ΑΠΟΨΕΙΣ

Γιατί με τις κοσμοϊστορικές εξελίξεις στη Τουρκία κλείνει ο κύκλος 1908-2016

Δεν είναι εύκολο να αποτιμήσει κάποιος τη σημασία των εξελίξεων στη γειτονική μας χώρα. Η αποτυχία του πραξικοπήματος των κεμαλιστών σίγουρα αποτελεί θετικό γεγονός, μιας και ο φορέας της στρατοκρατικής, επεκτατικής πολιτικής εις βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου υπήρξε η στρατιωτική ελίτ. Καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο τουρκικός στρατός δεν αποτελεί ένα θεσμό δυτικού τύπου, αλλά το δημιουργό και θεματοφύλακα της εθνικιστικής-κοσμικής Τουρκίας, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την συντριπτική νίκη που κατήγαγε κατά των Ελλήνων την περίοδο 1919-1922.

Το επόμενο θύμα του τουρκικού εθνικισμού, μετά από τις χριστιανικές κοινότητες που εξόντωσε συστηματικά από το 1914, υπήρξε το Ισλάμ. Η συστηματική και σκληρή καταστολή βιώθηκε ως τραύμα που μεταφέρεται έως σήμερα στους πολιτικούς απογόνους του οθωμανικού Ισλάμ. Αυτή η ιστορική παράδοση και αυτό το τραύμα αποτελούν τη βάση της σύγχρονης διαίρεσης της τουρκικής κοινωνίας και ενός εμφύλιου διχασμού που φαίνεται ότι οδηγείται στα άκρα.

Κλείνει ο κύκλος: 1908-2016

Με την αποτυχία του πραξικοπήματος και το ξήλωμα κάθε μορφής κεμαλικής-κοσμικής έκφρασης από τον Ερντογάν φαίνεται να κλείνει ο ιστορικός κύκλος 100 και πλέον ετών. Ένα κύκλος που άνοιξε το 1908 με την άνοδο των εθνικιστών στην εξουσία (Νεότουρκοι) που πολιτεύτηκαν κατά των Οθωμανών (αλλά και κατά των φιλελεύθερων Τούρκων και των μειονοτήτων) και κορυφώθηκε με την επικράτηση του Μουσταφά Κεμάλ, και σήμερα οι μεταμοντέρνοι απόγονοι των παλιών Οθωμανών επιχειρούν να πάρουν -και την παίρνουν όπως φαίνεται- τη ρεβάνς…

Ας θυμηθούμε σε αυτή την πρώτη ανάρτηση κάποια στοιχεία του μεγάλου ηττημένου, του τουρκικού εθνικισμού, γνωρίζοντας παράλληλα ότι σημαντικά στοιχεία του έχουν ενσωματωθεί πλέον και στην κοσμοαντίληψη των ισλαμιστών, που φαίνεται να κυριαρχούν πλήρως στην Τουρκία. Τα παρακάτω στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο μου που εκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος υπό τον τίτλο «Μικρά Ασία. Ένας οδυνηρός μετασχηματισμός (1908-1923)»:

Η εμφάνιση του τουρκικού εθνικισμού και η απόφαση για τις γενοκτονίες των χριστιανικών λαών

Η εμφάνιση του επαναστατικού κινήματος στην Κρήτη απ’ τα τέλη του 19ου αιώνα και η αυτονόμηση του νησιού, όπως επίσης οι ελληνικές και βουλγαρικές επαναστάσεις στη Μακεδονία, θα ευνοήσουν την ισχυροποίηση των εθνικιστικών απόψεων στο εσωτερικό του οθωμανικού στρατού.Παράλληλα, η κοινωνική θέση των αστών των ραγιάδων στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θα τροφοδοτήσει με ανασφάλεια και μίσος τα παραδοσιακά μουσουλμανικά κυρίαρχα στρώματα της. Έτσι θα εμφανιστεί ο ακραίος τουρκικός εθνικισμός στο πρόσωπο των Νεότουρκων στρατιωτικών. Το ενδιαφέρον στην τουρκική περίπτωση είναι ότι εξαιτίας της απουσίας μουσουλμανικών αστικών στρωμάτων, οι στρατιωτικοί επιφορτίστηκαν το ρόλο της αστικής τάξης. Η διεκδίκηση της οικονομικής ισχύος από τους αστούς των ραγιάδων ήταν μια από τις βασικές αιτίες της στρατιωτικής παρέμβασης στην πολιτική ζωή της Αυτοκρατορίας.

Ο τουρκικός εθνικισμός υπήρξε ο καταλύτης των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή της Εγγύς Ανατολής. Ήταν ο κύριος παράγοντας που εμπόδισε την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και απόδοσης ίσων δικαιωμάτων σ’ όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και εθνικής καταγωγής. Με την εμφάνισή του ο όρος «Τούρκος» άρχισε να αποκτά θετική σήμανση, ενώ για πρώτη φορά ο χώρος που καταλάμβανε η Οθωμανική Αυτοκρατορία αρχίζει να περιγράφεται ώς «Τουρκία». Ο νέες εθνικιστικές απόψεις που εμφανίζονται καθορίζουν ως εθνικό χώρο των Τούρκων μια εκτεταμένη περιοχή από το Αιγαίο έως τη θάλασσα της Κίνας. Το παντουρκιστικό κίνημα στοχεύει ακριβώς στη δημιουργία αυτής της νέας τουρκικής αυτοκρατορίας, όπου δεν θα υπάρχει θέση για κανένα άλλο έθνος, εκτός απ’ αυτό των Τούρκων.

Ένας από τους πατέρες του παντουρκισμού, ο Ζιγιά Γκιοκάλπ (Ziya Gökalp) πρότεινε ανοιχτά την υπέρβαση της χαλαρής, πολυεθνικής και θρησκευτικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη μετατροπή των ομάδων που ζούσαν σ’ αυτήν σ’ ένα συμπαγές ομοιόμορφο τουρκικό σώμα (compact body). Ο Τούρκος ιστορικός Taner Aksam στο βιβλίο του A Shameful Act, υποστηρίζει ότι ο Gökalp, επηρεασμένος από τον γερμανικό εθνικισμό, διαμόρφωσε ένα θεωρητικό πλαίσιο, το οποίο παρείχε την ιδεολογική βάση για την επίδειξη της συγκεκριμένης βίαιης πολιτικής συμπεριφοράς. Στόχος του Gökalp ήταν η διαμόρφωση «εθνικής οικονομίας», η οποία θα μπορούσε να δημιουργηθεί μόνο με την «εθνική ομοιογένεια».

Tις απόψεις αυτές υλοποίησαν οι Οθωμανοί αξιωματικοί που είχαν βρεθεί στη Γαλλία, και προσπάθησαν να ντύσουν με τις αξίες του διαφωτισμού τις ρατσιστικές επιδιώξεις του παντουρκισμού. Ο Τζελάλ Μπαγιάρ (Celal Bayar) αναφέρει ότι οι Νεότουρκοι αντιμετώπιζαν τους Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως «εσωτερικά καρκινώματα». Το αντιχριστιανικό κλίμα και η τάση για ισλαμικό Τζιχάντ (Ιερό πόλεμο κατά των μη μουσουλμάνων) που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται, επηρεάζει και τις συνθήκες στον Πόντο.

Στο άρθρο με τίτλο «Οθωμανοί εις τα όπλα» που δημοσιεύτηκε στις 13 Οκτωβρίου 1911 στην τουρκική εφημερίδα της Σαμψούντας Ηχώ διακηρύσσεται :

«Ο ιερός πόλεμος είναι θεία εντολή, της οποίας η εγκατάλειψις εις τοιαύτην εποχήν είναι αδύνατος… Εμπρός αδελφοί, ας ετοιμασθώμεν από σήμερον να συγκρουσθώμεν μετά των εχθρών, να πίωμεν το αίμα των.»

Τον Οκτώβριο του 1911 αποφασίστηκε και επισήμως, σε συνέδριο των Νεότουρκων που έγινε στην οθωμανική Θεσσαλονίκη, η εξόντωση των μη τουρκικών εθνοτήτων. Σε μια ανταπόκριση του περιοδικού «The Times of London» με τίτλο «Οι Νεότουρκοι και το πρόγραμμά τους», παρακολουθούμε την επικράτηση των ακραίων σωβινιστικών επιλογών στο συνέδριο του κομιτάτου «Ένωση και Πρόοδος» που βρισκόταν ήδη στην εξουσία. Η αφομοίωση δια της βίας όλων των κατοίκων, αποφασίζεται τελεσίδικα. Το μέσο θα ήταν οι εξοπλισμένοι Μουσουλμάνοι. Την κατάσταση που επικρατούσε στη Μικρά Ασία περιγράφει γλαφυρά το 1909 η σοσιαλιστική εφημερίδα «Ο Λαός», που εκδιδόταν στην Κωνσταντινούπολη.

Λούξεμπουργκ VS Λένιν

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντιμετώπιση του τουρκικού εθνικισμού από το σοσιαλδημοκρατικό (κομμουνιστικό) κίνημα και τους πολιτικούς του ηγέτες. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ υποστήριζε ότι η «Τουρκία» δεν μπορούσε να αναγεννηθεί σαν σύνολο γιατί αποτελούνταν από διαφορετικές χώρες.

Η Λούξεμπουργκ κατέληγε με τη διαπίστωση: «Η κρίση της ιστορίας για την Τουρκία είχε βγει: βάδιζε πια προς τη διάλυση…» Καλούσε τους σοσιαλιστές να υποστηρίξουν τα χριστιανικά κινήματα που διεκδικούσαν την πολιτική τους χειραφέτηση με την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.

Όσον αφορά τους Νεότουρκους, η Λούξεμπουργκ -σε αντίθεση με τον Βλαδίμηρο Ίλιτς Λένιν που τους θεωρούσε υπόδειγμα επαναστατών- είχε καταγγείλει «την εσωτερική κοινωνική ανωριμότητα της νεοτουρκικής κυβέρνησης και τον αντεπαναστατικό της χαρακτήρα». Αλλά και οι σοβιετικοί θα αλλάξουν αργότερα άποψη. Στη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια θα καταχωρηθούν, μερικές δεκαετίες αργότερα, ως «πλαστογράφοι της ιστορίας» και εμπνευστές του «σωβινιστικού δόγματος» του παντουρκισμού.

Η σκλήρυνση της πολιτικής των Νεοτούρκων εξαφάνισε κάθε αυταπάτη για δυνατότητα ειρηνικής μετεξέλιξης σ’ ένα νέο δημοκρατικό κράτος. Η συνεννόηση των βαλκανικών λαών και η καλή πολεμική προετοιμασία της Ελλάδας -λόγω της ανάληψης της εξουσίας από τον Βενιζέλο, που ερχόταν από τον επαναστατημένο εξωελλαδικό ελληνισμό- θα οδηγήσει στη συντριπτική ήττα των Νεοτούρκων, οι οποίοι θα επιχειρήσουν να πάρουν τη ρεβάνς με τη συμμετοχή τους στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων. Πίστεψαν ότι με την τουρκογερμανική συμμαχία ήρθε η ώρα για την υλοποίηση των παντουρανικών τους σχεδίων.

Ενδιαφέρον έχουν οι γαλλικές εκτιμήσεις για τη συμμαχία αυτή και για τις αιτίες της γενοκτονίας: «…το κυριότερο κίνητρο που η Τουρκία βγήκε στον πόλεμο είναι ότι η Γερμανία της υποσχέθηκε να επανακτήσει Αίγυπτο, Λιβύη και Σουδάν. Όταν οι πολεμικές επιχειρήσεις δεν ήταν ευνοϊκές, κυρίως λόγω της ρωσικής προέλασης στην Τουρκία, τότε οι Γερμανοί, για να συγκρατήσουν την τουρκική αγανάκτηση, τους έστρεψαν εναντίον των Αρμενίων και Ελλήνων, των οποίων άρχισαν τη συστηματική εξόντωση με κατασχέσεις, βιασμούς, εξορίες, σφαγές…»

Εσωτερική καταστολή και εθνικές εκκαθαρίσεις

Mετά τους Βαλκανικούς Πολέμους η γραμμή του 1911 εκφράστηκε με τη δημιουργία συγκεκριμένων θεσμών, όπως το Γραφείο Εγκατάστασης Φυλών και Μεταναστών. Ο Taner Aksam γράφει:

«Υπάρχουν αποδείξεις ότι ο Gökalp συνέταξε ειδικές μελέτες για τις μειονότητες της αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένων και των Αρμενίων. Αυτές ήταν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου να συγκεντρωθεί λεπτομερής γνώση για την εθνικοθρησκευτική δομή της Ανατολίας. Ενα ειδικό τμήμα, το Γραφείο Εγκατάστασης Φυλών και Μεταναστών, το οποίο συστάθηκε το 1913, ασχολούνταν ειδικά με ζητήματα διασκορπισμού και επανεγκατάστασης πληθυσμών»

Για την υλοποίηση των σχεδιασμών είχε δημιουργηθεί μια παρακρατική οργάνωση με την επονομασία Ειδική Επιτροπή (Teskilat i Mahsusa), για να φέρει εις πέρας τις εκτοπίσεις. Η δράση της Επιτροπής θα ξεκινήσει τη δράση της με τους Ελληνες της Ιωνίας. Ο Taner Aksam γράφει:

«Η δράση της εναντίον του “εσωτερικού εχθρού” είχε αρχίσει πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η εκτόπιση του ελληνικού πληθυσμού του Αιγαίου, μέσω τρομοκρατίας και απαλλοτρίωσης των ιδιοκτησιών του, είχε πραγματοποιηθεί ως μέρος του σχεδίου για την ομογενοποίηση της Ανατολίας».

Με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου άρχισε η «εκκαθάριση θυλάκων μη τουρκικών πληθυσμών που είχαν συγκεντρωθεί σε στρατηγικά σημεία» (Celal Bayar, “Ben Yazdim”). Το σχέδιο είχε την απόλυτη υποστήριξη των Γερμανών συμμάχων των Νεότουρκων και κάποια σημεία του υλοποιήθηκαν από κοινού. O Taner Aksam αναφέρει: «Συντάχθηκαν λεπτομερή σχέδια για τον εκτουρκισμό της Ανατολίας μέσω της εκκαθάρισης των χριστιανικών πληθυσμών. Τα ίδια μέτρα εφαρμόστηκαν στην περιοχή του Αιγαίου από την άνοιξη του 1914. Η Επιτροπή Ενωση και Πρόοδος πήρε μια ξεκάθαρη απόφαση. Η πηγή των προβλημάτων στη δυτική Ανατολία θα απομακρυνόταν, οι Ελληνες θα εκδιώκονταν με πολιτικά και οικονομικά μέτρα. Πριν από οτιδήποτε άλλο ήταν ανάγκη να αποδυναμωθούν οι οικονομικά ισχυροί Ελληνες…. Αποφασίστηκε να επικεντρωθούν οι δραστηριότητες γύρω από τη Σμύρνη που θεωρείτο κέντρο της υπονομευτικής δραστηριότητας».

Από το 1916 η πολιτική αυτή θα εφαρμοστεί με ιδιαίτερη ένταση στον Δυτικό Πόντο. Ήταν τέτοια η ένταση και η έκταση των διωγμών, ώστε ακόμη και οι σύμμαχοι των Τούρκων διατύπωσαν εγγράφως τις αντιρρήσεις τους. Ο μαρκήσιος Pallavicini (Παλαβιτσίνι) έγραφε τον Ιανουάριο του 1918: «Είναι σαφές ότι οι εκτοπισμοί του ελληνικού στοιχείου δεν υπαγορεύονται ουδαμώς από στρατιωτικούς λόγους και επιδιώκουν κακώς εννοουμένως πολιτικούς σκοπούς.» Την ίδια άποψη εξέφραζαν και σώφρονες Τούρκοι, όπως ο Βεχίπ πασά (Vehib pacha), ο οποίος υποστήριζε ότι ο εκτοπισμός των Ελλήνων ήταν περιττός από στρατιωτικής άποψης. Σχεδόν συγχρόνως ο Αυστριακός πρόξενος της Αμισού Κβιατόφσκι (Kwiatkowski) ανέφερε σε υπηρεσιακή επιστολή του ότι ο εκτοπισμός των Ελλήνων της ποντιακής παραλίας βρισκόταν στο πλαίσιο του προγράμματος των Νεοτούρκων, με το οποίο επιδιωκόταν η εξασθένηση του χριστιανικού στοιχείου. Θεωρούσε ο ίδιος ότι η καταστροφή αυτή θα είχε μεγαλύτερη απήχηση στην Ευρώπη απ’ ότι οι σφαγές που είχαν διαπράξει κατά των Αρμενίων.

Oι φόβοι του Κβιατόφσκι εδράζονταν στη διαπίστωσή του ότι η καθολική εξόντωση του ελληνικού στοιχείου ήταν επιθυμία του τουρκικού λαού. Εξάλλου του είχε ειπωθεί από υψηλόβαθμους αξιωματούχους ότι:

«Τελικά πρέπει να κάνουμε με τους Έλληνες ό,τι κάναμε με τους Αρμένιους… Πρέπει με τους Έλληνες, τώρα να τελειώνουμε.» Και ο ίδιος ο Tαλαάτ (ο οποίος είχε λάβει τους τίτλους του πασά και του μεγάλου βεζύρη) είχε αναφέρει ότι: «βλέπει να πλησιάζει η αναγκαιότητα, να ξοφλήσει με τους Έλληνες, ακριβώς όπως παλαιότερα και με τους Αρμένιους.» Οι Αυστρογερμανοί διαπίστωναν ότι η πολιτική της γενικευμένης εθνικής εκκαθάρισης υπαγορεύτηκε από την παντουρκιστική ιδεολογία που τότε κυριαρχούσε στους τουρκικούς πληθυσμούς, καθώς και από «… τη βουλιμία των Τούρκων για την πλούσια ελληνική περιουσία.»

Έτσι θα πραγματοποιηθεί η πρώτη φάση της γενοκτονίας. Στο τέλος του Πολέμου θα επιχειρηθεί η καταγραφή των αποτελεσμάτων αυτής της πολιτικής. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα εκδώσει το 1919 τον απολογισμό με τίτλο «Μαύρη Βίβλος διωγμών και μαρτυριών του εν Τουρκία Ελληνισμού (1914-1918)». Η «Μαύρη Βίβλος», συντάχθηκε από την Κεντρική Επιτροπή υπέρ των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών. Εκδόθηκε στα ελληνικά και στα γαλλικά.

Η συνέχεια θα καθοριστεί στα Συνέδρια Ειρήνης των νικητών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και στις εσωτερικές αντιδικίες της Αθήνας. Η εμπλοκή της Ελλάδας με την Μικρασιατική Εκστρατεία θα διαμορφώσει ένα νέο πλαίσιο. Με τη Συνθήκη των Σεβρών στους Έλληνες -που το 1914 το ποσοστό τους με τις διάφορες εκτιμήσεις κυμαινόταν από το 13% έως 25% – θα αποδοθεί το 6% περίπου του πάλαι ποτέ κοινού οθωμανικού εδάφους. Σημαντικά εδάφη της Ανατολίας θα αποδοθούν στους Αρμένιους, ενώ θα υπάρξει και κουρδική αυτονομία. Οι Τούρκοι διατηρούσαν την κυριαρχία τους στο μεγαλύτερο μέρος του παλιού οθωμανικού εδάφους, καθώς και στην έδρα του ισλαμικού Χαλιφάτου, την Κωσταντινούπολη. Με τον τρόπο αυτό διαμορφωνόταν ο γεωπολιτικός χάρης της επόμενης μέρας και στη θέση της πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που πλέον διαλυόταν οριστικά, δημιουργούνταν εθνικά κράτη με τη γνωστή επώδυνη διαδικασία που είχε γνωρίσει η Ανατολή από το 1821 και εντεύθεν.

Επίλογος
Η περίοδος που ακολούθησε την ήττα των Κεντρικών Δυνάμεων ήταν η πλέον αποφασιστική ιστορική στιγμή για τη διαμόρφωση του μεταοθωμανικού γεωπολιτικού κόσμου. Όμως ο ελληνικός Διχασμός, η αντίδραση και το αντιμικρασιατικό πνεύμα που κυριαρχούσαν στο Λαϊκό Κόμμα και τη φιλομοναρική παράταξη, μαζί με την ασυνέπεια του βενιζελισμού που προκήρυξε εκλογές εν μέσω του μικρασιατικού πολέμου και τη διαμόρφωσης μιας μικρής ντεφετιστικής Αριστεράς (ΣΕΚΕ) που συνεργάστηκε με τους μοναρχικούς σε μια αντιμικρασιατική πλατφόρμα, οδήγησε στη Μικρασιατική Καταστροφή και την κυριαρχία του τουρκικού εθνικισμού στο σύνολο των παλιών οθωμανικών πολυεθνικών εδαφών.

ΑπάντησηΑκύρωση απάντησης

MEDIA

Έμφυλη Βία: Γυναικοκτονία

Ως γυναικοκτονία μπορούμε να πούμε ότι είναι ότι χειρότερο μπορεί να λάβει χώρα, ως βία κατά των γυναικών. Η γενική έννοια της γυναικοκτονίας παραπέμπει στη δολοφονία μιας γυναίκας ή ενός κοριτσιού εξαιτίας του φύλου τους. Με τη Διακήρυξη της Βιέννης για τις Γυναικοκτονίες ο ΟΗΕ, αναγνώρισε διαφορετικά είδη γυναικοκτονίας, όπως: η δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα συντροφικής βίας, ο βασανισμός και η δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα μισογυνισμού, η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του σεξουαλικού προσανατολισμού τους και της ταυτότητας φύλου, και άλλες περιπτώσεις γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται με το οργανωμένο έγκλημα, εμπόρους ναρκωτικών, ή την εμπορία γυναικών και κοριτσιών.

Ο όρος γυναικοκτονία, έρχεται από παλιά, όταν το 1976 τον κατέγραψε η κοινωνιολόγος Diana E. H. Russel, ορίζοντας έτσι το εγκληματολογικό και ανθρωπολογικό αυτό φαινόμενο. Ο όρος «γυναικοκτονία» έγινε ευρέως γνωστός και υιοθετήθηκε από την εγκληματολογία μετά το 1992, έπειτα από μία συλλογή δεδομένων που επιμελήθηκαν από κοινού η εγκληματολόγος Jill Radford, και η κοινωνιολόγος Diana. H. Russel.

Τα συστήματα συλλογής δεδομένων, ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό από το ένα κράτος μέλος της ΕΕ στο άλλο, καθώς βασίζονται σε διάφορες πηγές. Για την Ελλάδα τα δεδομένα τα έχουμε από την Ελληνική Αστυνομία και εφόσον αυτά δημοσιοποιούνται. Έτσι υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη το 30% των γυναικών ή / και κοριτσιών, που έχουν πέσει θύμα ανθρωποκτονίας, δολοφονούνται από πρόθεση από τον ερωτικό σύντροφο.

‘Όταν μιλάμε για ερωτικό σύντροφο, εννοούμε τον πρώην ή νυν σύζυγος ή σύντροφος, ανεξάρτητα από το αν ο δράστης μοιράζεται ή μοιραζόταν κατά το παρελθόν την ίδια στέγη με το θύμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας στην Ελλάδα, το 2017, το 35 % ήταν θύματα ανθρωποκτονίας που σχετιζόταν με ενδοοικογενειακή βία.

Ένα σημαντικό θέμα που έχει προκύψει, ώστε να επανασχεδιαστεί η νομοθεσία για να υπάρχει σημαντική αντιμετώπιση του προβλήματος, είναι η κατανόηση του προβλήματος ως προς την φύση του και την συχνότητά του, όπως επίσης και το κίνητρο της δολοφονίας.

Εάν γυρίσουμε λίγο το χρόνο προς τα πίσω, θα θυμόμαστε τα στυγερά εγκλήματα – γυναικοκτονίες που διαπράχτηκαν στην Ελλάδα, στο τέλος του 2018 και στην αρχή του 2019, και συγκεκριμένα για το βιασμό και την γυναικοκτονία της Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο, από δύο νεαρούς άντρες με τους οποίους αρνήθηκε να συνευρεθεί ερωτικά, και τη δολοφονία της Αγγελικής Πέτρου στην Κέρκυρα, από τον πατέρα της, ο οποίος δεν ενέκρινε τη σχέση που είχε με άνδρα από το Αφγανιστάν.

Συνοπτικά τα τελευταία 5 έτη, έχουμε αντίστοιχα από το έτος 2019, μέχρι και σήμερα, κατά έτος αντίστοιχα: 17, 19, 31, 26, 15, 6, με τελευταία την περίπτωση, της 28ης έξω από το Αστυνομικό Τμήμα των Αγίων Αναργύρων και την στυγερή δολοφονίας της από τον πρώην σύντροφό της.

Παγκοσμίως, κάθε μέρα, σε όλο τον κόσμο, δολοφονούνται 137 γυναίκες, κατά μέσο όρο, από (πρώην ή νυν) συζύγους ή συντρόφους ή από κάποιο μέλος της οικογένειας τους, ενώ το 2017, ένα ποσοστό 58% διαπράχθηκε από (πρώην ή νυν) συζύγους ή συντρόφους ή μέλη της οικογένειας τους, με βάση τα στοιχεία του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC).

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ το 22% των γυναικών, έχει πέσει θύμα, σωματικής ή / και σεξουαλικής βίας. Οι χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστό γυναικοκτονιών, είναι η Αργεντινή, το Ελ Σαλβαδόρ, η Ινδία, η Ονδούρα και το Μεξικό, ενώ υψηλά ποσοστά καταγράφονται και στη Γουατεμάλα, την Κολομβία, τη Βραζιλία, τη Ρωσία και τη Νότια Αφρική. Επιπλέον, με βάση τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων, EIGE:

Στην Βρετανία, κάθε τρεις μέρες δολοφονείται μία γυναίκα
Στη Σουηδία, κάθε δέκα μέρες κακοποιείται μέχρι θανάτου από το σύζυγο ή σύντροφό της
Στην Ισπανία, μία γυναίκα δολοφονείται κάθε τέσσερεις μέρες, περίπου 100 τον χρόνο
Στην Γαλλία, μία γυναίκα δολοφονείται κάθε πέντε μέρες εξαιτίας κακοποίησης στο σπίτι
Στην Ελλάδα, την Πέμπτη 11/04/2024, καταγράφηκαν 103 περιστατικά, έγιναν 43 συλλήψεις με αυτόφωρη διαδικασία, ενώ 3 θύματα ζήτησαν να μεταφερθούν σε κατάλυμα, με την πλειονότητα των περιστατικών να έγιναν στη Αττική, και συγκεκριμένα έγιναν 47 καταγγελίες και 17 συλλήψεις.
Επίσης δημιουργήθηκε νέα πλατφόρμα, με το όνομα stop-bulling.gov.gr, για την δημιουργία καταγγελιών φαινομένων bulling στα σχολεία, όπου γονείς και μαθητές, μπορούν να καταγράψουν τα φαινόμενα βίας όπου πέφτουν στην αντίληψή τους, ή είναι οι ίδιοι θύματα σχολικού εκφοβισμού
Επίσης με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. κάθε 45 λεπτά η αστυνομία δέχεται μία καταγγελία για ενδοοικογενειακή βία, ενώ 270 γυναίκες χρησιμοποίησαν το panic button

Βέβαια δεν θα πρέπει να παραλείπουμε και την δημιουργία ειδικών διαμορφωμένων χώρων που θα λειτουργούν ως safe houses, για την βραχυπρόθεσμη ασφαλή φιλοξενία γυναικών – θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, καθώς και μελών της οικογένειάς τους, σε όλη την επικράτεια. Χώροι οι οποίοι θα φυλάσσονται από την ΕΛ.ΑΣ., ενώ σε συνεργασία με τις δομές του Υπουργείου Οικογένειας και Κοινωνικής Συνοχής, την Τοπική Αυτοδιοίκηση και άλλους φορείς, θα παρέχεται κάθε είδους βοήθεια και στήριξη.

MEDIA

Έμφυλη Βία: Σεξισμός, άγνοια ή παρανόηση

Πολλές φορές έχουμε ακούσει σε συνομιλίες, να αποκαλούν τον συνομιλητή σε μια συζήτηση σεξιστή. Αυτοί όμως που χρησιμοποιούν αυτήν την λέξη , γνωρίζουν την έννοια αυτής, ή πολύ περισσότερο, ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου με σεξιστική συμπεριφορά, πιο άτομο είναι πραγματικά σεξιστής και τη συνεπάγεται άραγε αυτή η συμπεριφορά στο άτομο – θύμα που είναι αποδέκτης αυτής της συμπεριφοράς. Τη να εννοούμε άραγε όταν αναφέρουμε αυτή την λέξη; Γνωρίζουμε άραγε τις προεκτάσεις αυτής, αλλά και της επιπτώσεις που μπορεί να έχει η αβίαστη χρήση αυτής της λέξης

Με τον όρο Σεξισμό, εννοούμε, κάθε έκφραση ή πράξη, λέξη, ή χειρονομία, η οποία βασίζεται στην ιδέα ότι κάποια άτομα, πιο συχνά γυναίκες, είναι κατώτερα από άλλα. Αυτό προκύπτει στην πεποίθηση ότι κάποια άτομα, εξαιτίας του φύλου τους, ή της κοινωνικότητάς τους, είναι διαφορετικά και συνήθως είναι τα ποιο ευάλωτα και τα πιο αδύναμα άτομα. Σε περισσότερο βαθμό επηρεάζονται οι γυναίκες και τα κορίτσια. Άρα αναφερόμαστε στην διαφορετικότητα του ατόμου τόσο ως προς το φύλλο, είτε αναφερόμαστε στην βιολογική του υπόσταση, είτε αναφερόμαστε στην κοινωνική υπόσταση. Συνδέεται άμεσα με τα στερεότυπα και τους ρόλους των φύλλων και αφορά στην πεποίθηση ότι το ένα φύλλο είναι ανώτερο από το άλλο. Η έννοια του φαινομένου αυτού περικλείει την έννοια ότι οι άνδρες είναι πιο σημαντικοί από τις γυναίκες και ότι οι γυναίκες είναι για να βοηθούν τους άνδρες.

Εδώ θα πρέπει να κάνουμε μία μικρή παρένθεση και να αναφερθούμε στον καλοήθη σεξισμό, κατά τον οποίο το ένα φύλο και ιδιαίτερα το γυναικείο, έχει ρόλους στερεότυπους και περιοριστικούς, οι οποίοι επιφανειακά φαίνονται θετικοί. Υπάρχει ένα κύμα ευγένειας προς το γυναικείο φύλλο, όμως στην πραγματικότητα οι εκφράσεις αυτές υπομονεύουν την ανωτερότητα του άνδρα. Οι υποτιθέμενες αρετές που αποδίδονται στη γυναίκα είναι πάντα αυτές που η πατριαρχία τις θέλει να έχουν, ήτοι υπομονή, αντοχή, ενσυναίσθηση, έτσι ώστε να μπορούν να επιτελούν την συναισθηματική εργασία για όλους τους άλλους, ενώ τα δικά της συναισθήματα αγνοούνται παντελώς.

Σοβαρές και βλαβερές συνέπειες, έχει το φαινόμενο του σεξισμού, τόσο σε γυναίκες, όσο και σε άνδρες, όταν αυτά τα φαινόμενα έχουν να κάνουν με εθνικότητα, ηλικία, σεξουαλικό προσανατολισμό, αναπηρία, θρησκεία ή άλλους παράγοντες.

Φαινόμενα σεξισμού συναντούμαι σε κάθε μορφή δημόσιας και ιδιωτικής δραστηριότητας. Στον χώρο της δημοσιογραφίας ένα ποσοστό 63% έχει υποστεί λεκτική βία, ενώ για τις οικιακές εργασίες οι γυναίκες αφιερώνουν διπλάσιο χρόνο από τους άνδρες. Ενώ όλες σχεδόν οι γυναίκες έχουν δεχτεί

το φαινόμενο του mansplaining & του manterrupting, στον χώρο εργασίας.

Ο σεξισμός βασικά ξεκινά βασικά, από την χρήση του αρσενικού γένους, στην ομιλία. Έτσι από την ομιλία μπορούμε να συμπεράνουμε και να αναγνωρίσουμε την συγκεκριμένη συμπεριφορά, αφού εκφράζει τον τρόπο σκέψης και τις πράξεις μας. Σημαντικό επίσης είναι και το φαινόμενο του σεξισμού στους χώρους εργασίας. Το φαινόμενο εμφανίζεται τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες, και έχει να κάνει με την εξωτερική εμφάνιση ή τον τρόπο ντυσίματος. Ο σεξισμός στο εργασιακό περιβάλλον έχει να κάνει με την υπομονεύει την αποτελεσματικότητα των θυμάτων.

Υπομονετικά σχόλια δημιουργούν εκφοβιστική & καταπιεστική ατμόσφαιρα για αυτούς που τα αντιμετωπίζουν και μπορούν να μετατραπούν σε βία ή παρενόχληση. Τα θύματα εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψη.

Σε πολλούς τομείς εμφανίζονται φαινόμενα σεξισμού, όπως, όταν γίνονται συνεντεύξεις σε αθλήτριες, δεν αναφερόμαστε στο κατόρθωμα των αθλητριών, στην δεξιότητα και δύναμη των αθλητριών, αλλά στον οικογενειακό τους ρόλο. Άλλο παράδειγμα αποτελεί η εμφάνιση των γυναικών σε πολιτιστικές ή αθλητικές εκδηλώσεις, όπου οι γυναίκες εμφανίζονται με σέξι ενδυμασία και έχουν διακοσμητικό ρόλο. Τα σεξιστικά αστεία μπορούν να εκφοβίσουν και να κάνουν τους ανθρώπους να σωπάσουν και να υπoβαθμίσουν την σεξιστική συμπεριφορά.

MEDIA

Έμφυλη Βία: Η δύναμη της δημοσιογραφίας στην αντιμετώπιση της Βίας

Τα ειδησεογραφικά κείμενα ή απλά ο λόγος και οι απόψεις που εκφράζουν οι δημοσιογράφοι έχει σοβαρό αντίκτυπο μεταξύ των αναγνωστών / στριών και της πραγματικότητας. Οι δημοσιογράφοι πλαισιώνουν γεγονότα και όψεις του γίγνεσθαι, ώστε να ενημερωθεί η κοινή γνώμη με τρόπο γλαφυρό και αντικειμενικό. Εδώ θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στην μετάδοση των ειδήσεων που μεταφέρονται, να είναι μελετημένα σωστά και να μεταφέρουν αντικειμενικά την είδηση χωρίς υπερβολή και σκληρά λόγια και εικόνες, προστατεύοντας όχι μόνο το κοινωνικό σύνολο, αλλά και το θύμα.

Ο δημοσιογραφικός λόγος πρέπει να είναι πληροφοριακός, το ύφος απρόσωπο και ουδέτερο, με αποστασιοποίηση του δημοσιογράφου από τα γεγονότα, ώστε να αποδίδεται αντικειμενικότητα, χωρίς υπερβολές και προσωπικές απόψεις, που θα βλάψουν όχι μόνο το θύμα, αλλά και την κοινωνία, ώστε να αποτελούν μέρος του προβλήματος και να συμβάλλουν στην λύση του προβλήματος.

Η αναπαράσταση της έμφυλη βίας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, παρουσιάζεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο, που περιλαμβάνει ή την παρουσίαση ειδεχθών εγκλημάτων, ή εστιάζει στην διαφορετικότητα μεταξύ θύτη – θύματος, ή υπό την επήρεια διαφόρων άλλων παραγόντων, ή στο ασταθές οικογενειακό περιβάλλον του θύτη, εστιάζοντας οπτικά στο προσωπικό επίπεδο του θύτη και όχι στην κοινωνική διάσταση του προβλήματος.

Η αναπαράσταση των μορφών της βίας, θα πρέπει να γίνεται και να επικεντρώνεται στον αποτρεπτικό και προστατευτικό τρόπο αντιμετώπισης του συμβάντος από το θύμα, να μην εστιάζεται στο κάθε αυτό γεγονός αλλά να συνδυάζεται με πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της βίας.

Δεν θα πρέπει να αναφερόμαστε μόνο σε φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας, με θύματα γυναίκες ( αν και κατέχουν ποσοστό 85% φαινομένων ενδοοικογενειακής βίας ), αλλά και σε περιπτώσεις που υπάρχουν θύματα άνδρες ή παιδία.

Παρουσιάζοντας φαινόμενα έμφυλης βίας, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στα εξής:

Πως δομούνται και αναπαριστάνονται οι μορφές έμφυλης βίας;
Πως οι τρόποι αναπαράστασης της έμφυλης βίας συμβάλλουν στην διαιώνιση ή στην αντίσταση του φαινομένου της βίας;
Στερεότυπα που υποβόσκουν ή γεννούν αυτές τις συμπεριφορές;
Ευαισθητοποίηση και αντιμετώπιση των ακραίων κοινωνικών φαινομένων,
Υποστήριξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων
Εκστρατείες ευαισθητοποίησης σχετικά με τις ανισότητες των φύλων και τις διακρίσεις,
Προστασία προσωπικών δεδομένων, με εξασφάλιση συγκατάθεσης (όπου είναι εφικτό), με ιδιαίτερη προσοχή στις ευαίσθητες προσωπικές πληροφορίες τόσο του θύματος όσο και του θύτη, με σεβασμό των δικαιωμάτων και των δύο μερών,
Τα φαινόμενα έμφυλης βίας θα πρέπει να τυγχάνουν χειρισμού άμεσα με ταχύτητα, σοβαρότητα και εμπιστευτικότητα

Η αντιμετώπιση της έμφυλης βίας και ειδικότερα η βελτίωση της γνώσης σχετικά με το θέμα αυτό αποτελεί προτεραιότητα. Όμως δεν υπάρχουν συγκρίσιμα και αξιόπιστα δεδομένα, πέραν των περιστατικών που καθημερινά συμβαίνουν και καταγράφονται από την αστυνομία, γιατί υπάρχουν και περιστατικά που λόγω ιδιαίτερων δεδομένων και συνθηκών δεν βλέπουν ποτέ το φώς της δημοσιότητας, με άμεσο αποτέλεσμα να εμποδίζεται η λήψη μέτρων πολιτικής.

Τα τελευταία έτη, ιδίως μετά την πανδημία του COVID, έχουν γίνει μελέτες τόσο σε Ευρωπαϊκό, όσο και σε διεθνές επίπεδο, ώστε να βελτιωθεί η γνώση για αυτή την μάστιγα. Σε αυτό συνέβαλε και η συνάντηση που έγινε στις 10 Μαρτίου 2016, όπου η Ομάδα Εργασίας για την Στατιστική του Εγκλήματος και της Ποινικής Δικαιοσύνης αποφάσισε να οργανώσει μια ειδική επιτροπή στο πλαίσιο της Συνθήκης της Κωνσταντινούπολης, η οποία αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη διεθνή συνθήκη για την καταπολέμηση και την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.

Βέβαια δεν θα πρέπει να παραλείπουμε και να ξεχνάμε ταυτόχρονα, ότι όλα τα άτομα είναι εν δυνάμει ή μπορεί να γίνουν θύματα, αλλά και θύτες, κάποιας από όλες τις μορφές της βίας. Όμως οι γυναίκες και τα κορίτσια όλων των ηλικιών, είναι πιο ευάλωτα και θίγονται περισσότερο σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα. Ορθή λοιπόν αντιμετώπιση του προβλήματος, αντικειμενικότητα στην λήψη και μετάδοση πληροφοριών, αναλυτική και εμπεριστατωμένη μελέτη όλων των εν δυνάμει δεδομένων, για την ορθή μετάδοση της πληροφορίας, χωρίς λογοκρισία και τετελεσμένη απόφαση, χωρίς γνώση των πραγματικών συμβάντων, όπως επίσης σημαντικό είναι να λαμβάνουμε σοβαρή υπόψη και την ιστορική αναδρομή των γεγονότων, που οδηγούν σε αποτρόπαιες και καταδικαστικές από όλους συμπεριφορές τέτοιου είδους, όσο ήπιας μορφής και εάν είναι.