Μια δυσοίωνη εικόνα για το μέλλον των ελαιόδεντρων στην Ιταλία, στην Ελλάδα και στην Ισπανία – οι οποίες από κοινού παράγουν το 95% του ελαιόλαδου της Ευρώπης, σκιαγραφεί μια νέα διεθνής επιστημονική μελέτη σχετικά με τις δυνητικές επιπτώσεις του καταστροφικού για τις ελιές βακτηρίου Xylella fastidiosa, σε περίπτωση που αυτό επεκταθεί μελλοντικά και φθάσει να μολύνει σχεδόν όλους τους ελαιώνες του ευρωπαϊκού Νότου.

Πολλοί ελαιώνες στην Ιταλία και σε μικρότερο βαθμό στην Ισπανία έχουν ήδη καταστραφεί και η μελέτη προβλέπει ότι, αν το φυτοπαθογόνο βακτήριο επεκταθεί κι άλλο, η οικονομική ζημιά στις τρεις χώρες μπορεί να ξεπεράσει συνολικά ακόμη και τα 20 δισεκατομμύρια ευρώ. Για την Ελλάδα ειδικά (όπου ευτυχώς το βακτήριο δεν έχει φθάσει ακόμη), στο χειρότερο σενάριο η ζημιά θα μπορούσε να προσεγγίσει τα δύο δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με τους ερευνητές, με επικεφαλής τον Κέβιν Σνάιντερ του ολλανδικού Πανεπιστημίου του Βαγκενίγκεν, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS).

Η Xylella, που ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στην Απουλία της Ιταλίας το 2013 και εξαπλώνεται από τα έντομα, θεωρείται από τους πιο επικίνδυνους παθογόνους μικροοργανισμούς για τα φυτά στον κόσμο και μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί τρόπος για να καταπολεμηθεί. Εκτός από τις ελιές, επιτίθεται σε κερασιές, αμυγδαλιές, δαμασκηνιές, αμπέλια, εσπεριδοειδή κ.α. Η ασθένεια έχει ονομαστεί “Σύνδρομο της Ταχείας Παρακμής της Ελιάς” ή απλώς «λέπρα της ελιάς».

Το βακτήριο εμποδίζει τη δυνατότητα του φυτού να τροφοδοτείται με νερό και θρεπτικές ουσίες, ώσπου τελικά ξεραίνεται και πεθαίνει.

Στην Ιταλία έχει προκαλέσει μείωση της παραγωγής των ελαιόδεντρων κατά περίπου 60% από τότε που ανακαλύφθηκε.

Εκτός από την Ιταλία, μέχρι τώρα η Xylella έχει κάνει την εμφάνιση της στην Ισπανία (Βαλεαρίδες Νήσοι, Αλικάντε, Μαδρίτη κ.α.), στη Γαλλία (κυρίως Κορσική και Κυανή Ακτή) και στην Πορτογαλία, έχοντας καταστρέψει εκατομμύρια δέντρα στον ευρωπαϊκό Νότο. Στην Ιταλία τουλάχιστον ένα εκατομμύριο ελιές έχουν καταστραφεί, καθώς έχει μολυνθεί περίπου το 17% των ελαιοπαραγωγικών περιοχών.

Η εξάπλωση της Xylella εκτιμάται ότι σήμερα γίνεται με ρυθμό περίπου πέντε χιλιομέτρων το χρόνο, αλλά θα μπορούσε να επιβραδυνθεί στο ένα χιλιόμετρο με τις κατάλληλες παρεμβάσεις. Λόγω ευνοϊκών κλιματολογικών συνθηκών, θεωρείται ότι το 85% έως 99% των ελαιοπαραγωγικών περιοχών του Ευρωπαϊκού Νότου είναι ευάλωτο.

«Η ζημιά στις ελιές επιφέρει επίσης μια απαξίωση στην αξία της γης και στην τουριστική ελκυστικότητα μιας περιοχής. Έχει συνεπώς σοβαρή επίπτωση στην τοπική οικονομία και στην απασχόληση που συνδέεται με τη γεωργία», δήλωσε στο BBC η ερευνήτρια δρ Μαρία Σαπονάρι του ιταλικού ινστιτούτου βιώσιμης φυτοπροστασίας CNR.

Για την Ισπανία η μελέτη εκτιμά ότι, αν μολυνόταν και καταστρεφόταν η πλειονότητα των ελαιόδεντρων, η ζημιά θα μπορούσε να φθάσει τα 17 δισεκατομμύρια ευρώ μέσα στα επόμενα 50 χρόνια, ενώ στην Ιταλία πάνω από πέντε δισεκατομμύρια. Αν όμως καταστεί εφικτό να επιβραδυνθεί σημαντικά η αρρώστια και νέες πιο ανθεκτικές ποικιλίες ελαιόδεντρων φυτευτούν (αυτό θεωρείται η καλύτερη λύση μακροπρόθεσμα), τότε η ζημιά θα είναι πολύ μικρότερη. Η μείωση του πληθυσμού των εντόμων-φορέων είναι ο άλλος βασικός πυλώνας της μάχης κατά της Xylella.

Όμως σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τους ερευνητές, ακόμη κι αν δεν υπάρξει το χειρότερο σενάριο, οι καταναλωτές αναμένεται στο μέλλον να νιώσουν την επίπτωση στο πορτοφόλι τους.

«Θα υπάρξει μια μείωση της προσφοράς και αναμένεται ότι οι τιμές θα ανέβουν, κάτι που θα πλήξει τους καταναλωτές», σύμφωνα με τον Σνάιντερ, ο οποίος πρόσθεσε ότι, πέρα από το στενά οικονομικό κόστος, θα είναι οδυνηρή και ανεκτίμητη η απώλεια παραδοσιακών ελαιώνων, τους οποίους διαδοχικές γενιές φρόντισαν και κληροδότησαν στις επόμενες.