Αργά ή γρήγορα το πετρέλαιο θα φθάσει στο τέλος του και γι’ αυτό πρέπει έγκαιρα να έχουμε βρει, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, καινοτομικούς τρόπους αντικατάστασής του, λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής χημικής μηχανικής και διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας του Πανεπιστημίου του Τέξας Α&Μ Χριστόδουλος Φλούδας.

Ο διακεκριμένος Έλληνας επιστήμων της διασποράς συμβουλεύει κάθε χώρα -και την Ελλάδα- να αξιοποιήσει, όλες τις διαθέσιμες πρώτες ύλες που διαθέτει, ακόμη και τον άνθρακα-λιγνίτη, αλλά με«καθαρές»τεχνολογίες. Δεν θεωρεί ξεγραμμένη την πυρηνική ενέργεια, ενώ βλέπει αυξημένο μελλοντικό ρόλο για τις ανανεώσιμες πηγές και τα βιοκαύσιμα.

Κυρίως όμως, θεωρεί μεγάλο λάθος να«ποντάρει»κανείς σε μία μόνο μορφή ενέργειας στο μέλλον, π.χ. στο υδρογόνο ή στην ηλιακή. Αντίθετα, θεωρεί αναγκαίο ένα ενεργειακό«καλάθι»ή«πορτφόλιο»,ώστε πολλές διαφορετικές μορφές ενέργειας να καλύπτουν τις ανάγκες των ανθρώπων.

Ο κ. Φλούδας γεννήθηκε στα Γιάννινα το 1959, αποφοίτησε από τη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκηςτο 1982 και πήρε διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο Κάρνεγκι Μέλον των ΗΠΑ το 1986. Στη συνέχεια, διετέλεσε επί πολλά χρόνια καθηγητής του φημισμένου Πανεπιστημίου Πρίνστον (όπου έγινε τακτικός καθηγητής σε ηλικία μόλις 35 ετών), ενώ φέτος μετακινήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Τέξας A&M.

Κατά τη διάρκεια της ακαδημαϊκής του σταδιοδρομίας, έχει τιμηθεί με σημαντικά βραβεία, μεταξύ άλλων το Βραβείο Μποδοσάκη το 1997 και το διεθνές Βραβείο Κ.Καραθεοδωρή φέτος. Το 2011 εκλέχθηκε μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Μηχανικής των ΗΠΑ.

Θεωρείται διεθνώς αυθεντία στους τομείς της χημικής μηχανικής, των εφαρμοσμένων μαθηματικών και της επιχειρησιακής έρευνας. Η ερευνητική του δραστηριότητα επικεντρώνεται στις περιοχές των ενεργειακών χημικών διεργασιών και της βιολογίας (μοριακής και υπολογιστικής), καθώς και της βελτιστοποίησής τους μέσω μαθηματικών μοντέλων.

Την προηγούμενη εβδομάδα έγινε η υποδοχή του κ.Φλούδα ως νέου αντεπιστέλλοντος μέλους της Ακαδημίας Αθηνών από τους Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού. Για το λόγο αυτό, βρέθηκε στην Αθήνα και το ΑΜΠ-ΜΠΕ είχε την ευκαιρία να μιλήσει μαζί του.

Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης:

ΕΡ: Διευθύνετε ένα μεγάλο πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ενέργειας στις ΗΠΑ. Ποιες είναι οι προτεραιότητές σας;

ΑΠ: Στόχος μας είναι να μην επικεντρωθούμε μόνο στο πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο, αλλά να συμπεριλάβουμε όλες τις μορφές της ενέργειας, μεταξύ των οποίων τις ανανεώσιμες πηγές, όπως η ηλιακή και η αιολική, η πυρηνική ενέργεια, τα«έξυπνα»δίκτυα ηλεκτρισμού, η γεωθερμική, η βιομάζα κ.α. Πρέπει να σκεφθούμε μακροπρόθεσμα για τα επόμενα 30-40 χρόνια και όχι να περιορισθούμε στα ορυκτά καύσιμα.

Δεν χωράει αμφιβολία ότι, από άποψη ποσοστών, ο τομέας πετρελαίου και αερίου παραμένει ο πιο σημαντικός, όμως πρέπει να βλέπουμε επίσης σε δυναμικό διαχρονικό ορίζοντα. Πρέπει να σεκφτόμαστε το σύστημα συνολικά: ποιες είναι συνολικά οι πρώτες ύλες και ποια προϊόντα θέλουμε να παράγουμε στο μέλλον. Αυτό ακριβώς κάνει η Συστημική Μηχανική, ώστε σε κάθε χρονική στιγμή να παίρνεις σωστές αποφάσεις για εκείνη τη στιγμή, αλλά και για το μέλλον.

ΕΡ: Θεωρείτε ότι όντως πλησιάζουμε στο τέλος της εποχής του πετρελαίου και γενικότερα των ορυκτών καυσίμων ή πολλοί βιάζονται να εξαγγείλουν κάτι τέτοιο;

ΑΠ: Δεν μπορεί να ορισθεί εύκολα το«τέλος».Εταιρείες όπως η Exxon Mobil ή η Shellθα έχουν ασφαλώς διαφορετική γνώμη ότι πλησιάζει το τέλος του πετρελαίου. Δεν χωράει αμφιβολία ότι τα ορυκτά καύσιμα δεν είναι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά οι νέες τεχνολογίες για το φυσικό αέριο και το σχιστολιθικό αέριο έχουν αλλάξει τα δεδομένα, ενώ συνεχώς ανακαλύπτονται νέες μέθοδοι.

Επειδή πάντως τα ορυκτά υλικά έχουν πεπερασμένο χρόνο ζωής και μολύνουν την ατμόσφαιρα, χρειαζόμαστε εναλλακτικές λύσεις για τις πρώτες ύλες. Πρέπει να εργασθούμε σκληρά για να βρούμε καινοτόμους τρόπους, ώστε να αντικαταστήσουμε τις μη ανανεώσιμες πηγές.

Αλλά δεν μπορώ να ορίσω πότε θα έλθει το τέλος τους, σε 50, 100 ή 150 χρόνια. Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για το τέλος του πετρελαίου και κανείς ερευνητής δεν θα μπορούσε να κάνει μια συγκεκριμένη πρόβλεψη, μια αβεβαιότητα που οφείλεται και στις νέες τεχνολογίες που συνεχώς αναπτύσσονται. Το χρονικό διάστημα του πετρελαίου είναι όντως πεπερασμένο, αλλά πότε θα έλθει το τέλος του, δεν μπορεί να υπολογισθεί. Ίσως σε ένα αιώνα από σήμερα.

ΕΡ: Μπορούν όμως πράγματι οι διάφορες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να σηκώσουν το βάρος της ενεργειακής επάρκειας παγκοσμίως;

ΑΠ: Η κεντρική ιδέα είναι να δημιουργήσουμε ένα ενεργειακό«πορτφόλιο»με εναλλακτικές λύσεις, ώστε να μειώσουμε τη χρήση του πετρελαίου, εισάγοντας άλλες πρώτες ύλες, με τις οποίες θα παράγουμε τα ίδια προϊόντα. Για παράδειγμα, εμπεριστατωμένες μελέτες της δικής ερευνητικής ομάδας δείχνουν ότι«υβριδικές»πρώτες ύλες, όπως ένας συνδυασμός άνθρακα (π.χ. λιγνίτη), φυσικού αερίου και βιομάζας, θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν έως το 50% του πετρελαίου στις ΗΠΑ. Πρόκειται για ακαδημαϊκές μελέτες, που δεν έχουν καμία επιρροή από πετροχημικές εταιρείες, οι οποίες ουσιαστικά είναι αντίθετες.

ΕΡ: Μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς ούτε πετρέλαιο, ούτε πυρηνική ενέργεια; Πώς βλέπετε το μελλοντικό ενεργειακό μίγμα;

ΑΠ: Δεν είμαι ενάντια στην χρήση του πετρελαίου, μιας ορυκτής ύλης που έχει επιφέρει επανάσταση στον 20ό αιώνα. Η πυρηνική ενέργεια δεν θεωρείται ανανεώσιμη, αλλά είναι πολύ χρήσιμη. Είμαι υπέρ της κατάλληλης χρήσης της, εφόσον η τεχνολογία που την παράγει, είναι«καθαρή».

Ως επιστήμονες θέλουμε, μέσα από ποσοτικές και μαθηματικές μεθόδους, να παρέχουμε καθοδήγηση στις κυβερνητικές πολιτικές, προκειμένου οι πολιτικοί να παίρνουν τις σωστές αποφάσεις. Γενικότερα, είμαι της άποψης ότι πρέπει να κοιτάμε όλες τις ενεργειακές λύσεις.

Όλες οι μελέτες μας δείχνουν ότι πρέπει να μειώσουμε την χρήση του πετρελαίου και να το αντικαταστήσουμε σταδιακά με άλλες πηγές. Να δημιουργήσουμε ένα«καλάθι»από όλες τις πρώτες ύλες και να μην έχουμε την μυωπική άποψη ότι π.χ. μόνο η ηλιακή ενέργεια θα μας φέρει τη λύσητου ενεργειακού προβλήματος.

ΕΡ: Φοβάστε καταστροφολογικά σενάρια τύπου Χόλιγουντ ότι είτε μια μέρα η ανθρωπότητα θα ξεμείνει από ενέργεια, είτε η«βρώμικη»ενέργεια από άνθρακα θα οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη κλιματική αλλαγή;

ΑΠ: Είναι πάλι θέμα χρονικού ορίζοντα. Αν μου πείτε ότι αυτό θα συμβεί στα επόμενα 200-250 χρόνια, θα έλεγα όχι, γιατί υπάρχουν ακόμη αρκετές πρώτες ύλες.

Υπάρχουν δύο τρόποι αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων. Πρώτον, να χρησιμοποιηθούν όλες οι πρώτες ύλες, γιατί σήμερα δεν χρησιμοποιούνται, ούτε στην Ελλάδα, ούτε στην Ευρώπη, ούτε στις ΗΠΑ. Δεύτερον, να βρούμε τεχνολογικούς τρόπους να δεσμεύσουμε το διοξείδιο του άνθρακα και να κάνουμε καθαρές πλέον τις«βρώμικες»πηγές ενέργειας με βάση τον άνθρακα.

Αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση του 21ου αιώνα: να δεσμεύσουμε και να αποθηκεύσουμε το διοξείδιο του άνθρακα και άλλα αέρια του θερμοκηπίου και, ακόμη, να αξιοποιήσουμε το διοξείδιο για να παράγουμε άλλα χημικά προϊόντα. Οι έρευνές μας έχουν δείξει ότι, με τις κατάλληλες τεχνολογίες (π.χ. προσρόφηση υπό πίεση) και με προηγμένα υλικά (π.χ. ζεόλιθους και μεταλλικά οργανικά πλαίσια), είναι δυνατό να μειώσουμε έως κατά 50% τις εκπομπές διοξειδίου.

Τα καταστροφολογικά σενάρια είναι ακραία. Οι τεχνολογικές βελτιώσεις, τα προηγμένα υλικά και η μαθηματική βελτιστοποίηση των σχετικών διαδικασιών μπορούν να συνδυασθούν και να μας δώσουν ανακαλύψεις και ευκαιρίες που θα αλλάξουν τον ορίζοντα. Γι’ αυτό όμως, χρειάζονται σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα και σε πιλοτικά προγράμματα, που μετά θα εφαρμοσθούν.

ΕΡ: Πιστεύετε στον μελλοντικό ρόλο των βιοκαυσίμων ή έχει υπερτιμηθεί;

ΑΠ: Είχε υπερτιμηθεί αρχικά. Είναι πολύ χρήσιμη η βιομάζα για την παραγωγή καυσίμων, δεν πρέπει όμως να προκαλεί ανταγωνισμό με την αλυσίδα των τροφών. Συνεπώς, η βιομάζα πρέπει να αποτελεί απλώς ένα ποσοστό στο όλο ενεργειακό μίγμα.

ΕΡ: Η πολυδιαφημισμένη«οικονομία του υδρογόνου»γιατί αργεί τόσο πολύ να γίνει πραγματικότητα;

ΑΠ: Μια οικονομική ανάλυση δείχνει ότι δεν μπορεί ποτέ να υπάρξειμια«οικονομία του υδρογόνου».Ήταν λάθος η αντίληψη ότι η οικονομία μπορεί να στηριχθεί κυρίως στο υδρογόνο. Απλώς σταδιακά το υδρογόνο θα αποτελέσει ένα κομμάτι στο όλο ενεργειακό μίγμα.

ΕΡ: Υπάρχει προοπτική για κάποια άλλη τεχνολογική εξέλιξη στο μέλλον, που θα φέρει τα πάνω-κάτω στον τομέα της ενέργειας;

ΑΠ: Δεν μπορούμε ποτέ να το αποκλείσουμε και θα το χαιρετήσουμε ως ερευνητές με μεγάλη χαρά.

ΕΡ: Η πυρηνική ενέργεια έχει μέλλον;

ΑΠ: Δεν πρέπει να την ξεγράψουμε. Είναι ένας τομέας που πρέπει να συνεχίσει να χρηματοδοτείται, γιατί μπορεί να υπάρξουν και σημαντικές τεχνολογικές καινοτομίες σε αυτό το πεδίο.

ΕΡ: Θα έπρεπε και η Ελλάδα να επανεξετάσει το ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας;

ΑΠ: Είμαστε μια μικρή χώρα. Μπορούμε να ικανοποιήσουμε τις ενεργειακές ανάγκες μας με τις άλλες πρώτες ύλες. Ιδεατά, ο λιγνίτης, το φυσικό αέριο και η βιομάζα θα έπρεπε να αξιοποιηθούν στην Ελλάδα στο μέγιστο βαθμό, μέσα από ένα«υβριδικό»σύστημα πρώτων υλών, που δεν θα παράγει μόνο ηλεκτρισμό, αλλά επίσης χημικά προϊόντα, βενζίνη, ντίζελ και κηροζίνη. Έτσι, θα καλύπταμε όλες τις ανάγκες μας και ίσως να μην χρειαζόταν καν το πετρέλαιο.

Έχουν γίνει στην Ελλάδα θετικά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν βλέπω να υπάρχει μια πραγματική ενεργειακή στρατηγική εκμετάλλευσης των πόρων. Είμαστε ακόμη σε πολύ αρχικά στάδια, αλλά αυτό συμβαίνει σε πολλές άλλες χώρες επίσης. Ένα ιδανικό σχέδιο στρατηγικής θα είχε ένα συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα και θα εφαρμοζόταν ανεξαρτήτως της εκάστοτε κυβέρνησης. Λόγω του μικρού μεγέθους της Ελλάδας, δεν χρειαζόμαστε τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών. Αυτά που προέχουν, είναι σωστή στρατηγική και κατάλληλες τεχνολογίες.

ΕΡ: Τι θα συμβουλεύατε την Ελλάδα στο κρίσιμο ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας;

ΑΠ: Στην Ελλάδα υπάρχει πολύς λιγνίτης, αλλά χρησιμοποιείται μόνο για να παραχθεί ηλεκτρισμός, ενώ υπάρχουν τεχνολογίες, που δεν έχουν εισαχθεί στην χώρα μας, με τις οποίες ο άνθρακας θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για να παραχθούν και άλλα προϊόντα. Επίσης, η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει περισσότερο τη βιομάζα και το φυσικό αέριο που διαθέτει.

ΕΡ: ‘Αρα η Ελλάδα πρέπει να επιμείνει στην αξιοποίηση του άνθρακα που διαθέτει, παρόλο που θεωρείται«βρώμικη»πηγή ενέργειας.

ΑΠ: Πιστεύω στην αξιοποίηση όλων των πρώτων υλών, που διαθέτει μία χώρα. Είναι στρατηγικό λάθος για μια χώρα να διαθέτει ενεργειακές πηγές και να μην τις χρησιμοποιεί. Όμως αυτό, π.χ. όσον αφορά τον άνθρακα, πρέπει να συμβαίνει με τη χρήση«καθαρών»τεχνολογιών.

ΕΡ: Έχετε διαπιστώσει αυξημένη«διαρροή εγκεφάλων»από την Ελλάδα προς τις ΗΠΑ λόγω της εγχώριας κρίσης;

ΑΠ: Υπάρχει πράγματι αυξημένο ποσοστό ανθρώπων που φεύγουν, αν και πάντοτε υπήρχε μια τέτοια έξοδος από τον ελληνικό χώρο. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό για την Ελλάδα, καθώς αυτοί οι άνθρωποι, όταν, όπως ελπίζω, θα έχουν βελτιωθεί οι συνθήκες, θα επιστρέψουν για να προσφέρουν στη χώρα τους. Από την άλλη, η έρευνα δεν έχει σύνορα και κάποιος μπορεί να προσφέρει σε αυτήν σε όποια χώρα κι αν βρίσκεται.