Με αφορμή την έναρξη των κατασκευαστικών εργασιών του νέου Γενικού Νοσοκομείου Κομοτηνής ΙΣΝ στις αρχές Νοεμβρίου 2023 και πιστό στη δέσμευση να διατηρήσει ανοιχτό τον διάλογο με την τοπική κοινωνία, καθ’ όλη τη διάρκεια εξέλιξης του έργου, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος διοργάνωσε μια ακόμη ανοιχτή συνάντηση για το κοινό με τη συμμετοχή εκπροσώπων του ΙΣΝ, του Υπουργείου Υγείας, της ομάδας μελέτης και του αναδόχου κατασκευής – Ομίλου ΑΒΑΞ.

Στη συζήτηση συμμετείχε ο Υφυπουργός Υγείας κ. Μάριος Θεμιστοκλέους, ενώ χαιρετισμό θα απευθύνει, μέσω ζωντανής σύνδεσης, ο Πρόεδρος του ΙΣΝ, κ. Ανδρέας Δρακόπουλος.

Ως γυναικοκτονία μπορούμε να πούμε ότι είναι ότι χειρότερο μπορεί να λάβει χώρα, ως βία κατά των γυναικών.  Η γενική έννοια της γυναικοκτονίας παραπέμπει στη δολοφονία μιας γυναίκας ή ενός κοριτσιού εξαιτίας του φύλου τους. Με τη Διακήρυξη της Βιέννης για τις Γυναικοκτονίες  ο ΟΗΕ, αναγνώρισε διαφορετικά είδη γυναικοκτονίας, όπως: η δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα συντροφικής βίας, ο βασανισμός και η δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα μισογυνισμού,  η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του σεξουαλικού προσανατολισμού τους και της ταυτότητας φύλου, και άλλες περιπτώσεις  γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται με  το οργανωμένο έγκλημα, εμπόρους ναρκωτικών, ή την εμπορία γυναικών και κοριτσιών.

Ο όρος γυναικοκτονία, έρχεται από παλιά, όταν το 1976 τον κατέγραψε η κοινωνιολόγος Diana E. H. Russel, ορίζοντας έτσι το εγκληματολογικό και ανθρωπολογικό αυτό φαινόμενο. Ο όρος «γυναικοκτονία» έγινε ευρέως γνωστός και υιοθετήθηκε από την εγκληματολογία μετά το 1992, έπειτα από μία συλλογή δεδομένων  που επιμελήθηκαν από κοινού η εγκληματολόγος Jill Radford,  και η κοινωνιολόγος  Diana. H. Russel.

Τα συστήματα συλλογής δεδομένων, ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό από το ένα κράτος μέλος της ΕΕ στο άλλο, καθώς βασίζονται σε διάφορες πηγές. Για την Ελλάδα τα δεδομένα τα έχουμε από την Ελληνική Αστυνομία και εφόσον αυτά δημοσιοποιούνται. Έτσι υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη το 30% των γυναικών ή / και κοριτσιών, που έχουν πέσει θύμα ανθρωποκτονίας, δολοφονούνται από πρόθεση από τον ερωτικό σύντροφο.

‘Όταν μιλάμε για ερωτικό σύντροφο, εννοούμε  τον  πρώην ή νυν σύζυγος ή σύντροφος, ανεξάρτητα από το αν ο δράστης μοιράζεται ή μοιραζόταν κατά το παρελθόν την ίδια στέγη με το θύμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας στην Ελλάδα,  το 2017,  το 35 % ήταν θύματα ανθρωποκτονίας που σχετιζόταν με ενδοοικογενειακή βία.

Ένα σημαντικό θέμα που έχει προκύψει, ώστε να επανασχεδιαστεί η νομοθεσία για να υπάρχει σημαντική αντιμετώπιση του προβλήματος, είναι η κατανόηση του προβλήματος ως προς την φύση του και την συχνότητά του, όπως επίσης και το κίνητρο της δολοφονίας.

Εάν γυρίσουμε λίγο το χρόνο προς τα πίσω, θα θυμόμαστε τα στυγερά εγκλήματα – γυναικοκτονίες  που διαπράχτηκαν στην Ελλάδα,  στο τέλος του 2018 και στην αρχή του 2019, και συγκεκριμένα  για το βιασμό και την γυναικοκτονία της Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο, από δύο νεαρούς άντρες με τους οποίους αρνήθηκε να συνευρεθεί ερωτικά, και τη δολοφονία της Αγγελικής Πέτρου στην Κέρκυρα, από τον πατέρα της, ο οποίος δεν ενέκρινε  τη σχέση που είχε με άνδρα από το Αφγανιστάν.

Συνοπτικά τα τελευταία 5 έτη, έχουμε αντίστοιχα από το έτος 2019, μέχρι και σήμερα, κατά έτος αντίστοιχα: 17, 19, 31, 26, 15, 6, με τελευταία την περίπτωση,  της 28ης έξω από το Αστυνομικό Τμήμα των Αγίων Αναργύρων και την στυγερή δολοφονίας της από τον πρώην σύντροφό της.

Παγκοσμίως,  κάθε  μέρα, σε όλο τον κόσμο, δολοφονούνται 137 γυναίκες, κατά μέσο όρο, από (πρώην ή νυν) συζύγους ή συντρόφους ή από κάποιο μέλος της οικογένειας τους, ενώ το 2017,  ένα ποσοστό  58% διαπράχθηκε από (πρώην ή νυν) συζύγους ή συντρόφους ή μέλη της οικογένειας τους, με βάση τα στοιχεία  του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC).

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ το 22% των γυναικών, έχει πέσει θύμα, σωματικής ή / και σεξουαλικής βίας. Οι χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστό  γυναικοκτονιών,  είναι η Αργεντινή, το Ελ Σαλβαδόρ, η Ινδία, η Ονδούρα και το Μεξικό, ενώ υψηλά ποσοστά καταγράφονται και στη Γουατεμάλα, την Κολομβία, τη Βραζιλία, τη Ρωσία και τη Νότια Αφρική.  Επιπλέον, με βάση τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων, EIGE:

• Στην Βρετανία, κάθε τρεις μέρες δολοφονείται μία γυναίκα
• Στη Σουηδία, κάθε δέκα μέρες κακοποιείται μέχρι θανάτου από το σύζυγο ή σύντροφό της
• Στην Ισπανία, μία γυναίκα δολοφονείται κάθε τέσσερεις μέρες, περίπου 100 τον χρόνο
• Στην Γαλλία, μία γυναίκα δολοφονείται κάθε πέντε μέρες εξαιτίας κακοποίησης στο σπίτι
• Στην Ελλάδα, την Πέμπτη 11/04/2024, καταγράφηκαν 103 περιστατικά, έγιναν 43 συλλήψεις με αυτόφωρη διαδικασία, ενώ 3 θύματα ζήτησαν να μεταφερθούν σε κατάλυμα, με την πλειονότητα των περιστατικών να έγιναν στη Αττική, και συγκεκριμένα έγιναν 47 καταγγελίες και 17 συλλήψεις.
• Επίσης δημιουργήθηκε νέα πλατφόρμα, με το όνομα stop-bulling.gov.gr,  για την δημιουργία καταγγελιών φαινομένων bulling στα σχολεία, όπου γονείς και μαθητές, μπορούν να καταγράψουν τα φαινόμενα βίας όπου πέφτουν στην αντίληψή τους, ή είναι οι ίδιοι θύματα σχολικού εκφοβισμού
• Επίσης με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. κάθε 45 λεπτά η αστυνομία δέχεται μία καταγγελία για ενδοοικογενειακή βία, ενώ 270 γυναίκες χρησιμοποίησαν το panic button

Βέβαια δεν θα πρέπει να παραλείπουμε και την δημιουργία  ειδικών διαμορφωμένων χώρων  που θα λειτουργούν ως safe houses, για την βραχυπρόθεσμη ασφαλή φιλοξενία γυναικών – θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, καθώς και μελών της οικογένειάς  τους, σε όλη την επικράτεια. Χώροι οι οποίοι θα φυλάσσονται από την ΕΛ.ΑΣ., ενώ σε συνεργασία με τις δομές του Υπουργείου Οικογένειας και Κοινωνικής Συνοχής, την Τοπική Αυτοδιοίκηση και άλλους φορείς, θα παρέχεται κάθε είδους βοήθεια και στήριξη.

Πολλές φορές έχουμε ακούσει σε συνομιλίες, να αποκαλούν τον συνομιλητή σε μια συζήτηση σεξιστή. Αυτοί όμως που χρησιμοποιούν αυτήν την λέξη , γνωρίζουν την έννοια αυτής, ή πολύ περισσότερο, ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου με σεξιστική συμπεριφορά, πιο άτομο είναι πραγματικά σεξιστής και τη συνεπάγεται άραγε αυτή η συμπεριφορά στο άτομο – θύμα που είναι αποδέκτης αυτής της συμπεριφοράς. Τη να εννοούμε άραγε όταν αναφέρουμε αυτή την λέξη;  Γνωρίζουμε άραγε  τις προεκτάσεις αυτής, αλλά και της επιπτώσεις που μπορεί να έχει η αβίαστη χρήση αυτής της λέξης

Με τον όρο Σεξισμό, εννοούμε,  κάθε έκφραση ή πράξη, λέξη, ή χειρονομία,  η οποία βασίζεται στην ιδέα ότι κάποια άτομα, πιο συχνά γυναίκες, είναι κατώτερα από άλλα. Αυτό προκύπτει  στην πεποίθηση ότι κάποια  άτομα, εξαιτίας του φύλου τους, ή της κοινωνικότητάς τους,  είναι διαφορετικά και συνήθως είναι τα ποιο ευάλωτα και τα πιο αδύναμα άτομα. Σε περισσότερο βαθμό επηρεάζονται οι γυναίκες και τα κορίτσια. Άρα αναφερόμαστε στην διαφορετικότητα του ατόμου τόσο ως προς το φύλλο, είτε αναφερόμαστε στην βιολογική του υπόσταση, είτε αναφερόμαστε στην κοινωνική υπόσταση. Συνδέεται άμεσα με τα στερεότυπα και τους ρόλους των φύλλων και αφορά στην πεποίθηση ότι το ένα φύλλο είναι ανώτερο από το άλλο. Η έννοια του φαινομένου αυτού περικλείει την έννοια ότι οι άνδρες είναι πιο σημαντικοί από τις γυναίκες και ότι οι γυναίκες είναι για να βοηθούν τους άνδρες.

Εδώ θα πρέπει να κάνουμε μία μικρή παρένθεση και να αναφερθούμε στον καλοήθη σεξισμό, κατά τον οποίο το ένα φύλο και ιδιαίτερα το γυναικείο, έχει ρόλους στερεότυπους και περιοριστικούς, οι οποίοι επιφανειακά φαίνονται θετικοί. Υπάρχει ένα κύμα ευγένειας προς το γυναικείο φύλλο, όμως στην πραγματικότητα οι εκφράσεις αυτές υπομονεύουν την ανωτερότητα του άνδρα. Οι υποτιθέμενες αρετές που αποδίδονται στη γυναίκα είναι πάντα αυτές που η πατριαρχία τις θέλει να έχουν, ήτοι υπομονή, αντοχή, ενσυναίσθηση, έτσι ώστε να μπορούν να επιτελούν την συναισθηματική εργασία για όλους τους άλλους, ενώ τα δικά της συναισθήματα αγνοούνται παντελώς.

Σοβαρές και βλαβερές συνέπειες, έχει το φαινόμενο του σεξισμού, τόσο σε γυναίκες, όσο και σε άνδρες, όταν αυτά τα φαινόμενα έχουν να κάνουν με εθνικότητα, ηλικία, σεξουαλικό προσανατολισμό, αναπηρία, θρησκεία ή άλλους παράγοντες.

Φαινόμενα σεξισμού συναντούμαι σε κάθε μορφή δημόσιας και ιδιωτικής δραστηριότητας. Στον χώρο της δημοσιογραφίας ένα ποσοστό 63% έχει υποστεί λεκτική βία, ενώ για τις οικιακές εργασίες οι γυναίκες αφιερώνουν διπλάσιο χρόνο από τους άνδρες. Ενώ όλες σχεδόν οι γυναίκες έχουν δεχτεί

το  φαινόμενο του mansplaining & του manterrupting,  στον χώρο εργασίας.

Ο σεξισμός βασικά ξεκινά βασικά, από την χρήση του αρσενικού γένους,  στην ομιλία. Έτσι από την ομιλία μπορούμε να συμπεράνουμε και να αναγνωρίσουμε την συγκεκριμένη συμπεριφορά, αφού εκφράζει τον τρόπο σκέψης  και τις πράξεις μας. Σημαντικό επίσης είναι και το φαινόμενο του σεξισμού στους χώρους εργασίας. Το φαινόμενο εμφανίζεται τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες, και έχει να κάνει με την εξωτερική εμφάνιση ή τον τρόπο ντυσίματος. Ο σεξισμός στο εργασιακό περιβάλλον έχει να κάνει με την υπομονεύει  την αποτελεσματικότητα των θυμάτων.

Υπομονετικά σχόλια δημιουργούν εκφοβιστική & καταπιεστική ατμόσφαιρα για αυτούς που τα αντιμετωπίζουν και μπορούν να μετατραπούν σε βία ή παρενόχληση. Τα θύματα εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψη.

Σε πολλούς τομείς εμφανίζονται φαινόμενα σεξισμού, όπως, όταν γίνονται συνεντεύξεις σε αθλήτριες, δεν αναφερόμαστε στο κατόρθωμα των αθλητριών, στην δεξιότητα και δύναμη των αθλητριών,  αλλά στον οικογενειακό τους ρόλο. Άλλο παράδειγμα αποτελεί η εμφάνιση των γυναικών σε πολιτιστικές ή αθλητικές εκδηλώσεις, όπου οι γυναίκες εμφανίζονται με σέξι ενδυμασία και έχουν διακοσμητικό ρόλο. Τα σεξιστικά αστεία μπορούν να εκφοβίσουν και να κάνουν τους ανθρώπους να σωπάσουν και να υπoβαθμίσουν την σεξιστική συμπεριφορά.

Στην Ελλάδα του σήμερα,  το νομοθετικό πλαίσιο για την ισότητα των φύλων και την καταστολή κάθε μορφής διάκρισης σε βάρος των γυναικών περιγράφεται στο  άρθρο 4 παρ. 2 του Συντάγματος. Παρόλα αυτά τα σεξιστικά σχόλια εις βάρος των γυναικών δεν σταματούν. Όταν λέμε ισότητα των φύλων σημαίνει ίση προβολή, ενδυνάμωση, ευθύνη και συμμετοχή γυναικών και ανδρών σε όλους τους τομείς της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής, καθώς και ισότιμη πρόσβαση και διανομή πόρων μεταξύ τους. Βασικός λόγος είναι η αλλαγή των δομών τις κοινωνίας, οι οποίες θα συμβάλλουν στη διατήρηση των ανισοτήτων σχέσεων εξουσίας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Η επίτευξη αυτού του στόχου έχει σκοπό, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη λειτουργία της δημοκρατίας, τον σεβασμό του κράτους δικαίου και την οικονομική ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα.

Όμως προκύπτει ένα δίλλημα εάν η ισότητα είναι τυπική ή εάν μπορεί να γίνει ουσιαστική. Είναι δύσκολο να διακρίνουμε την διαφορετικότητα των φύλων, πέρα από την παραμόρφωση που προκαλεί η ιεραρχική κατηγοριοποίηση των πολιτών και η βάναυση καταπίεση των γυναικών.  Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι βασικά θα πρέπει να αλλάξουν και οι κοινωνικές συμπεριφορές και οι νοοτροπίες των ίδιων των γυναικών. Βέβαια, αναγνωρίζοντας ότι οι γυναίκες,  λόγω του φύλου τους (ανεξάρτητα από την κοινωνική τάξη και τη φυλή τους) εμποδίζονται να αναπτυχθούν ελεύθερα, τους παρέχονται προνόμια ως αντιστάθμισμα, ωθώντας τες να υπερπηδήσουν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν στο μέλλον.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το νομικό και θεσμικό πλαίσιο που αφορά την εξάλειψη του σεξισμού γενικότερα, ακολουθείται από ένα πλήθος δράσεων και κανονισμών. Βασικοί κανονισμοί για την ισότητα των φύλων και την εξάλειψη του σεξισμού περιλαμβάνονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Έτσι  στις 28 Μαρτίου 2019, το Συμβούλιο της Ευρώπης, το οποίο προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενέκρινε τον  ορισμό του σεξισμού σε διεθνή κλίμακα σε μια προσπάθεια που γίνεται για να  εξαλειφθεί το φαινόμενο. Το κείμενο, που απευθύνεται στις 47 χώρες μέλη του πανευρωπαϊκού οργανισμού, και εγκρίθηκε από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, ορίζει τον σεξισμό ως μια εκδήλωση των ιστορικά άνισων σχέσεων δύναμης ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες, που οδηγεί στη διάκριση. Έτσι λοιπόν ο σεξισμός και η βία απέναντι στις γυναίκες συνδέονται, δημιουργώντας ένα κλίμα φόβου, αποκλεισμού και ανασφάλειας. Το μόνο σίγουρο πάντως είναι ότι στην καταπολέμηση του φαινομένου του σεξισμού σημαντικό ρόλο παίζει η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού, που πρέπει να πραγματοποιηθεί με στοχευόμενη καμπάνια.

Ωστόσο, μπορεί το νομικό πλαίσιο να έχει βελτιωθεί, όμως η αποτελεσματική ισότητα  δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η βία και ο σεξισμός,  εξακολουθούν να υφίστανται, διατηρώντας τις γυναίκες και τους άνδρες στους παραδοσιακούς τους ρόλους και εμποδίζοντας την πλήρη υλοποίηση των δικαιωμάτων των γυναικών. Στην κοινωνία, όπου η ευαισθητοποίηση γύρω από τα εγκλήματα σε βάρος των γυναικών είναι αρκετά μεγαλύτερη, οι διακρίσεις και οι  σχολιασμοί κυρίως μέσω των social media δεν πρέπει να υφίστανται. Δεν πρέπει να ξεχνάμε και να παραλείπουμε, ότι έχουμε, για την αντιμετώπιση του προβλήματος, και το  ζήτημα της ατομικής ευθύνης του κάθε πολίτη, σε περιπτώσεις διαπίστωσης της ύπαρξης σεξιστικής συμπεριφοράς στον περίγυρο, και τον κατάλληλο τρόπο που θα πρέπει  να αντιδράσει  και να παρέχει την βοήθεια του στο θύμα,  αλλά και παράλληλα αποτελεί και ζήτημα της Πολιτείας να λάβει μέτρα στήριξης της ισότητας καθώς και μέτρα ενδυνάμωσης και προστασίας των γυναικών και όχι μόνο. Το τελικό στάδιο μιας σεξιστικής κουλτούρας, αποτελούν διάφορα εγκλήματα κατά των γυναικών, όπως η γυναικοκτονία. Πριν όμως φτάσουμε σε αυτές τις ακραίες καταστάσεις, θα πρέπει να ελέγχουμε όλες τις συμπεριφορές που συμβαίνουν από όλα τα φύλα (άνδρες και γυναίκες) γιατί τα φαινόμενα που συμβαίνουν βασίζονται στην εξουσία που επιβάλλεται πάνω στο άλλο φύλο.