Αγγελιόσημο: ώρα μηδέν (;)

Όλο και περισσότερο ωριμάζει η συζήτηση για την ανάγκη διατήρησης στη… ζωή του αγγελιοσήμου και φυσικά για την ενδεχόμενη αλλαγή της «αρχιτεκτονικής» του στα παραδοσιακά Μέσα, έντυπα και ηλεκτρονικά, με την επέκτασή του στα Online media να παραμένει ένα ζητούμενο που φαίνεται ότι η αγορά κατ’ αρχήν αντέχει, αποδέχεται ή ακόμη μπορεί και να επιδιώκει. Η θέση τουadbusiness δεν είναι έξω και πέρα από τις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας και της λειτουργίας της αγοράς, πόσω μάλλον όταν ο φόρος αυτός επιβαρύνει τους διαφημιζόμενους και συνακόλουθα, μοιραία -και ανεξάρτητα από ό,τι λένε οι ένθερμοι υποστηρικτές του- την τελική τιμή καταναλωτή.

Από την άλλη πλευρά, το αγγελιόσημο ενέχει -καλώς ή κακώς- θέση σωσίβιας λέμβου των ασφαλιστικών ταμείων των ΜΜΕ, στα οποία οι μιντιάρχες -σε μια αγορά που πλήττεται από ανεργία της τάξεως του 45%- δεν αποδίδουν εργοδοτικές εισφορές. Πρακτική θεμιτή, ωστόσο μόνο για τους πραγματικούς και λογικοφανείς δικαιούχους είσπραξής του, όπως είναι οι δημοσιογράφοι και ορισμένες ακόμη ειδικότητες, και όχι το πλήρες ανάπτυγμα των κατηγοριών αποδεκτών του πόρου (περί τους 25 τον αριθμό), που σαφώς και πρέπει να επανεξετασθούν. Με την προϋπόθεση βεβαίως ότι θα βρεθεί η «χρυσή τομή» του υπολογισμού του, που δεν θα στερεί την «κρίσιμη μάζα» των εσόδων και φυσικά εφόσον επανενεργοποιηθεί ο μηχανισμός είσπραξής του από το αρμόδιο Ταμείο (ΕΤΑΠ ΜΜΕ) με τη συνδρομή της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης και των συναρμόδιων υπουργείων που θα πρέπει να δουν με σοβαρότητα μια σειρά ζητημάτων.

Μέχρι λοιπόν τη σολομώντεια λύση της διχοτόμησής του ίσως θα πρέπει να γίνει επανεκκίνηση εκ του μηδενός. Εκκρεμεί να αποδεχθούν όλες οι πλευρές έναν κοινό ορισμό: Αν δηλαδή το αγγελιόσημο συνιστά «φόρο υπέρ τρίτων» ή αν αποτελεί οιονεί εργοδοτική εισφορά. Και τούτο γιατί η επιχειρηματολογία των ενώσεων Τύπου και των ασφαλιστικών ταμείων εδράζεται στο γεγονός ότι το αγγελιόσημο «δεν συνιστά ενίσχυση για το ταμείο, αλλά, αντιθέτως, υποκαθιστά την εργοδοτική εισφορά και, συνεπώς, οποιαδήποτε κατάργησή του χωρίς σχεδιασμό για την επόμενη ημέρα θα οδηγούσε τα ταμεία του Τύπου σε κατάρρευση».

Το adbusiness παρακολουθεί στενά όλα αυτά τα χρόνια την επιχειρηματολογία όλων των πλευρών και αναζητεί τη λύση εκείνη που συνάδει με τους κανόνες της αγοράς, το ζητούμενο της βιωσιμότητάς της, τις ανάγκες των διαφημιζομένων και, φυσικά, τις προσδοκίες των διαφημιστικών εταιρειών και των media agencies. Στην παρούσα συγκυρία, θεωρούμε ότι οι βαθιές τομές είναι άκαιρες και οι ρηξικέλευθες λύσεις προκαλούν τριγμούς. Οπότε χρειάζεται μια καθαρή, λογική, εξισορροπητική και αντισταθμιστική λύση προς την κατεύθυνση της μείωσης του αγγελιοσήμου κατά 50% και την παράλληλη επέκτασή του στο Διαδίκτυο κατά 5-10%. Πρόταση που αν και εφόσον υιοθετηθεί και εφαρμοστεί, θεωρούμε βέβαιη, σε συνδυασμό με τον κατάλληλο εισπρακτικό μηχανισμό, και τη μείωση των κατηγοριών που κάνουν χρήση του πόρου – τη διατήρηση των εσόδων στα ίδια επίπεδα με αυτά που αποτυπώνονται σε ετήσια βάση για την ασφάλιση, περίθαλψη και επικούρηση των δικαιούχων.

Τα σενάρια

Τα σενάρια που έχουν τεθεί σε επίσημα τραπέζια διαπραγματεύσεων είναι δύο και το ποιο θα ακολουθηθεί, εξαρτάται κυρίως από τις προθέσεις της νέας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ και φυσικά από τη θέση των εκδοτών/καναλαρχών και των συνδικαλιστικών ενώσεων. Το σενάριο που προβλέπει την πλήρη κατάργηση του αγγελιοσήμου, με θεσμοθέτηση πληρωμής ασφαλιστικών εισφορών για τους εργοδότες, ιδιοκτήτες Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης φέρεται να εγκαταλείπεται προσώρας. Το πιο πιθανό σενάριο, όπως διαφαίνεται και από τις τοποθετήσεις των αρμοδίων υπουργών (Σκουρλέτης και Στρατούλης) προβλέπει τη μείωσή του, πιθανόν κατά 50%, και την κατανομή του με υπουργική απόφαση μόνο σε ορισμένα ασφαλιστικά ταμεία με την παράλληλη επέκτασή του στο Διαδίκτυο. Ήδη σε πρόσφατη συνάντηση για τα εργασιακά και ασφαλιστικά θέματα των δημοσιογράφων που είχε αντιπροσωπία της ΠΟΕΣΥ και των Ενώσεων-μελών της με τον αναπληρωτή υπουργό Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Δημήτρη Στρατούλη, και τον Γενικό Γραμματέα Γιώργο Ρωμανιά, συζητήθηκε το ενδεχόμενο της επέκτασης του αγγελιοσήμου στο Διαδίκτυο και η ενίσχυση των ταμείων κοινωνικής ασφάλισης, με προτεραιότητα την επιστροφή μέρους του αποθεματικού που αφαιρέθηκε από τον ΕΔΟΕΑΠ.

Ο υπουργός δεσμεύθηκε ότι στο αμέσως προσεχές διάστημα θα μελετήσει τις προτάσεις που θα εισηγηθεί η ΠΟΕΣΥ, ώστε με την κατάλληλη νομοτεχνική επεξεργασία να εισαγάγει τις σχετικές ρυθμίσεις για τα παραπάνω θέματα σε σχετικό νομοσχέδιο. Επίσης, υποσχέθηκε ότι θα μεριμνήσει για τη στελέχωση ελεγκτικών μηχανισμών είσπραξης των ανάλογων εισφορών από τα ασφαλιστικά ταμεία.

Διχασμένοι οι εκδότες

Όπως είναι κατανοητό, υπάρχουν οπαδοί και των δύο σεναρίων. Σε εκδοτικό επίπεδο, μεγάλα συγκροτήματα τάσσονται υπέρ της πλήρους κατάργησης του αγγελιοσήμου και της θέσπισης εργοδοτικής εισφοράς. Άλλα, τα μεγαλύτερα στο χώρο, δεν συμφωνούν με αυτό το σενάριο, αλλά προσανατολίζονται προς τη μείωση του ποσοστού από 20% σε 10%.

Αυτό που θέλουν οι καναλάρχες

Από την πλευρά τους, τα κανάλια (ΕΙΤΗΣΕΕ) περιλαμβάνουν στην «ατζέντα» των συζητήσεών τους με την κυβέρνηση μείωση αγγελιοσήμου από 21,5% σε 10%, από το οποίο 5% θα διοχετεύεται στο ΕΤΑΠ ΜΜΕ, και μόνο στο πρώην ΤΣΠΕΑΘ, και 5% στον ΕΔΟΕΑΠ.

Ταυτόχρονα ζητούν να ρυθμιστεί ότι το εισπραττόμενο αγγελιόσημο από τις διαφημίσεις θα αποδίδεται εξ ημισείας (50%, 50%) στα μόνα ταμεία που έχουν σχέση με τη δραστηριότητα της τηλεοπτικής αγοράς, τα ΕΤΑΠ ΜΜΕ και τον ΕΔΟΕΑΠ – το κάθε ταμείο το 5% εκ του επιβαλλόμενου αγγελιοσήμου ύψους 10%, – δηλαδή ό,τι παίρνουν και σήμερα, αποκλειομένων όμως των λοιπών ταμείων που δεν συνδέονται με τη ραδιοτηλεοπτική διαφήμιση.

ΕΝΕΔ: «Υπάρχει και ο τρίτος δρόμος»

Επίσημα η Ένωση Εκδοτών Διαδικτύου (ΕΝΕΔ) δεν επιθυμεί την ένταξη των διαδικτυακών Μέσων των εκδοτών στο μηχανισμό του αγγελιοσήμου. Ήδη ο νέος πρόεδρος της ΕΝΕΔ, Δημήτρης Μάρης, έχει τοποθετηθεί εκπροσωπώντας την Ένωση, αναφέροντας ότι «δεν συνιστά λύση η θέσπιση και επέκταση του αγγελιοσήμου στο Διαδίκτυο», επιφυλασσόμενος να καταθέσει επίσημη πρόταση σε πλαίσιο σχετικής διαβούλευσης. Το ζήτημα θα παραμείνει ανοιχτό το επόμενο διάστημα, καθώς οι συνδικαλιστικές παρατάξεις συνεχίζουν να διαπραγματεύονται τη διατήρηση του αγγελιοσήμου, χωρίς να αποκαλύπτουν τις λεπτομέρειες των σεναρίων που συζητούνται.

Το ΕΤΑΠ ΜΜΕ και οι αριθμοί

Για το 4ο τρίμηνο του 2014 τα ασφαλιστικά ταμεία του αγγελιοσήμου και οι συνδικαλιστικές ενώσεις μοιράζονται ποσό 16.873.357 ευρώ. Την έγκριση της τελευταίας δόσης του έτους έδωσε το ΕΤΑΠ ΜΜΕ. Συγκεκριμένα, τα 11.787.405,61 ευρώ κατευθύνονται στα ασφαλιστικά ταμεία του αγγελιοσήμου και τα 4.264.470,25 ευρώ στις συνδικαλιστικές ενώσεις. Το 2014 το ΕΤΑΠ ΜΜΕ έκλεισε με ταμειακό πλεόνασμα 20.123.991 ευρώ, με την εικόνα όμως να διαφοροποιείται αισθητά, ανά Τομέα Διεύθυνση, καθώς στα ταμειακά αποτελέσματα περιλαμβάνονται και έσοδα από λήξεις ομολόγων.

Πλεονασματικές, τόσο ως προς τα ταμειακά όσο και προς τα ετήσια λογιστικά αποτελέσματα, είναι μόνο η Α΄ Διεύθυνση (ΤΣΠΕΑΘ) και η Β΄ Διεύθυνση (ΤΑΙΣΥΤ), που έκλεισαν το 2014 με πλεόνασμα 9.209.127 ευρώ η πρώτη και 11.237.265 η δεύτερη. Η Γ΄ Διεύθυνση (ΤΑΤΤΑ) έκλεισε με ταμειακό πλεόνασμα 1.051.450 ευρώ (περιλαμβανομένης της λήξης ομολόγου ύψους 3.500.000 ευρώ), ενώ η Δ΄ Διεύθυνση εμφανίζει ταμειακό πλεόνασμα 1.051.450 ευρώ (περιλαμβανομένης λήξης ομολόγου ύψους 7.500.000 ευρώ). Παράλληλα, με θετικό πρόσημο συνολικά και για το 2015, πήρε «πράσινο φως» ο προϋπολογισμός που κατέθεσε το ΕΤΑΠ ΜΜΕ στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας. Καθολικά πλεονασματική στο σύνολο των Λογαριασμών της είναι ΜΟΝΟ η Β΄ Διεύθυνση (πρώην ΤΑΙΣΥΤ), η οποία έχει και τη μικρότερη «εξάρτηση» από τον πόρο του αγγελιοσήμου, καθώς οι μισθωτοί εργαζόμενοι σε αυτή καταβάλλουν τις υψηλότερες εισφορές, από όλες τις άλλες Διευθύνσεις του ΕΤΑΠ ΜΜΕ.

Στην Α΄ Διεύθυνση (πρώην ΤΣΠΕΑΘ) προϋπολογίζεται πλεονασματικός μόνον ο Λογαριασμός του Κλάδου Κύριας Σύνταξης, ενώ στο «κόκκινο» παραμένουν οι άλλοι δύο Λογαριασμοί Ανεργίας (μισθωτοί) και Ιδιοκτητών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών και Θεσσαλονίκης.

Στη Γ΄ Διεύθυνση (πρώην ΤΑΤΤΑ) οριακά πλεονασματικός είναι μόνο ο Λογαριασμός Κύριας Σύνταξης, ενώ ελλειμματικοί παραμένουν οι Λογαριασμοί Επικούρησης και Ανεργίας. Στη Δ΄ Διεύθυνση (πρώην ΤΣΕΥΠ εφημεριδοπώλες και υπάλληλοι πρακτορείων διανομής Τύπου), βαθιά ελλειμματικός είναι ο Λογαριασμός Κύριας Σύνταξης Εφημεριδοπωλών και Υπαλλήλων Αθηνών, καθώς και ο Λογαριασμός Πρόνοιας Εφημεριδοπωλών και Υπαλλήλων Θεσσαλονίκης. Ελαφρώς πλεονασματικός είναι ο Λογαριασμός Πρόνοιας Εφημεριδοπωλών και Υπαλλήλων Αθηνών, ενώ το υψηλότερο πλεόνασμα καταγράφεται στο Λογαριασμό Δώρου των Εφημεριδοπωλών, ο οποίος τροφοδοτείται αποκλειστικά από το αγγελιόσημο.

Εν τω μεταξύ το ΕΤΑΠ ΜΜΕ απέστειλε στην Εφορία για είσπραξη με διατάξεις ΚΕΔΕ πάνω από 1.000 περιπτώσεις οφειλετών του Ταμείου από αγγελιόσημο και εισφορές, πολλοί εκ των οποίων όφειλαν τεράστια ποσά ακόμη κι από τη δεκαετία του ’90, χωρίς ποτέ να υποστούν τις νόμιμες συνέπειες εκ μέρους του Ταμείου.

Όπως προκύπτει από τα οικονομικά στοιχεία που τηρούνται, στους τομείς του ΕΤΑΠ ΜΜΕ το έτος 2012 αποδόθηκαν περίπου 50 εκατ. ευρώ ως έσοδα από πόρους αγγελιοσήμου. Την επόμενη χρονιά το έσοδο έπεσε στα 20 εκατ. ευρώ και στη συνέχεια σταθεροποιήθηκε στο ποσό αυτό. Επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 149 του ν.3655/2008, το 10% των εισπραττόμενων ποσών από το αγγελιόσημο αποτελεί πλέον πόρο του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών, του οποίου στόχος είναι η δημιουργία αποθεματικών, για τη χρηματοδότηση των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης (ΦΚΑ) από 1-1-2019 και μετά.

Τα συμφέροντα των δημοσιογράφων

Το αγγελιόσημο είναι η μοναδική εργοδοτική εισφορά για τους εργαζομένους στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Σύμφωνα με την ΕΣΗΕΑ, το αγγελιόσημο δεν συνιστά «ούτε εύνοια ούτε προνόμιο προς τους εργαζόμενους στα ΜΜΕ, αλλά είναι η εργοδοτική εισφορά και η κρατική επιχορήγηση που δεν λαμβάνουν από τους εργοδότες και το κράτος, ούτε το ΕΤΑΠ ΜΜΕ ούτε και ο ΕΔΟ ΕΑΠ». Για τους δημοσιογράφους και τις συνδικαλιστικές ενώσεις το αγγελιόσημο επιβάλλεται επί των διαφημίσεων στον Τύπο και τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, τα οποία χρησιμοποιούν οι διαφημιζόμενοι ως μέσο για την προβολή τους, κάνοντας χρήση της εργασίας των εργαζομένων στον Τύπο προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός της διαφήμισης. Θυμίζουμε ότι το 2011 αποσύρθηκε από το ασφαλιστικό νομοσχέδιο το άρθρο 67, το οποίο προέβλεπε την καταβολή αγγελιοσήμου για τις διαφημίσεις που καταχωρίζονται στο Διαδίκτυο. Επρόκειτο για διάταξη που προέβλεπε την ασφάλιση των εργαζόμενων στο Διαδίκτυο και την τιμολόγηση και άρα τη φορολόγηση και τον έλεγχο των κερδών των διαφημιστών και των ΜΜΕ.

Ειδικότερα, το άρθρο 67 όριζε: α) την ασφάλιση των εργαζόμενων σε ιστοσελίδα ή πύλη του διαδικτύου που διατηρούν εφημερίδες, τηλεοπτικοί, ραδιοφωνικοί σταθμοί, περιοδικά και web τηλεοράσεις ή ραδιόφωνα και β) την είσπραξη αγγελιοσήμου και φυσικά ΦΠΑ, από τη διαφήμιση που εμφανίζεται σε αυτά.

Tι πιστεύει η ΕΣΗΕΑ

Η επιβεβλημένη επέκταση του αγγελιοσήμου και στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, προκειμένου να σταματήσει η σημερινή κλοπή του, είναι η μόνη ρύθμιση που μπορούν να αποδεχτούν οι εργαζόμενοι των ΜΜΕ.

Τι υποστηρίζει ο ΣΕΒ

Στην έκθεση του ΣΕΒ προ διετίας, στην οποία συνέδραμε και ο Σύνδεσμος Διαφημιζομένων Ελλάδος (ΣΔΕ) ως μέλος του, αναφέρεται ότι το υψηλό κόστος του αγγελιοσήμου επιβαρύνει σημαντικά το κόστος διαφήμισης και υπηρεσιών, ενώ μετακυλίεται το κόστος ασφάλισης του εργοδότη στον πελάτη.

Οι θέσεις της αγοράς

Γρηγόρης Αντωνιάδης, πρόεδρος ΣΔΕ

«Όπως έχει αναφερθεί και στο παρελθόν, ο ΣΔΕ δεν είναι επισπεύδων στο θέμα του αγγελιοσήμου. Η άποψή του, που έχει εκφραστεί επανειλημμένα, είναι πως πρόκειται για ένα φόρο υπέρ τρίτων, ο οποίος περιορίζει σημαντικά τα διαφημιστικά κονδύλια που επενδύονται στα Μέσα. Αναφορικά με τη φημολογούμενη επιβολή του και στη διαφήμιση στο Διαδίκτυο, πιστεύουμε ότι, πέραν των παραπάνω, η εφαρμογή ενός τέτοιου φόρου θα είναι πολύ δύσκολη και δεν θα οδηγήσει στο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα από πλευράς εσόδων».

Μανόλης Παπαπολύζος, πρόεδρος ΕΔΕΕ

«Η εμπειρία δείχνει ότι κάθε είδους ειδικοί φόροι στην αγορά μας έχουν αποδειχθεί επιζήμιοι γι’ αυτήν, αφού μειώνουν τα διαφημιστικά κονδύλια που επενδύονται στα Μέσα, με άμεση επίπτωση στη βιωσιμότητά τους και επομένως και στις θέσεις εργασίας σε αυτά. Οποιοδήποτε σχέδιο για επέκταση του αγγελιοσήμου στις διαφημίσεις στο Διαδίκτυο θα πρέπει να μελετηθεί ιδιαίτερα προσεκτικά γιατί πέραν των παραπάνω, θα επιδεινώσει σημαντικά την ανταγωνιστική θέση των ελληνικών ψηφιακών ΜΜΕ έναντι των διεθνών ψηφιακών κολοσσών».

Τι είναι όμως το αγγελιόσημο;

Το αγγελιόσημο είναι ένας κοινωνικός πόρος αρχικά με 28 δικαιούχους (βλέπε, τον τρόπο κατανομής του σε ταμεία ή κλάδους ασφάλισης, ασθένειας κ.λπ., στο άρθρο 150, θέση 4 και επόμενες, του νέου Ασφαλιστικού Νόμου 3655/2008), που επιβάλλεται στην αξία των τιμολογίων, τα οποία αφορούν καταχωρίσεις ή μεταδόσεις διαφημιστικών μηνυμάτων, με τη διάθεση χώρου σε έντυπο ή τη διάθεση ραδιοφωνικού ή τηλεοπτικού χρόνου, ή ακόμη και την ανάληψη χορηγίας εκπομπής για τον ίδιο λόγο (διαφήμιση). Αυτά αναφέρονται στο άρθρο 12 του Ν 2328/1995 (Νόμος Βενιζέλου) όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 33 του Ν. 2429/1996, ενώ ο νόμος καταργήθηκε με την παράγραφο 2, του άρθρου 31 του Ν 3023/2002, με εξαίρεση τα άρθρα 24-29 και 32-34 αυτού. Συνεπώς, το άρθρο 33 του Ν 2429/1996 εξακολουθεί να ισχύει. Να σημειώσουμε ότι δεν υπολογίζεται ΦΠΑ επί του αγγελιοσήμου. Περαιτέρω, στην παράγραφο 2 του άρθρου 33 του Ν 2429/1996 (ως άνω), ορίζεται ότι κάθε ραδιοφωνικός ή τηλεοπτικός σταθμός και κάθε εφημερίδα ή περιοδικό που εδρεύει, εκπέμπει ή εκδίδεται σε οποιοδήποτε μέρος της επικράτειας και έχει την υποχρέωση καταβολής του, οφείλει να υποβάλλει στην οικεία ΔΟΥ τον τιμοκατάλογο διαφημίσεων και χορηγιών που εφαρμόζει. Στον τιμοκατάλογο πρέπει να περιλαμβάνονται και οι εκπτώσεις, οι προμήθειες και οι προσφορές, καθώς και ο αποδέκτης αυτών, είτε είναι ο ίδιος ο διαφημιζόμενος είτε ο διαφημιστής που μεσολαβεί. Ο τιμοκατάλογος αυτός, όπως περιγράφεται, αποστέλλεται από τα μέσα ενημέρωσης και στο ΤΣΠΕΑΘ (Ταμείο Συντάξεων Αθηνών-Θεσσαλονίκης).