*Γράφει ο Κώστας Παπακοσμάς

Τέτοιες ημέρες πριν δυο χρόνια ..πανηγυρίζαμε για την ευτυχή κατάληξη του ιδιοκτησιακού θέματος των κτιριακών εγκαταστάσεων του Παλιού Νοσοκομείου Καβάλας. Με απόφαση του αρμοδίου υπουργείου το μεγαλύτερο μέρος των κτιριακών εγκαταστάσεων περιέρχονταν στη περιουσία του Δήμου Καβάλας. Είχε προηγηθεί μια δεκαετία και πλέον, διεκδικήσεων, αντεγκλήσεων , συζητήσεων, συνεχούς αναζήτησης της ιδιοκτησίας του οικοπέδου όπου βρίσκεται το κτίριο που στέγαζε το Νοσοκομείο Καβάλας. Το χαρμόσυνο εκείνο γεγονός, πριν δυο χρόνια, σηματοδότησε μια ιστορική ημέρα για τον Δήμο Καβάλας και φυσικά για όλους εμάς τους Δημότες. Ευελπιστώντας στην αξιοποίηση του οικήματος αυτού (για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα… τα είπα στην ομιλία μου πριν δεκαπέντε μέρες στην “Μεγάλη Λέσχη”) σας γράφω την Ιστορία του Νοσοκομείου, στο συγκεκριμένο χώρο, που ξεκινά από την αρχή του περασμένου αιώνα. Τότε στην αρχή του αιώνα, στη διοίκηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Καϊμακάμης στην Καβάλα είναι ο Εμίν Πασάς, Χιώτης στην καταγωγή. Ένα πρόσωπο που αναγνώριζε την πολυπολιτισμικότήτα της πόλης και οι σχέσεις του ήταν ιδιαίτερα καλές με το δραστήριο Ελληνικό στοιχείο. Οι δραστήριοι Έλληνες τότε δημιουργούν τις προϋποθέσεις για Νοσηλευτική περίθαλψη στην Καβάλα έτσι η ιατρική και νοσηλευτική ιστορία της πόλης ξεκινά την περίοδο 1899-1900. Σύμφωνα με τον κώδικα Αντιπροσωπείας και Δημογεροντίας Καβάλας 1895-1908, και συγκεκριμένα στις 27 Ιουνίου 1899, ο πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης της πόλης, υπό την προεδρία του Μητροπολίτη Ξάνθης Ιωακείμ Σγουρού, ανακοινώνει στο Σώμα ότι “…ο εκ των φιλογενών πολιτών κύριος Σπύρος Αθανασίου Σεκερτζής αναλαμβάνει την ιδιάν δαπάνη αποπεράτωσης του Νοσοκομείου και την κατα δυνατόν προικοδότηση του…”.

Τα εγκαίνια του τότε κτιρίου του νοσοκομείου, με το όνομα “Ευαγγελισμός”, γίνονται στην περιοχή του Φαλήρου στον χώρο που βρίσκεται σήμερα το πολιτιστικό κέντρο του Δήμου « Ο Πυθαγόρας» ,ήταν η 19 Αυγούστου 1900.
Την ίδια εποχή οι Οθωμανοί με τον Εμίν Πασά δημιουργούν στην άλλη πλευρά της πόλης το Νοσοκομείο Gureba, στο οποίο συμβάλουν στην οικοδόμηση και λειτουργία του, όλες οι θρησκευτικές κοινότητες της πόλης.
Το 1915, και η δραστηριότητα του Ελληνικού Νοσοκομείου μεταφέρθηκε στο κτίριο που λειτουργούσε το νοσοκομείο της Οθωμανικής Κοινότητας (Gureba), που βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά της πόλης στην συνοικία Χαμιδιέ (μετά το 1922 ονομάσθηκε η συνοικία Αγία Βαρβάρα με την κατασκευή του ομώνυμου ιερού Ναού) .
Μετά το τέλος της δεύτερης βουλγαρικής κατοχής το 1918, το κτίριο ήταν σε κακή κατάσταση, αλλά ανακατασκευάστηκε το 1919 με την φροντίδα των ανθρώπων του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού .
Για να τιμήσουν την προσφορά αυτή , οι αρχές της πόλης ,ονομάζουν τον δρόμο που περνάει μπροστά από το νοσοκομείο σε οδό “Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού”.

Τα επόμενα χρόνια ήταν δραματικά, ξεριζωμός των Ελλήνων της Ανατολής, προσφυγιά, εγκατάσταση στην Καβάλα χιλιάδων ανθρώπων. Το Νοσοκομείο λειτουργούσε με πολλά προβλήματα , ενώ ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε ραγδαία.
Είναι γνωστό ότι η μικρασιατική καταστροφή με την ομαδική εισροή χιλιάδων προσφύγων στην Ελλάδα, δημιούργησε ακανθώδη προβλήματα σε όλους τους τομείς της ζωής, της οικονομίας, της στέγης, της υγείας, και της ίδιας της επιβίωσης όχι μόνον των προσφύγων, αλλά και των ντόπιων.
Ματωμένη η χώρα από πολέμους διαρκείας 10 ετών, έπρεπε να βρει αμέσως τρόπους που θα εξασφάλιζαν εργασία σε όλους, στέγη σε όλους, περίθαλψη σε άνδρες, γυναίκες και παιδιά.

Δραματική ήταν η κατάσταση αυτών που έμεναν στις καπναποθήκες της πόλης. Οι τεράστιες σάλες τους χωρίσθηκαν με κουβέρτες, σε δήθεν δωμάτια, για να καλύπτουν τα μυστικά των μελών της κάθε οικογένειας από τα αδιάκριτα βλέμματα των άλλων. Τα αποχωρητήρια κοινά έξω από τις καπναποθήκες.
Ο υποσιτισμός και η ανεργία, το κρύο του χειμώνα, η φοβερή ζέστη το καλοκαίρι, η ελονοσία, η φυματίωση, (αμείλικτη στην κορυφή των άλλων ασθενειών, συνέπεια της γενικής ανθυγιεινής κατάστασης) , ελλοχεύουν στα σχολεία, στα προαύλια των εκκλησιών, στους τόπους διαμονής των άστεγων, γυμνών πλέον προσφύγων που ήρθαν από ευημερούσες ελληνικές πόλεις, από πλούσια χωριά Χριστιανών από την Θράκη, τον Πόντο την Μικρά Ασία, τη Ρωσία.

Το Δημοτικό Νοσοκομείο Καβάλας ήταν τελείως ανεπαρκές, για να δώσει τη στοιχειώδη βοήθεια, ώστε να σωθεί ένας άρρωστος. Η άλλη φοβερή ασθένεια μετά την φυματίωση η ελονοσία ταλαιπωρούσε τους κατοίκους της περιοχής Χρυσούπολης (του Σαρή Σαμπάν) αλλά και των Τεναγών των Φιλίππων με τα απέραντα έλη .Ο φυματικός ήταν ο απόβλητος της κοινωνίας. Τον απέφευγαν οι φίλοι του, οι συνάδελφοι του. Φοβόντουσαν ακόμη και να τον χαιρετήσουν. Έχανε την δουλειά του, γίνονταν αντικοινωνικός. Η ίδια του η οικογένεια τον άφηνε έκθετο στις σκάλες του Δημοτικού Νοσοκομείου.

Στο φύλλο της εφημερίδας «Κήρυξ» της Καβάλας, της 5ης Μαρτίου 1926 ο Πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρίας που ίδρυσε με άλλους γιατρούς το Θεραπευτήριο “Η Ελπίς”, την εποχή εκείνη, γιατρός Ι. Αστεριάδης έγραφε τα εξής μεταξύ των άλλων, υπό τον τίτλο “Μια κρυμμένη καλοσύνη”: «Α! πόσες φορές, στη σκάλα του Δημοτικού Νοσοκομείου, ευρήκαμε πεταμένους τους φτωχούς φθισικούς, τους οποίους αφήκε ο αδελφός, η γυναίκα και η μάνα ακόμα. Απίστευτον, σκληρόν. Αλλά άλλο τόσο δικαιολογημένον. Τι να κάμει η φτωχή γυναίκα με τα τέσσερα παιδιά, που ζει μέσα σ’ ένα δωμάτιο, μαζί με τον άνδρα της και είναι υποχρεωμένη να βλέπει πεινασμένα τα παιδιά της, γιατί ο άνδρας δεν μπορεί να δουλέψει, υποχρεωμένη αυτή να περιποιείται τον κατάκοιτον σύζυγον, για τον οποίον κάμνει κάθε προσπάθεια να του δώσει λίγο γάλα, λίγο ζεστό φαγί, ένα σκέπασμα ζεστό;».

Συγκλονιστικά ήταν και τα στοιχεία που παρουσίασε ο Διοικητής του νεοϊδρυθέντος , τότε, Τ.Α.Κ. (Ταμείο Ασφαλίσεων Καπνεργατών), το Μάρτιο του 1927, Χρήστος Αγαλόπουλος κατά την επίσκεψη του στην Καβάλα. Είχε δηλώσει ότι το ποσοστό των θανάτων από φυματίωση τα προηγούμενα έτη, ανέρχονταν σε 40% και μάλιστα σε άτομα ηλικίας όχι μεγαλύτερης των 35 ετών, με την υπογράμμιση, ότι είναι τραγική η θέση των μαστιζομένων από ελονοσία και φυματίωση.
Την εποχή εκείνη η διοίκηση του Νοσοκομείου ασκούνταν από το Δήμο Καβάλας. Μετά τον πόλεμο, και συγκεκριμένα το 1953, εκδίδεται νόμος με ΦΕΚ 254/18-09-1953, και αριθμό 2592, “Περί οργανώσεως της Ιατρικής Αντιλήψεως”, που προβλέπει την κρατικοποίηση νοσηλευτικών ιδρυμάτων.

Το νοσοκομείο Καβάλας υπάγεται σε αυτόν τον νόμο, σύμφωνα με απόφαση που δημοσιοποιήθηκε το 1954. Με το ΦΕΚ 40/1-2-1956 “Περί αναμορφώσεως του Οργανισμού του Δημοτικού Νοσοκομείου Καβάλας”, το Νοσοκομείο γίνεται Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και αποκτά το όνομα “Γενικό Νοσοκομείο Καβάλας”.
Στα μέσα του 1958, αρχίζει η μετακόμιση του νοσοκομείου στην πρώην κλινική του Ψυχού στην περιοχή Αγίου Γεωργίου, η οποία ολοκληρώνεται το 1959. Στατιστικά, πριν ακόμα κατεδαφιστεί το παλιό κτίριο, στο τότε Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» νοσηλεύονταν 2465 ασθενείς.

Το 1960, υπό προεδρία του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, συγκαλείτε σύσκεψη από την οποία προκύπτει η ανάγκη χρηματοδότησης κατασκευής νέου Νοσοκομείου στην Καβάλα η ανακοίνωση αναφέρει “…έναρξη νέου έργου : Γενικόν Νοσοκομείον Καβάλας, δυνάμεως 150 κλινών. σύνολο δαπάνης 18 εκατ. δρχ…”
Η Θεμελίωση του έργου γίνεται την ίδια χρονιά από τον Μητροπολίτη Φιλίππων Χρυσόστομο, το κτίριο ολοκληρώθηκε σε 2.5 χρόνια και το 1963 το Γενικό Νοσοκομείο Καβάλας λειτουργεί τελικά με δύναμη 200 κλινών. Λειτουργούν τότε τα τμήματα Μαιευτικό, Παιδιατρικό, Παθολογικό, Ορθοπεδικό, Νευρολογικό, ΩΡΛ, Χειρουργικό και Ακτινολογικό.

Η Κυριακή την 6η Οκτωβρίου 1963, ήταν μια σημαντική μέρα για την Καβάλα, εγκαινιάζονταν το νέο της Νοσοκομείο . Μεγαλοπρεπές κτίριο, σύγχρονα για την εποχή ιατρικά μέσα, νέες κλινικές. Η Καβάλα είχε το μεγαλύτερο και πιο σύγχρονο Νοσοκομείο , μετά την Θεσσαλονίκη σε όλη την Βόρεια Ελλάδα. Η κατασκευή νέου Νοσοκομείου ήταν αίτημα δεκαετιών για την πόλη, μια και το παλιό κτίριο δεν επαρκούσε για τις ανάγκες του πληθυσμού.

Έτσι η πόλη από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, έχοντας ένα σύγχρονο Νοσοκομείο , ένα Σανατόριο με υψηλό επίπεδο παροχής υπηρεσιών άρχισε να συζητά την ίδρυση Πανεπιστημιακής σχολής ιατρικής στην Καβάλα. Παρά τις εκάστοτε κυβερνητικές διαβεβαιώσεις , επισκέψεις, υπομνήματα , η Ιατρική σχολή δεν έγινε. Δεσμεύτηκε όμως ένας χώρος στην περιοχή του Αγίου Σίλα , αυτός που στην συνέχεια χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του σημερινού νέου Νοσοκομείου Καβάλας.

Από την θαυμάσια , σε ιστορικά στοιχεία, έκδοση των Κομνηνού Απότα και Νικολάου Τσουμπάκη διαβάζουμε : «Το αίτημα για την ανεύρεση χώρου που θα κάλυπτε τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες υπήρχε για περίπου 40 χρόνια. Πρώτο εκφράστηκε σε άρθρα εφημερίδων (Πρωινή, 11-12-1969) αλλά και σε έγγραφα του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών (14-04-1970), όπου αναφέρεται ότι “..η ακριβής θέση ονομάζεται Βράχος Καστανιάς και έχει έκταση 170 στρέμματα..”. Τον Ιανουάριο του 1972 με το ΦΕΚ 2/10-1-1972 οριστικοποιείται η αναγκαστική απαλλοτρίωση στην ορισθείσα έκταση, και το Δημόσιο καταθέτει στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων το ποσό των 4.300.000 δρχ προς αποζημίωση των ιδιωτών ιδιοκτητών έκτασης στην περιοχή».

Για την ιστορική μνήμη παραθέτω όλο το χρονοδιάγραμμα κατασκευής του Νοσοκομείου αλλά και τις τεχνικές εταιρείες και τα πρόσωπα που συνέβαλλαν σε αυτό.

“ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ- ΓΕΝΙΚΟΝ ΚΡΑΤΙΚΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΚΑΒΑΛΑΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΡΟΣ ΒΕΛΤΙΩΣΙΝ ΤΩΝ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΝ ΤΗ ΠΟΛΕΙ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ.

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
1. Κύριος Έργου: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
2. Προϊσταμένη Αρχή: ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ δια του κ. Παν. Βελισσαρίου, Πολιτικού Μηχανικού, Διευθυντού ΕΙΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ
3. Αναθέτουσα Αρχή: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ ΓΕΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ
4. Εκπόνησις Οριστικής Στατικής και Αρχιτεκτονικής Μελέτης και Προϋπολογισμού Κατασκευής του Έργου: ΕΡΓΟΛΗΠΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΑΤΣΗΣ Ε.Δ.Ε.
5. Εκπόνησις Οριστικών Μελετών Η/Μ Εγκαταστάσεων: Χρήστος Ζαγορήσιος, Μηχανολόγος – Ηλεκτρολόγος.
6. Εκτέλεσις Εργασιών Καθαιρέσεως του Παλαιού Κτηρίου: ΕΡΓΟΛΗΠΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ Ε.Δ.Ε.
7. Επίβλεψις Εκτελέσεως Αρχιτεκτονικής Διαμορφώσεως: ΕΡΓΟΛΗΠΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΤΣΗΣ Ε.Δ.Ε.
8. Εκτέλεσις Γενικών Οικοδομικών:
α) ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ – ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ
β) ΕΡΓΟΛΗΠΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΣΤΡΟΓΙΑΝΝΗΣ Ε.Δ.Ε.
9. Κόστος Έργου: 18.000.000 δρχ
10. Ημερομηνία Θεμελιώσεως του Έργου: Παρασκευή 01 Ιανουαρίου 1960
11. Ημερομηνία Εγκαταστάσεως Εργολήπτου: Τετάρτη 06 Ιουλίου 1960
12. Ημερομηνία Παραδόσεως εις χρήσιν: Κυριακή 06 Οκτωβρίου 1963”.
Οι πηγές που συμβουλεύτηκα για το κείμενο αυτό ήταν :
1. Βιβλίο: “Το καπνικό στην Καβάλα” του Ιω. Β. Ιωαννίδη)
2. Βιβλίο: “Νοσοκομείου… Μνήμες”, Νίκος Θ. Τσουμπάκης – Κομνηνός Γ. Απότας, (εκδόσεις του Δήμου Καβάλας) .
3. Ηλεκτρονικές δημοσιεύεις του κ. Κυριάκου Εγγλεζάκου που καταγράφει την Ελληνική Εργοτεχνική ιστορία (1830 -2014).
4. Δημοσιεύσεις που έχω κάνει εδώ και .. σαράντα χρόνια στον τοπικό τύπο της πόλης.