ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ

Η Ελλάδα και οι συγκλίνουσες γεωπολιτικές κρίσεις

Οι κρίσιμες γεωπολιτικές εξελίξεις επί ευρωπαϊκού εδάφους κάνουν τον πολιτικό τυχοδιωκτισμό εξαιρετικά επικίνδυνο, για την Ελλάδα και την υπόστασή της.

του Γιώργου Πρεβελάκη*

Η μετά τις καλοκαιρινές διακοπές περίοδος είναι από τις κρισιμότερες και τις πλέον επικίνδυνες για την Ευρώπη. Θα επηρεάσει δε, κατ’ επέκτασιν, και την ζωή των επιχειρήσεων σε ποικίλα επίπεδα, με σπουδαιότερο βέβαια αυτό της γεωπολιτικής. Επίπεδο που καμμία ηγεσία επιχείρησης δεν πρέπει να αγνοεί σε εποχές παγκοσμιοποιήσεως και υψηλής ταχύτητας στην εξέλιξη των γεγονότων.

Στο κέντρο και στις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) συναντώνται τρεις αλληλοσυνδεόμενοι κύκλοι γεωπολιτικών χαμηλών. Γίνονται αντιληπτοί με την αποσταθεροποίηση του γαλλικού πολιτικού σκηνικού, την ουκρανική κρίση και την ανάπτυξη του νέου ισλαμικού κινήματος στα εδάφη του Ιράκ και της Συρίας. Κανένας από τους τρεις κύκλους δεν είναι νέος: έχουν, όμως, διαφορετικές καταβολές. Στο παρελθόν προκαλούσαν γεωπολιτικές αναταράξεις ετεροχρονισμένες. Σήμερα συμπίπτουν χρονικά και αλληλοεπηρεάζονται.

Η γαλλική κρίση εντάσσεται στην δυναμική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Πώς ενοποιείται ένα σύνολο χωρών με διαφορετικές παραδόσεις και οικονομικές συμπεριφορές; Είναι δυνατόν να ευθυγραμμιστεί ο ευρωπαϊκός Νότος με τις νόρμες του ευρωπαϊκού Βορρά, χωρίς να αμφισβητηθεί η ευρωπαϊκή μέθοδος για ειρηνική και συναινετική επίλυση των αντιθέσεων; Η οικονομική κρίση έχει αποκαλύψει διλήμματα τα οποία στο παρελθόν συγκαλύπτονταν από την οικονομική ανάπτυξη ή από τον δανεισμό. Η Γαλλία, σταυροδρόμι Βορρά και Νότου, εσωτερικεύει την θεμελιακή ευρωπαϊκή αντίφαση. Στο προσεχές μέλλον, κινδυνεύει να μετατραπεί σε εστία των ευρωπαϊκών τεκτονικών μετασχηματισμών.

Το γαλλικό ζήτημα εντάσσεται στον ιστορικό κύκλο ο οποίος καλύπτει μερικές δεκαετίες – τα άλλα δύο ζητήματα έχουν βαθύτερες ιστορικές ρίζες.

Η ουκρανική κρίση επαναφέρει στο προσκήνιο το παλαιό ρωσο-ευρωπαϊκό ζήτημα. Στην μεγάλη ευρωπαϊκή πεδιάδα, όπου η Φύση δεν έχει προβλέψει καμμία ισχυρή γραμμή ανάμεσα στον ρωσικό πόλο και το πολυκεντρικό δυτικοευρωπαϊκό σύστημα, πού σταματά η ζώνη επιρροής της Ρωσίας; Αυτό το ερώτημα κατατρύχει την Ευρώπη από την εποχή του Μεγάλου Πέτρου. Επί των ημερών μας προηγήθηκε η γεωργιανή κρίση το 2008• ακολούθησε η τρέχουσα ουκρανική. Θα προκύψουν, πιθανώς, και άλλες στον ενδιάμεσο χώρο από την Βαλτική έως την Μαύρη Θάλασσα, στις χώρες όπου ζουν μεγάλες ρωσόφωνες μειονότητες. Το ευρωπαϊκό τραύμα έχει αναζωπυρωθεί.

Τέλος, η άνοδος του επιθετικού ισλαμισμού, με πρόσφατη εκδήλωση το «Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε», αφορά τους Δυτικοασιάτες και Βορειοαφρικανούς κληρονόμους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με εξαίρεση –και αυτή συζητήσιμη– την Τουρκία, το δυτικό πρότυπο του δημοκρατικού εθνικού κράτους απέτυχε να σταθεροποιηθεί και να ωριμάσει. Επικρατεί είτε η αναρχία και η βία, με προέλευση από τις διάφορες χαοτικές φυλετικές ή θρησκευτικές ομαδοποιήσεις• είτε η καταπίεση και η βίαιη καταστολή από δικτατορικές κυβερνήσεις. Η αδέξια προσπάθεια των Ηνωμένων Πολιτειών να εισαγάγουν το δικό τους πολιτικό πρότυπο ανέτρεψε τις επισφαλείς προηγούμενες ισορροπίες. Η Ευρώπη, ως γειτονική δυτική παρουσία, βρίσκεται εκτεθειμένη σε σοβαρές απειλές για την ασφάλειά της. Ταυτοχρόνως, είναι καταδικασμένη να παρακολουθεί ανήμπορη την εξαφάνιση της χριστιανικής παρουσίας στην Ανατολή, δηλαδή να απεμπολεί ένα σημαντικό κομμάτι από τις πολιτισμικές της ρίζες.

Η ουκρανική κρίση επιδεινώνει την ευρωπαϊκή οικονομική κατάσταση, όπως διαπίστωσε και η ελληνική οικονομία. Χωρίς συνεργασία Ρωσίας και Δύσης, η επιθετικότητα των ισλαμιστών δύσκολα μπορεί να αναχαιτιστεί. Τα μέτρα εναντίον του ρωσικού επεκτατισμού δεν μπορούν να κλονίσουν την Μόσχα –εκφράζουν μάλλον την αμηχανία, παρά την δύναμη της Δύσης. Όσο, όμως, δεν βρίσκεται συμβιβασμός• όσο, εν όψει κάποιας διαπραγμάτευσης, συνεχίζεται αμοιβαίως η επίδειξη δύναμης, θα επιδεινώνονται και τα άλλα προβλήματα.

Οι επαΐοντες προβλέπουν έναν ταραγμένο χρόνο. Η Ελλάδα βρίσκεται στο σημείο συνάντησης των τριών γεωπολιτικών κύκλων. Η ελληνική οικονομική κρίση προανήγγειλε όσα πρόκειται να εκτυλιχθούν σε γαλλικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η γεωγραφική θέση και η Ιστορία μάς συνδέουν, όσο καμμιά άλλη χώρα, και με το ρωσικό και με το μεσανατολικό πρόβλημα. Στο μάτι του κυκλώνα της πολυδιάστατης γεωπολιτικής κρίσης, η Ελλάδα ενδέχεται είτε να συντριβεί, είτε να αξιοποιήσει την θέση της για να αποκομίσει πολλαπλά οφέλη. Η κρίσιμη παράμετρος η οποία θα καθορίσει προς τα πού θα κλίνει η πλάστιγγα είναι η πολιτική σταθερότητα.

Στην χώρα μας όλοι λίγο-πολύ αισθάνονται την παράμετρο αυτή ως προϋπόθεση για την έξοδο από την οικονομική κρίση. Οι γεωπολιτικές προοπτικές προσθέτουν ένα ακόμη επιχείρημα, ισχυρό και αδιαμφισβήτητο, εναντίον του πολιτικού τυχοδιωκτισμού.

* Καθηγητής πολιτικής επιστήμης στην Γαλλία, πρέσβης της Ελλάδας στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Αναπτύξεως (ΟΟΣΑ

ΑπάντησηΑκύρωση απάντησης

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ

Διώρυγα του Σουέζ: Το νέο μέτωπο του πολέμου, που αλλάζει τον χάρτη του εμπορίου

Όταν οι Χούθι επιτέθηκαν στο εμπορικό σκάφος Galaxy Leader που συνδέεται με το Ισραήλ στις 19 Νοεμβρίου, ήταν σαφές ότι η ναυτιλία είχε εισέλθει σε μια νέα και επικίνδυνη φάση. Δεν κατέλαβαν απλώς ένα μεγάλο δεξαμενόπλοιο που έπλεε στην Ερυθρά Θάλασσα, αλλά κατέγραψαν σε βίντεο την επίθεσή τους, προσελκύοντας παγόσμια προσοχή. Έκτοτε, οι επιθέσεις έχουν επιταχυνθεί με τόσο εκπληκτικό ρυθμό που οι μεγαλύτερες ναυτιλιακές εταιρείες του κόσμου δήλωσαν ότι δεν θα διασχίζουν πλέον την Ερυθρά Θάλασσα.

Αυτό σημαίνει δραστική μείωση της κυκλοφορίας μέσω της Διώρυγας του Σουέζ, ισχυρό πλήγμα στην οικονομία της Αιγύπτου, αλλά και σοβαρότατες επιπλοκές στη διεθνή ναυτιλία και το παγκόσμιο εμπόριο. Είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα από την εποχή των lockdown της πανδημίας και θα μπορούσε να καταστρέψει τις γιορτές των Χριστουγέννων, τις οποίες περιμένουν οι έμποροι ανά τον κόσμο για να δουν την κατανάλωση και τον τζίρο τους να απογειώνεται.

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ

Διπλωματικές πηγές: Γιατί η Ελλάδα επέλεξε την αποχή στο ψήφισμα του ΟΗΕ για τη Γάζα -Αντιδρούν ΣΥΡΙΖΑ-ΠΑΣΟΚ

Την στάση της Ελλάδας στη ψηφοφορία για την έγκριση σχεδίου ψηφίσματος αραβικών χωρών στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών εξηγούν διπλωματικές πηγές.

«Η Ελλάδα παραμένει συνεπής στην εξωτερική πολιτική αρχών. Από την πρώτη στιγμή της κρίσης στη Μέση Ανατολή τήρησε ισόρροπη στάση, σεβόμενη τις αρχές και αξίες του διεθνούς δικαίου, ως δύναμη σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή, αναδεικνύοντας την υποχρέωση προστασίας των αμάχων και της δημιουργίας ανθρωπιστικών διαδρομών. Με το σκεπτικό αυτό απείχε από την ψηφοφορία για την έγκριση σχετικού σχεδίου ψηφίσματος αραβικών χωρών στο πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

Σχετικά με την ψηφοφορία στον ΟΗΕ επισημαίνονται τα ακόλουθα:

Η αποχή στο πλαίσιο του ΟΗΕ δεν ισοδυναμεί σε καμία περίπτωση με καταψήφιση. Αντιθέτως, είναι δημιουργική, υπό την έννοια ότι η χώρα δεν προσμετράται στους παρόντες και άρα διευκολύνεται η επίτευξη ειδικής πλειοψηφίας των δύο τρίτων.

Η Ελλάδα συντάχθηκε με την πλειονότητα των χωρών της

Ευρωπαϊκής Ένωσης: 15 χώρες απείχαν έναντι 8 που υπερψήφισαν και 4 που καταψήφισαν.

Η Ελλάδα υπήρξε δημιουργική προτείνοντας στο στάδιο των εσωτερικών διαδικασιών ορισμένες σημειακές παρεμβάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να είχαν διευκολύνει την ευρύτερη πλειοψηφία.

Η Ελλάδα υπερψήφισε τροπολογία του Καναδά για τη ρητή καταδίκη της τρομοκρατικής δράσης εκ μέρους της της Χαμάς, με την υιοθέτηση της οποίας θα ήταν δυνατόν να περάσει το ψήφισμα από όλες τις χώρες. Τελικά αν και πλειοψήφισε δεν συγκέντρωσε την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων (88 υπέρ 55 κατά).

Σημειώνεται ότι η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε την Παρασκευή ψήφισμα να κηρυχθεί αμέσως «ανθρωπιστική εκεχειρία» στον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας, ωστόσο Ισραήλ και ΗΠΑ την καταψήφισαν επειδή στο κείμενο δεν αναφέρεται η Χαμάς. Υπήρχαν επίσης 45 αποχές, ανάμεσά τους και η Ελλάδα και η Κύπρος.

Η αποχή προκάλεσε αντιδράσεις τόσο του ΣΥΡΙΖΑ και του κ. Κασσελάκη, όσο και του ΠΑΣΟΚ και του κ. Ανδρουλάκη.

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ

Ερντογάν: «Η Γάζα ήταν ότι και οι Σαράντα Εκκλησιές για τη Θεσσαλονίκη!»

«Η Γάζα ήταν ό,τι και οι Σαράντα Εκκλησιές για τη Θεσσαλονίκη»

Την έντονη αντίδραση του Ισραήλ προκάλεσαν οι δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη μεγάλη διαδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη υπέρ των Παλαιστινίων.

Ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Ελί Κοέν, έδωσε άμεση εντολή στους διπλωματικούς εκπροσώπους της χώρας, να αποχωρήσουν αμέσως από την Τουρκία, προκειμένου να «επανεξεταστούν οι σχέσεις».

«Με φόντο τις σκληρές δηλώσεις από την Τουρκία, αποφάσισα να επιστρέψω τους εκπροσώπους διπλωμάτες από την Τουρκία για την επανεκτίμηση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας», ανέφερε σε ανάρτησή του στο X o Έλι Κοέν.

Υπενθυμίζεται πως μεταξύ άλλων ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανέφερε:

Εεεε Ισραήλ εσύ πως έφτασες στο σημειο αυτό. Είσαι ένας εισβολέας και κατακτητής. Εσύ είσαι μια οργάνωση.

Εεεε Δύση! Απευθύνομαι σε σας. Μήπως εσείς θέλετε να έρθει και πάλι ένας αγώνας Σταυροφορίας με την ημισέληνο; Aν έχετε τέτοιο σκοπό, να ξέρετε πως αυτός ο λαός δεν πέθανε. Αυτός ο λαός είναι όρθιος. Και να ξέρετε ό,τι είμαστε στη Λιβύη, ό,τι είμαστε στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, αυτό είμαστε και στη Μέση Ανατολή!

Με την αρχή μπορούμε να έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα. Εδω είναι ο στρατός! Εδώ ο στρατηγός! Εδώ είναι ο στρατός, εδώ είναι ο στρατηγός

Κι έτσι θα συνεχίσουμε να συνεχίζουμε την πορεία μας στη δική μας γραμμή.

Επαναλαμβάνω πως η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση».

Παράλληλα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αναφέρθηκε στην απώλεια των οθωμανικών εδαφών εξισώνοντας πόλεις της Ελλάδας, της Βόρειας Μακεδονίας, της Συρίας, του Ιράκ και της Παλαιστίνης με τουρκικές πόλεις που ισχυρίστηκε ότι είχαν αφαιρεθεί «βίαια» από την Τουρκία.

«Πριν από έναν αιώνα, γι’ αυτό το έθνος και αυτή τη χώρα η Γάζα ήταν αυτό που είναι τα Αδανα. Ακριβώς όπως η Αδριανούπολη είναι για τα Σκόπια, οι Σαράντα Εκκλησιές για τη Θεσσαλονίκη, η Μαρντίν για τη Μοσούλη και το Γκαζιαντέπ για το Χαλέπι, η Γάζα ήταν αναπόσπαστο μέρος της επικράτειας της πατρίδας».