Ο επικεφαλής της «Δύναμης Πολιτών Νέστου», Περικλής Αμπεριάδης, αποδεχόμενος την πρόσκληση του Δημάρχου Νέστου συναντήθηκε μαζί του την Τετάρτη 5/11/2014. Θέμα της συνάντησης ήταν η διαχείριση των απορριμμάτων.

Ο κύριος Αμπεριάδης εξέθεσε στο Δήμαρχο τις πάγιες θέσεις της «Δύναμης Πολιτών Νέστου» για το ζήτημα. Θέσεις που είναι ήδη γνωστές από το προεκλογικό της πρόγραμμα κι ανταποκρίνονται με ρεαλισμό στο φλέγον αυτό ζήτημα. Θέσεις που προεκλογικά κι ο νεοεκλεγείς Δήμαρχος Νέστου είχε δεσμευτεί να εξετάσει σοβαρά και να υλοποιήσει. Μάλιστα την επομένη μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου εστάλησαν εγγράφως και στον Δήμο Νέστου αναλυτικά οι προτάσεις αυτές.

Αυτονόητη πρόθεση της «Δύναμης Πολιτών Νέστου» είναι να συνταχθεί και να συναγωνιστεί με όλες εκείνες τις τοπικές δυνάμεις, τους φορείς και τις συλλογικότητες που κινούνται στην υπεράσπιση της ποιότητας της ζωής μας, της υγείας μας, της προστασίας του περιβάλλοντος και του δημόσιου συμφέροντος.

Η «Δύναμη Πολιτών Νέστου» απέναντι στο λαϊκισμό και τις κινήσεις εντυπωσιασμού, που ως τώρα κυριαρχούν σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, έρχεται να προτείνει βιώσιμες και υλοποιήσιμες θέσεις κι όχι υποσχέσεις ή «εκθέσεις ιδεών».

Ακολουθούν οι προτάσεις έτσι όπως δόθηκαν στο Δήμο.

Βασικές προτάσεις για την αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ ΑΜΘ

Το πλαίσιο

Με το ν. 4042/2012 επιχειρήθηκε η ενοποίηση της νομοθεσίας για τη διαχείριση των αποβλήτων (εξαιρούνται ορισμένες ειδικές κατηγορίες αποβλήτων) και ενσωματώθηκε στην εθνική νομοθεσία η οδηγία 2008/98/ΕΚ.

Ο νόμος προβλέπει ότι:

• Με ευθύνη του ΥΠΕΚΑ, εκπονείται νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ) και εθνικό στρατηγικό σχέδιο πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων (ΕΣΣΠΔΑ).
• Με ευθύνη των περιφερειακών φορέων διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) εκπονούνται τα περιφερειακά σχέδια διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ), τα οποία εγκρίνονται από τα αντίστοιχα περιφερειακά συμβούλια, μετά από γνωμοδότηση των αρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΕΚΑ.
• Τα περιφερειακά συμβούλια επωμίζονται, εκτός της έγκρισης, τον έλεγχο της πορείας υλοποίησης του περιφερειακού σχεδιασμού διαχείρισης των αποβλήτων, στο πλαίσιο του αντίστοιχου εθνικού σχεδιασμού διαχείρισης των αποβλήτων.

Σχετικά με τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων στις περιφέρειες, θα μπορούσαμε, συνοπτικά, να πούμε ότι: ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των ΠΕΣΔΑ είναι αρμοδιότητα των περιφερειακών ΦοΔΣΑ, η έγκριση και η παρακολούθηση της υλοποίησής τους είναι αρμοδιότητα των περιφερειακών συμβουλίων.

Στο επίπεδο αυτό, υπάρχει μια σημαντική παράλειψη: χωρίς αυτό να απαγορεύεται, δεν υπάρχει ρητή πρόβλεψη για την ύπαρξη τοπικών – δημοτικών σχεδίων διαχείρισης στερεών αποβλήτων, κάτι που θα έπρεπε να έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα για την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση. Η εξήγηση βρίσκεται στο γεγονός ότι, μέχρι σήμερα, η πολιτεία ευνοεί τη συγκεντρωτική διαχείριση των αποβλήτων σε σύμμεικτη μορφή, αντί των αποκεντρωμένων δράσεων πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης, προδιαλογής και ανάκτησης υλικών στην πηγή.

Η υλοποίηση του νέου πλαισίου παρουσιάζει σημαντική υστέρηση, αφού και εδώ το βάρος δόθηκε στις δημοπρατήσεις των έργων ΣΔΙΤ, στη βάση των παλιών σχεδιασμών:

• Οι περιφερειακοί ΦοΔΣΑ, ενώ έχουν συσταθεί, δεν έχουν αρχίσει να λειτουργούν, με την εξαίρεση λίγων περιφερειών, στις οποίες υπήρχαν αντίστοιχα σχήματα (π.χ. στην Αττική, όπου ο ΕΣΔΚΝΑ έδωσε τη θέση του στον ΕΔΣΝΑ και σε μας η ΔΙΑΜΜΑΘ).
• Τα εθνικά σχέδια (ΕΣΔΑ και ΕΣΣΠΔΑ) δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη. Τέθηκαν τμηματικά σε μια υποτυπώδη διαβούλευση (Δεκέμβρης 2013 – Γενάρης 2014) και περιμένουμε την τελική τους εκδοχή. Ίσως μάταια.
• Και εξαιτίας των παραπάνω, δεν έχει ξεκινήσει η επικαιροποίηση – αναθεώρηση των ΠΕΣΔΑ, που χρονολογούνται από την περίοδο 2004 – 2006.
• Με μια εσπευσμένη κίνησή του το ΥΠΕΚΑ ζήτησε, στις 1/4/2014, από τις περιφέρειες και τους περιφερειακούς ΦοΔΣΑ να προχωρήσουν σε αναθεώρηση των ΠΕΣΔΑ και να την ολοκληρώσουν μέχρι τον Οκτώβρη του 2014 (πράγμα ανέφικτο), επιδιώκοντας την τυπική νομιμοποίηση των διαγωνισμών. Τώρα πιθανόν έδωσαν και άλλο χρόνο. Ακόμη κι έτσι, όμως, έχει ανοίξει μια περίοδος που προσφέρεται για σημαντικές παρεμβάσεις και αλλαγές στις ακολουθούμενες πολιτικές διαχείρισης των αποβλήτων, η οποία πρέπει να αξιοποιηθεί ανάλογα.

Οι βασικές προβλέψεις (και παραλείψεις) του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ (2006)

1. Παρατίθενται οι ποσοστιαίοι (όχι ποσοτικοί για την περιφέρεια) εθνικοί στόχοι για την εκτροπή από την ταφή των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων και για την ανάκτηση – ανακύκλωση υλικών συσκευασίας.
2. Για την υλοποίηση των στόχων γίνεται γενική αναφορά στην εφαρμογή των «πράσινων σημείων», στη συνεργασία των ΟΤΑ με τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων (ΣΕΔ), στην προδιαλογή οργανικών και στην κατασκευή μονάδων κομποστοποίησης και, τέλος, στην κατασκευή δύο- το ένα στην περιφερειακή ενότητα της Καβάλας- νέων κεντρικών εγκαταστάσεων επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων.

Πως υλοποιείται ο ΠΕΣΔΑ  και τι είδους διαχείριση γίνεται, στην πράξη:

Ουδεμία. Στον Δήμο Νέστου δεν υφίσταται σχεδιασμός διαχείρισης.

Τα ανυπέρβλητα προβλήματα του υφιστάμενου σχεδιασμού

Ο υφιστάμενος σχεδιασμός χρειάζεται ριζική αναθεώρηση, αφού πάσχει τόσο στη φιλοσοφία του, όσο και στα μέσα που απαιτεί η υλοποίησή του. Συνεπώς, δεν μπορεί να αλλάξει με μικροαλλαγές. Οι κυριότεροι λόγοι είναι οι εξής:

• Ακυρώνει όλες τις πολιτικές πρόληψης – μείωσης απορριμμάτων και της ανάκτησης υλικών, μέσω της προδιαλογής.
• Στηρίζεται στις συγκεντρωτικές μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, που προϋποθέτουν πολλούς σταθμούς μεταφόρτωσης, μεγάλες μεταφορές και πολλαπλές συμπιέσεις.
• Προδιαγράφει αφύσικα μεγάλες δυναμικότητες των μονάδων επεξεργασίας, εξαιτίας της επιλογής να διατηρούνται τα απορρίμματα σε σύμμεικτη μορφή, με ισχυρές μακροχρόνιες εγγυήσεις για τις ποσότητες.

Τον παράλογο σχεδιαστικό προσανατολισμό συνοδεύουν μια σειρά από παράπλευρες συνέπειες, κυριότερες των οποίων είναι:

• Το υψηλό κατασκευαστικό και λειτουργικό κόστος των μονάδων επεξεργασίας, αλλά και όλης της αλυσίδας της διαχείρισης.
• Ο προσανατολισμός στην ενεργειακή «αξιοποίηση» και στην καύση, που σκόπιμα υποβαθμίζεται και αποκρύπτεται, θα οδηγήσει σε νέα έργα, σε νέα κόστη και σε πρόσθετα περιβαλλοντικά προβλήματα.
• Η «αναγκαστική» προσφυγή στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης, μέσω και των μακροχρόνιων συμβάσεων ΣΔΙΤ (25 – 27 χρόνια).

 Η αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ ΑΜΘ

Το μοντέλο της εναλλακτικής διαχείρισης

Το επιθυμητό μοντέλο διαχείρισης έχει περιγραφεί και τεκμηριωθεί με σχετική επάρκεια και δεν είναι άλλο από τη δημόσια, αποκεντρωμένη διαχείριση, με έμφαση στην πρόληψη και στην προδιαλογή. Στηρίζεται στις αρχές της εγγύτητας και της μικρής κλίμακας, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει διασπορά των δράσεων και των αναγκαίων υποδομών διαχείρισης, με πυρήνα τους μεγάλους δήμους ή ομάδες γειτονικών δήμων. Πρόκειται για μια ριζικά διαφορετική προσέγγιση, που οδηγεί στην εφαρμογή της στη μείωση του ρόλου και στον περιορισμό των κεντρικών – περιφερειακών υποδομών, όπως είναι οι μεγάλες μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων και οι κεντρικοί σταθμοί μεταφόρτωσης.

Η αντιστοίχιση δράσεων και υποδομών με την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση εξυπηρετεί και έναν πρόσθετο, μη τεχνικό, λόγο: να διασφαλιστεί ότι ακόμη και οι μικρού ή μεσαίου μεγέθους υποδομές και δραστηριότητες δεν θα αποκοπούν από το δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο και διαχείριση.

Ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να αναπτυχθεί ένα σύστημα αποκεντρωμένης διαχείρισης, στα επιμέρους επίπεδα, είναι ο εξής:

σε πρώτο επίπεδο (στα σπίτια, στις επιχειρήσεις και στους δημόσιους χώρους)

• δράσεις για την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων και την επαναχρησιμοποίηση
• διαχωρισμός ανακυκλώσιμων – ανακτήσιμων υλικών
• διαχωρισμός, ειδικά, των οργανικών υλικών – οικιακή κομποστοποίηση
• μηχανική κομποστοποίηση, από μεγάλους παραγωγούς οργανικών (νοσοκομεία, εστιατόρια, στρατόπεδα κλπ.)
• δίκτυο ξεχωριστών κάδων ανακυκλώσιμων υλικών, δημιουργία δημοτικών συστημάτων ανακύκλωσης, απεμπλοκή από τη λογική του μπλε κάδου δημιουργία «πράσινων σημείων» στους δήμους, για τη ξεχωριστή συλλογή λιγότερο συνηθισμένων ανακτήσιμων υλικών (ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, μπαταρίες, ελαστικά, παλιά έπιπλα και ογκώδη, φάρμακα και υγειονομικό υλικό κλπ.)

σε δεύτερο επίπεδο (στους δήμους ή σε ομάδες δήμων)

Σε δημοτικές ή διαδημοτικές υποδομές, απλού εξοπλισμού και ήπιας όχλησης, θα γίνεται η υποδοχή των προϊόντων της διαλογής στην πηγή, που αποτελεί τον πυρήνα των δραστηριοτήτων του πρώτου επιπέδου. Στις μονάδες αυτές, αφενός, θα οδηγούνται τα προδιαλεγμένα υλικά και αφετέρου, θα γίνεται περαιτέρω διαλογή των απορριμμάτων, με στόχο τη μεγιστοποίηση της ανάκτησης ανακυκλώσιμων και οργανικών υλικών. Θα γίνεται επιτόπια παραγωγή κομπόστ, υψηλής ποιότητας, με πρωταρχική επιλογή τη μέθοδο της αερόβιας επεξεργασίας. Ενώ υπάρχει η δυνατότητα της επισκευής και επαναδιάθεσης υλικών.

σε τρίτο επίπεδο (περιφερειακές υποδομές διαχείρισης)

Στο επίπεδο αυτό έχουμε να κάνουμε, κυρίως, με τη διάθεση σε ΧΥΤΥ του υπολείμματος του σταδίου της αποκεντρωμένης διαχείρισης, που θα έχει υποστεί δραστική μείωση και θα έχει χαρακτηριστικά αδρανούς υλικού. Με συνέπεια λιγότερους, μικρότερους και πιο ασφαλείς ΧΥΤΥ. Στις περιφερειακές υποδομές θα μπορούσαν να περιληφθούν και εγκαταστάσεις διαχείρισης ειδικών κατηγοριών ανακτήσιμων υλικών.

 Οι βασικές παράμετροι ενός νέου σχεδιασμού

Ένας νέος ΠΕΣΔΑ προϋποθέτει την εκπόνηση μιας μελέτης αναθεώρησης, καθώς και της αντίστοιχης στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που θα τεθούν σε δημόσια διαβούλευση. Πέρα από την περιγραφή του μοντέλου της αποκεντρωμένης διαχείρισης, τα βασικά ζητήματα στα οποία θα κληθούν να απαντήσουν είναι τα εξής:

• Τον ακριβή προσδιορισμό των παραγόμενων ποσοτήτων και της σύνθεσης των ΑΣΑ, στην περιφέρεια και στους δήμους της ΑΜΘ. Διασφάλιση της αποφυγής, σκόπιμης ή ηθελημένης, επιμόλυνσης με βιομηχανικά και τοξικά, μολυσματικά απόβλητα.
• Την επικαιροποίηση των στόχων για την εκτροπή από την ταφή των βιοαποδομήσιμων και για την ανακύκλωση. Βάρος στην προδιαλογή υλικών (οργανικών και ανακυκλώσιμων) και δευτερευόντως στην ανάκτηση σε μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων
• Η χωροθέτηση, σε προτεραιότητα, νέου ή νέων ΧΥΤΥ για περιφερειακή ενότητα Καβάλας και της μονάδας αποτέφρωσης υγειονομικών αποβλήτων.
• Η θεσμοθέτηση ενός ανώτατου πλαφόν για τη συνολική δυναμικότητα των αποκεντρωμένων μονάδων ήπιας επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, συμβατού με τους προωθημένους στόχους της ανάκτησης – ανακύκλωσης.