελούν πραγματικό κίνδυνο για ασθενείς όπως αυτοί που ο Al-Aly θεραπεύει στην κλινική του;

«Η απάντηση είναι σαφώς ναι», λέει. Τον Ιούνιο, ο Al-Aly δημοσίευσε μια μελέτη, η οποία δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί από ομότιμους, αναλύοντας περισσότερα από 5,6 εκατομμύρια ιατρικά αρχεία βετεράνων του στρατού, τα οποία έδειξαν ότι κάθε νέα λοίμωξη αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου τους από σχεδόν οποιαδήποτε αιτία. Επίσης, ενίσχυε τις πιθανότητες άλλων ανησυχητικών αποτελεσμάτων για την υγεία από διαταραχές της καρδιάς, του αίματος και του εγκεφάλου, καθώς και από ασθένειες όπως ο διαβήτης, η χρόνια κόπωση και το long COVID.

Αλλά ο ίδιος και άλλοι ειδικοί προειδοποιούν ότι παραμένουν πολλά ερωτήματα. Ακόμα δεν καταλαβαίνουμε γιατί οι επαναμολύνσεις συσχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο αυτών των εκβάσεων υγείας μεταξύ των βετεράνων – ενός πληθυσμού που δεν αντικατοπτρίζει το ευρύτερο κοινό, επειδή έχει τάση προς τους ηλικιωμένους, τους λευκούς και τους άνδρες. Δεν είναι επίσης σαφές εάν οι νεότερες παραλλαγές του COVID-19 είναι πιο πιθανό να προκαλέσουν σοβαρή νόσο ή πόσος χρόνος χρειάζεται για να εξασθενίσει η ανοσία και να σε αφήσει ευάλωτο σε επαναμόλυνση.

«Όταν τα προσθέτετε όλα αυτά, είναι πολλά άγνωστα πράγματα και αυτό είναι που το κάνει τόσο περίπλοκο», λέει ο Michael Osterholm, διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Πολιτικής για τις Λοιμώδεις Ασθένειες στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα. «Το ονομάζω πρόβλημα υπολογισμού των μολυσματικών ασθενειών».

Να τι γνωρίζουν οι επιστήμονες μέχρι στιγμής και πώς προσπαθούν να λύσουν αυτή την πολύπλοκη εξίσωση.

Το φάσμα της ζημιάς από τις επαναμολύνσεις

Οι κίνδυνοι επαναμόλυνσης ποικίλλουν ανάλογα με την ασθένεια. Για ορισμένες, όπως η ιλαρά, ο κίτρινος πυρετός και η ερυθρά, δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος ανησυχίας για μια δεύτερη μόλυνση, επειδή μια φορά η ασθένεια ή ο εμβολιασμός παρέχει μακροχρόνια ανοσία. Αυτό συνήθως σας εμποδίζει να επαναμολυνθείτε εξαρχής ή οδηγεί σε τόσο ήπια μόλυνση που είναι απίθανο να την αντιληφθείτε.

Στη συνέχεια, υπάρχουν ασθένειες όπου η ανοσία εξασθενεί με την πάροδο του χρόνου, αφήνοντας ένα άτομο πιο ευάλωτο σε επαναμολύνσεις. Η σοβαρότητα αυτής της επαναμόλυνσης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των υποκείμενων παθήσεων, των αλλαγών στην υγεία του ατόμου που μπορεί να έχουν επιβαρύνει το ανοσοποιητικό του σύστημα, του χρόνου εμβολιασμού και των αλλαγών στον ίδιο τον ιό.

Πάρτε για παράδειγμα τη γρίπη. Ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται τόσο συχνά που μπερδεύει το ανοσοποιητικό σύστημα – κάθε νέα λοίμωξη είναι σαν να προσβάλλεται από τη γρίπη για πρώτη φορά. «Έτσι, το σώμα σας δεν μπορεί να πει: “Ω, σε έχω ξαναδεί, ξέρω πώς να σε αντιμετωπίσω”», λέει ο Al-Aly.

Κατά κανόνα, ωστόσο, οι επαναμολύνσεις είναι συνήθως ηπιότερες από την πρώτη μόλυνση, λέει ο Laith J. Abu-Raddad, επιδημιολόγος λοιμωδών νοσημάτων στο Weill Cornell Medicine-Qatar. «Είναι απόλυτα λογικό: Το ανοσοποιητικό σύστημα έχει προετοιμαστεί. Μπορεί να έχουμε συμπτώματα, αλλά η αντίδραση είναι τόσο γρήγορη που τελικά ελέγχει τον πολλαπλασιασμό».

Ο δάγκειος πυρετός αποτελεί μια εξαίρεση. Προκαλεί ένα σπάνιο φαινόμενο κατά το οποίο η ανοσία από μια προηγούμενη μόλυνση μπορεί να λειτουργήσει εναντίον σας, δημιουργώντας αντισώματα που βοηθούν κατά λάθος τον ιό να εισβάλει στα κύτταρα του ξενιστή. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτό συμβαίνει με τον SARS-CoV-2 – και αν συνέβαινε αυτό, οι νοσηλείες θα είχαν πιθανότατα εκτοξευθεί στα ύψη αυτή τη στιγμή. Αλλά οι επιστήμονες λένε ότι ήταν σημαντικό να αποκλειστεί αυτό ως ένας από τους δρόμους που θα μπορούσε να ακολουθήσει ο ιός.

Τι λένε τα στοιχεία για τις επαναμολύνσεις του COVID-19

Είναι πλέον σαφές ότι τόσο η φυσική ανοσία όσο και η ανοσία που προέρχεται από το εμβόλιο έναντι του COVID-19 εξασθενούν με την πάροδο του χρόνου. Αλλά η σοβαρότητα αυτών των επαναμολύνσεων έχει συζητηθεί έντονα.

Όταν η έκθεση του Al-Aly κυκλοφόρησε τον Ιούνιο, υπήρξε μια αναταραχή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με τη μελέτη, η οποία φαινόταν να υποδηλώνει ότι οι επαναμολύνσεις είναι πιο σοβαρές από μια πρωτογενή λοίμωξη. Αλλά ο Al-Aly λέει ότι αυτό ήταν μια παρερμηνεία των ευρημάτων του. Ακόμη και αν οι περισσότερες επαναμολύνσεις είναι πιο ήπιες, λέει, θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη.

«Το βασικό σημείο εδώ είναι ότι δεν πρόκειται για μηδενικό κίνδυνο», λέει ο Al-Aly. Το παρομοιάζει με τα επακόλουθα μιας πυρκαγιάς σε ένα σπίτι. «Δεν μπορείτε να πείτε στον σύζυγό σας: “Τώρα ξέρω πώς να σβήνω τη φωτιά, οπότε ας βάλουμε ξανά φωτιά στο σπίτι”», λέει. «Ίσως το ανοσοποιητικό σας σύστημα είναι σε θέση να το αντιμετωπίσει. Αλλά ξέρετε τι είναι καλύτερο; Να μην έχετε λοίμωξη από την πρώτη στιγμή».

Ο Abu-Raddad συμφωνεί. Η δική του έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine νωρίτερα αυτό το μήνα, δείχνει ότι οι άνθρωποι που έχουν εμβολιαστεί και είχαν μια προηγούμενη λοίμωξη έχουν περίπου 97% λιγότερες πιθανότητες να πάθουν μια σοβαρή, κρίσιμη ή θανατηφόρα επαναλοίμωξη. Με άλλα λόγια, ο κίνδυνος είναι «πραγματικά, πραγματικά μικρός». Αλλά, λέει, κάθε επόμενη λοίμωξη αυξάνει τον αθροιστικό κίνδυνο ενός ατόμου να υποστεί βλάβη από το COVID-19.

Ο Osterholm λέει ότι περισσότερες μελέτες όπως αυτή του Al-Aly θα βοηθούσαν στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι επαναμολύνσεις μπορεί να επιτείνουν τις βλάβες του COVID-19. Για παράδειγμα, λέει, είναι πιθανό μια λοίμωξη να προκαλέσει μακροχρόνια φλεγμονή στα αιμοφόρα αγγεία που θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη θρόμβων αίματος που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αυξημένο κίνδυνο για καρδιακές προσβολές ή εγκεφαλικά επεισόδια.

Τι λένε τα στοιχεία για τις επαναμολύνσεις και το long COVID

Ανησυχία προκαλεί επίσης στους επιστήμονες το κατά πόσον κάθε νέα λοίμωξη ενέχει επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης long COVID – μιας μυστηριώδους κατάστασης που συνδέεται με έναν μακρύ κατάλογο ανομοιογενών συμπτωμάτων που μπορεί να διαρκέσει μήνες έως χρόνια μετά την αρχική λοίμωξη. Παρόλο που η αιτία του long COVID παραμένει άγνωστη, οι επιστήμονες ελπίζουν να μάθουν αν η ανοσία παρέχει κάποια προστασία από αυτό.

Μέχρι στιγμής, τα στοιχεία είναι μικτά. Μια μελέτη του Σεπτεμβρίου του 2021 που δημοσιεύθηκε στο The Lancet διαπίστωσε ότι τα άτομα που είχαν λάβει δύο δόσεις των εμβολίων COVID-19 είχαν τις μισές πιθανότητες να εμφανίσουν συμπτώματα long COVID σε σχέση με άτομα που δεν είχαν εμβολιαστεί – γεγονός που υποδηλώνει ότι τα εμβόλια προστατεύουν κάπως από αυτό. Ωστόσο, μια μελέτη του Μαΐου του 2022, της οποίας συγγραφέας είναι επίσης ο Al-Aly και η οποία δημοσιεύθηκε στο Nature Medicine, υποδηλώνει ότι ο εμβολιασμός μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης μακροχρόνιων συμπτωμάτων COVID κατά περίπου 15%.

Εν τω μεταξύ, η πιο πρόσφατη μελέτη του Al-Aly υποδηλώνει ότι το long COVID είναι πιο διαδεδομένo σε άτομα με πολλαπλές λοιμώξεις από ό,τι σε εκείνους που αρρώστησαν μόνο μία φορά. Ο Abu-Raddad επισημαίνει ότι αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η δεύτερη λοίμωξη είναι πιο σοβαρή από την πρώτη – μπορεί απλώς να σημαίνει ότι κάθε νέα λοίμωξη είναι μια ακόμη ευκαιρία για το long COVID να χτυπήσει.

Αλλά οι επιστήμονες πρέπει να μάθουν τι προκαλεί το long COVID πριν αρχίσουν να ασχολούνται με το αν οι επαναμολύνσεις παίζουν ρόλο, λέει ο Benjamin Krishna, μεταδιδακτορικός ερευνητής με ειδίκευση στην ιολογία και την ανοσολογία στο Πανεπιστήμιο του Cambridge.

Ορισμένοι ερευνητές εικάζουν ότι το long COVID προκαλείται από ιικά σωματίδια που παραμένουν στον οργανισμό και μετά το τέλος της οξείας φάσης της νόσου. Άλλοι υποστηρίζουν ότι προκαλείται από μια προϋπάρχουσα αυτοάνοση διαταραχή ή ίσως από ένα ανοσοποιητικό σύστημα που δεν επανήλθε σωστά μετά από μια προηγούμενη ασθένεια. Ο Krishna λέει ότι θα εκπλαγεί αν μια δεύτερη λοίμωξη έπαιζε ενισχυτικό ρόλο στην πρόκληση long COVID. Αντίθετα, πιστεύει ότι είναι περισσότερο σαν μια ζαριά.

«Κάθε φορά που ρίχνεις, είναι μια πιθανότητα να πάθεις μια χρόνια ασθένεια κόπωσης», λέει.

Τα μεγάλα ερωτήματα σχετικά με τις επαναμολύνσεις
Οι επιστήμονες χρειάζονται περισσότερα δεδομένα προτού μπορέσουν να βγάλουν συμπεράσματα σχετικά με τη σοβαρότητα των επαναμολύνσεων του COVID-19. Ο Al-Aly λέει ότι το επόμενο βήμα του είναι να διερευνήσει αν οι παραλλαγές που κυριαρχούν τώρα – BA.4 και BA.5 – είναι πιο πιθανό να προκαλέσουν σοβαρές επαναμολύνσεις του COVID-19 από άλλες.

Παρόλο που η βάση δεδομένων VA δεν είναι τέλεια, υποστηρίζει ότι το ισχυρό μέγεθός της παρέχει πλεονέκτημα για την αποσαφήνιση των πολλών μεταβλητών που παίζουν ρόλο: Με εκατομμύρια ιατρικούς φακέλους στο αρχείο, θα είναι σε θέση να αναλύσει την επαναμόλυνση σε υποομάδες ατόμων που είχαν, ας πούμε, μόνο την παραλλαγή Delta έναντι των παραλλαγών Omicron. Θα είναι οι BA.4 και BA.5 πραγματικά που αποφεύγουν το εμβόλιο; Θα οδηγήσουν στον ίδιο κίνδυνο μακροχρόνιου COVID; «Αυτά είναι ανοιχτά ερωτήματα που όλοι μας καίγονται να μάθουν», λέει.

Ο Abu-Raddad θα ήθελε επίσης να δει περισσότερες μελέτες που να εξετάζουν τα κλινικά χαρακτηριστικά των επαναμολύνσεων. Ωστόσο, αυτό θα ήταν ένα τεράστιο εγχείρημα. Για να διαπιστωθεί αν οι επαναμολύνσεις προκαλούν σύνθετη βλάβη στον οργανισμό, θα έπρεπε να διενεργηθεί μια ολοκληρωμένη εξέταση κάθε ατόμου μετά από κάθε μόλυνση.

Τελικά οι επιστήμονες θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο. Παρόλο που η πανδημία μπορεί να φαίνεται μεγάλη, στα δυόμισι χρόνια μέχρι στιγμής, ο Krishna επισημαίνει ότι εξακολουθεί να είναι σχετικά μικρό χρονικό διάστημα για να μελετήσει κανείς πώς τα αντισώματα ανταποκρίνονται σε έναν ιό. Σε ενάμιση ακόμη χρόνο, μπορεί να διαπιστώσουμε ότι οι επαναμολύνσεις είναι πολύ χειρότερες – ή μπορεί να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου θα έχουμε ανοσία για όλη μας τη ζωή.

Ο Osterholm σημειώνει ότι θα μπορούσε να προκύψει μια παραλλαγή ή υποπαραλλαγή που θα έθετε μια εντελώς νέα εξίσωση. Παρόλα αυτά, είναι αισιόδοξος ότι οι επιστήμονες θα καταφέρουν να τον αντιμετωπίσουν καλύτερα.

Εν τω μεταξύ, οι ειδικοί λένε ότι υπάρχουν πολλά που μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι για να προστατευτούν από αυτή την αβεβαιότητα: να εμβολιαστούν και να λάβουν άλλες λογικές προφυλάξεις, όπως η μάσκα και η αποφυγή καταστάσεων με υψηλό κίνδυνο έκθεσης.

«Κάθε φορά που εκθέτουμε τους εαυτούς μας σε επαναμόλυνση, παίζουμε ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι», λέει ο Abu-Raddad. «Μπορεί η συγκεκριμένη λοίμωξη να είναι αυτή που θα καταλήξει να είναι η πολύ σοβαρή».