Ένα εξαιρετικά επικίνδυνο σκηνικό έχει δημιουργηθεί από το Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου με την ελληνική πλευρά να βρίσκεται στη «γωνία», αν και πήρε τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος.

Λίγες ώρες με το Eurogroup η Αθήνα τονίζει ότι δεν πρόκειται να πάρει άλλα μέτρα, όμως το ΔΝΤ και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε κέρδισαν στα σημεία στο Eurogroup δίνοντας για αντάλλαγμα τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος. Ο Β. Σόιμπλε κέρδισε όπως ήθελε να διατηρηθούν τα υψηλά πλεονάσματα 3,5% για αρκετά ακόμη χρόνια, ενώ το ΔΝΤ ζητάει μέτρα 2% του ΑΕΠ, δηλαδή πάνω από 4 δισ. ευρώ, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Πλέον το ΔΝΤ φτάνει στην Αθήνα με άγριες διαθέσεις…

Χθες ο υπουργός Επικρατείας και κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος και ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γιώργος Χουλιαράκης έβαλαν ευθέως και δημοσίως χθες εναντίον του Ταμείου, τη στάση του οποίου διαχώρισαν σαφώς από εκείνη των Ευρωπαίων εταίρων.

Ο κ. Τζανακόπουλος μάλιστα «κάρφωσε» τον Πολ Τόμσεν για τη στάση του στο προχθεσινό Eurogroup: «Ο κ. Τόμσεν, κατά την ομιλία του στο Eurogroup, αντί να πιέσει στην κατεύθυνση μείωσης των πλεονασμάτων, φάνηκε να αποδέχεται τις ακραίες θέσεις για 10ετή συνέχιση του στόχου για 3,5% πρωτογενές πλεόνασμα και να πιέζει μόνο προς τη μεριά της ελληνικής κυβέρνησης για τη λήψη νέων μέτρων. Σ’ αυτό, ακριβώς, εντοπίζουμε μια μεγάλη αντίφαση σε ό,τι αφορά τη στάση του ΔΝΤ. Εάν εννοεί πραγματικά αυτό το οποίο λέει, ότι δηλαδή δεν υποστηρίζει τη συνέχιση της λιτότητας, τότε οφείλει αυτή του τη θέση να την κάνει πράξη, όχι μόνο στο δημόσιο χώρο, αλλά και όταν έρχεται η ώρα να ληφθούν συγκεκριμένες αποφάσεις. Δεν μπορεί να συνεχίσει να πιέζει την ελληνική κυβέρνηση για νέα μέτρα και όχι τους Ευρωπαίους εταίρους για μείωση των πλεονασμάτων», είπε χαρακτηριστικά.

Στο ίδιο πνεύμα ο κ. Χουλιαράκης, μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τόνισε ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν ζητούν πρόσθετα μέτρα μετά το 2018 και ότι το πρόβλημα είναι το ΔΝΤ.

Η συνολική συμφωνία που επεξεργάζονται οι Ευρωπαίοι και το ΔΝΤ για την Ελλάδα, θα κλείσει πιθανότατα εντός του Ιανουαρίου και θα περιλαμβάνει την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης, την ελάφρυνση του χρέους και την απόφαση του ΔΝΤ για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα θα ληφθεί εντός του Ιανουαρίου.

Το πακέτο με τα βραχυπρόθεσμα μέτρα δεν προκάλεσε κάποια έκπληξη στις αγορές, ενώ το κόστος της άρσης της αύξησης του επιτοκιακού περιθωρίου θα συνίσταται στα κέρδη που θα απωλέσουν τα κράτη μέλη. Οποιοδήποτε κόστος από τα τρία σχήματα για την μείωση του επιτοκιακού ρίσκου θα βαρύνει την Ελλάδα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση της ανταλλαγής ομολόγων και στο swap επιτοκίων. Αυτά τα βραχυπρόθεσμα κόστη αντισταθμίζονται και με το παραπάνω από τα μακροπρόθεσμα οφέλη του όλου εγχειρήματος για την Ελλάδα..

Όπως προκύπτει από τις ανακοινώσεις που έκανε η κυβέρνηση μετά τη λήξη του Eurogroup, το βραχυπρόθεσμο πακέτο μέτρων επιφέρει μείωση του συσσωρευμένου χρέους ως αναλογία του ΑΕΠ περίπου κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες. Αυτή η μείωση -η οποία κατά την ελληνική κυβέρνηση μεταφράζεται σε 45 δισ. ευρώ- δεν είναι ισομερώς κατανεμημένη στο βάρος των επόμενων 44 ετών, καθώς τα οφέλη αποτυπώνονται ύστερα από αρκετά χρόνια.

Τα εν λόγω μέτρα θα αρχίσουν να εφαρμόζονται άμεσα, δεν συνοδεύονται από καμία προϋπόθεση, ενώ εκτιμάται ότι θα μειώσουν το χρέος κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ μέχρι το 2060. Αυτό θα γίνει μέσω επιμήκυνσης της αποπληρωμής μέρους των δανείων από τα 28,3 στα 32,5 χρόνια, μέσω της μετατροπής κυμαινόμενων επιτοκίων δανείων σε σταθερά και άλλων μικρότερων παρεμβάσεων διαχειριστικού χαρακτήρα.
Το κόστος του μέτρου θα είναι μηδαμινό για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, δεδομένου ότι μπορεί να εκμεταλλευθεί τη διεθνή συγκυρία και την άριστη πιστοληπτική του ικανότητα (ΑΑΑ) και να δανειστεί με χαμηλό επιτόκιο σε μεγάλο βάθος χρόνου.

Όμως στο Eugroup φάνηκε η επιμονή του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για τα πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% ετησίως μετά το 2018 και για κάποια χρόνια. Στην Αθήνα οι εκπρόσωποι των θεσμών θα ετοιμάσουν ένα νέο μηχανισμό, στην ουσία θα πρόκειται για επέκταση του υφιστάμενου δημοσιονομικού «κόφτη» που τελειώνει με τη λήξη του μνημονίου. Μάλιστα οι Γερμανοί φρόντισαν να συνδέσουν τα πλεονάσματα με μια άλλη σημαντική απόφαση που θα ληφθεί εκείνη την περίοδο και αφορά την υλοποίηση των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος.

Το δύσκολο 2018

Το μεγάλο αγκάθι όμως είναι το 2018, έτος κατά το οποίο η ελληνική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι έχει έρθει πολύ κοντά σε συμφωνία με το ευρωπαϊκό σκέλος των δανειστών αναφορικά με το ύψος του δημοσιονομικού κενού.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι κατά τους υπολογισμούς του ΔΝΤ, το δημοσιονομικό κενό του 2018, εφόσον ο πήχης του πρωτογενούς πλεονάσματος είναι 3,5% όπως τέθηκε από το Eurogroup αγγίζει το 2% του ΑΕΠ.

Είναι αυτό το 2% το οποίο μνημόνευσε την περασμένη Παρασκευή κυβερνητικός αξιωματούχους, αναφέροντας ότι το ΔΝΤ εφόσον δεν μειωθεί ο στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα από το 3,5%, φτάνει να ζητά μέτρα έως 4,2 δισ. ευρώ.

Οι απαντήσεις του ESM

Απαντήσεις για το ελληνικό χρέος και τι ισχύει μετά τις αποφάσεις του Eurogroup, αναλύει ο ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕSM).

Με ανακοίνωσή του δίνει απαντήσεις σε 16 ερωτήματα σχετικά με τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους

Αναφέρεται στο κόστος της συμφωνίας, αν θα υπάρξουν μέτρα στο μέλλον, πότε θα εφαρμοστούν τα μέτρα κ.λπ.

Αναλυτικά οι 16 ερωτήσεις – απαντήσεις είναι οι εξής:

1. Πότε αποφασίστηκε να κερδίσει η Ελλάδα βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους;

Στην ανακοίνωση του στις 25 Μαίου του 2016, το Eurogroup έδωσε εντολή στον ESM να εργαστεί πάνω σε μια πρώτη δέσμη μέτρων ελάφρυνσης του χρέους, που αναφέρονται ως βραχυπρόθεσμα μέτρα. Οι υπουργοί τόνισαν ότι τα μέτρα αυτά θα εφαρμοστούν μετά το κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης και πριν από το τέλος του υφιστάμενου προγράμματος του ESM (του τρίτου προγράμματος).
Η πρώτη αξιολόγηση ολοκληρώθηκε. Στις 5 Δεκεμβρίου του 2016, ο ESM παρουσίασε λεπτομερή σχέδια για βραχυπρόθεσμα μέτρα για το Eurogroup, τα οποία συμφώνησε να τα υιοθετήσει.

2. Θα υπάρξουν περαιτέρω μέτρα στο μέλλον;

Στην ανακοίνωση του στις 25 Μαίου του 2016, το Eurogrοup ανέφερε ακόμα μια πιθανή δεύτερη δέσμη μέτρων, εφόσον χρειαστεί, μετά την επιτυχημένη εφαρμογή του προγράμματος του ESM από την Ελλάδα. Αυτά είναι τα λεγόμενα μεσοπρόθεσμα μέτρα. Για το μακροπρόθεσμο διάστημα, το Eurogroup έχει συμφωνήσει σε ένα έκτακτο μηχανισμό για την διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του χρέους σε περίπτωση που προκύψει ένα πιο δυσμενές οικονομικό σενάριο για τη χώρα.

3. Ποιες είναι οι κατευθυντήριες αρχές για επιπρόσθετη ελάφρυνση χρέους;

Το Eurogroup έχει αποκλείσει οποιοδήποτε ονομαστικό κούρεμα. Επιπλέον, έχει συμφωνήσει ότι τα μέτρα θα: α) διευκολύνουν την πρόσβαση στις αγορές για την Ελλάδα, ώστε να αντικαταστήσει το χρηματοδοτούμενο από το δημόσιο χρέος με χρέος του ιδιωτικού τομέα β)θα εξομαλύνουν το προφίλ αποπληρωμής γ)θα παράσχουν κίνητρα για την διαδικασία προσαρμογής της χώρας, ακόμα και μετά τη λήξη του προγράμματος του ESM και δ)θα διασφαλίσουν ευελιξία απέναντι στην αβέβαιη οικονομική ανάπτυξη και τις μεταβολές των επιτοκίων στο μέλλον.

4. Ποια βραχυπρόθεσμα μέτρα θα εφαρμοστούν;

Υπάρχουν τρεις ομάδες βραχυπρόθεσμων μέτρων.

• εξομάλυνση του προφίλ αποπληρωμής της Ελλάδας.
• μείωση του επιτοκιακού ρίσκου.
• άρση της αύξησης του επιτοκιακού περιθωρίου για το 2017.

5. Πως λειτουργεί η εξομάλυνση του προφίλ αποπληρωμής;

Η εξομάλυνση του προφίλ αφορά το δεύτερο πρόγραμμα της Ελλάδας, με τον EFSF. Η μέση σταθμισμένη ωρίμανση των δανείων στο πρόγραμμα αυτό είχε συμφωνηθεί αρχικά στα 32,5 έτη. Εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων, υποχώρησε στα 28 έτη. Η ωρίμανση θα επανέλθει τώρα πάλι στα 32,5 έτη, ώστε μια σειρά απότομων αυξήσεων στο κόστος αποπληρωμής τις δεκαετίες του 2030 και 2040 να απλωθούν σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

6. Και σχετικά με το δεύτερο μέτρο, την μείωση του ρίσκου γύρω από τα επιτόκια;

Υπάρχουν τρία διαφορετικά σχήματα (schemes) για το δεύτερο μέτρο. Το πρώτο είναι η ανταλλαγή ομολόγων. Για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, ο EFSF/ESM προσέφερε δάνεια στην Ελλάδα συνολικής αξίας 42,7 δισ. ευρώ. Τα δάνεια αυτά δεν εκταμιεύτηκαν σε μετρητά, αλλά στη μορφή τίτλων κυμαινόμενου επιτοκίου. Η Ελλάδα χρησιμοποίησε τους τίτλους για να ανακεφαλαιοποίησει τις τράπεζες. Οι τίτλοι θα ανταλλαχθούν τώρα για ομόλογα με σταθερό επιτόκιο με μεγαλύτερη ωρίμανση.

Επειδή τα νέα ομόλογα έχουν σταθερά επιτόκια, η Ελλάδα δεν θα είναι πλέον αντιμέτωπη με το ρίσκο να αυξηθούν τα επιτόκια. Οι τράπεζες απαγορεύεται να πουλήσουν τους τίτλους κυμαινόμενου και σταθερού επιτοκίου στην αγορά, αλλά μπορούν να τους πουλήσουν στην ΕΚΤ. Οι τίτλοι που έχουν πουλήσει ήδη οι τράπεζες εξαιρούνται από την ανταλλαγή. Μετά από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ο EFSF/ESM θα επαναγοράσει τους τίτλους σταθερού επιτοκίου που έχουν ακόμα οι ελληνικές τράπεζες για να μην αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν το ρίσκο των επιτοκίων. Αυτό θα γίνει με πόρους που θα αντληθούν από την αγορά.

Για να εξασφαλιστεί μια ομαλή εκτέλεση, η διαδικασία αυτή θα πραγματοποιηθεί σε διάφορες φάσεις σε μια μακρά χρονική περίοδο.

Το δεύτερο σχήμα προβλέπει ότι ο ESM θα προβεί σε συμφωνίες swap (ανταλλαγών). Το σχήμα αυτό θα σταθεροποιήσει το συνολικό κόστος χρηματοδότησης για τον ESM και θα μειώσει το ρίσκο η Ελλάδα να αναγκαστεί να πληρώσει υψηλότερο επιτόκιο στα δάνεια της όταν τα επιτόκια στις χρηματοοικονομικές αγορές αρχίσουν να αυξάνονται στο μέλλον. Ένα swap είναι ένα χρηματοοικονομικό συμβόλαιο που επιτρέπει σε δυο συμβαλλόμενα μέρη να ανταλλάξουν, για παράδειγμα, πληρωμές σε σταθερό επιτόκιο με πληρωμές σε κυμαινόμενο επιτόκιο.

Το τρίτο σχήμα, γνωστό ως ανάλογη χρηματοδότηση (matched funding), προβλέπει ότι ο ESM θα χρεώσει ένα σταθερό επιτόκιο για ένα μέρος των μελλοντικών εκταμιεύσεων προς την Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι θα εκδοθούν μακροπρόθεσμα ομόλογα που θα είναι σχεδόν ανάλογης ωρίμανσης με τα ελληνικά ομόλογα. Οι συνθήκες στις αγορές μπορεί να επηρεάσουν τον βαθμό στον οποίο μπορούν να εφαρμοστούν τα τρία μέτρα για την μείωση του επιτοκιακού ρίσκου.

7. Και το τρίτο μέτρο, η άρση της αύξησης του επιτοκιακού περιθωρίου;

Η άρση της αύξησης του επιτοκιακού περιθωρίου αφορά την δόση των 11,3 δισ. ευρώ του προγράμματος του EFSF (του δεύτερου προγράμματος) που χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση μιας επαναγοράς χρέους.
Αυτή την στιγμή δεν έχει χρεωθεί κανένα περιθώριο σε αυτό το δάνειο, αλλά αρχικά προβλεπόταν να επιβληθεί ένα περιθώριο 2% από την επόμενη χρονιά. Η αύξηση αυτή θα ανασταλεί για το 2017.

8. Χρειάζονται περαιτέρω επίσημα βήματα προτού εφαρμοστούν τα βραχυπρόθεσμα μέτρα;

Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα διοικητικά συμβούλια του ESM και του EFSF πρέπει να εγκρίνουν επίσημα τα μέτρα.

9. Πότε θα αρχίσετε να εφαρμόζετε τα μέτρα;

Η εξομάλυνση του προφίλ αποπληρωμής αναμένεται να ολοκληρωθεί στις αρχές του 2017. Τα τρία σχήματα για τη μείωση του επιτοκιακού ρίσκου θα ακολουθηθούν στο βαθμό που το επιτρέπουν οι συνθήκες στην αγορά και είναι εφικτή η εφαρμογή τους. Η απόφαση για την άρση της αύξησης του επιτοκιακού περιθωρίου για το 2017 προβλέπεται για πριν το τέλος αυτού του έτους.

10. Ποια θα είναι η εξοικονόμηση που θα προσφέρουν στην Ελλάδα αυτά τα μέτρα;

Στο βασικό σενάριο, ο αντίκτυπος αυτών των μέτρων είναι ουσιαστικός και θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά το λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ αλλά και τις Ακαθάριστες Χρηματοδοτικές Ανάγκες (GFN) για την περίοδο 2017-2060, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ESM.

H ανταλλαγή ομολόγων και το swap επιτοκίων αντιστοιχούν στο μεγαλύτερο μέρος αυτής της μείωσης. Οι δευτερογενείς συνέπειες για τα επιτόκια χρηματοδότησης της Ελλάδας θα είναι ένα επιπρόσθετο όφελος.

Τα βραχυπρόθεσμα μέτρα θα βελτιώσουν την βιωσιμότητα του χρέους της Ελλάδας. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή. Ο αντίκτυπος ορισμένων μέτρων θα εξαρτηθεί από διάφορους παράγοντες πέρα από τον έλεγχο μας. Μεταξύ αυτών είναι οι συνθήκες που θα επικρατούν στις αγορές όσον αφορά το επιτοκιακό περιβάλλον και τη δυνατότητα των υπόλοιπων συμμετεχόντων στην αγορά να ολοκληρώσουν ορισμένες συναλλαγές.

11. Έχουν κόστος τα μέτρα και ποιος θα το πληρώσει;

Το προσαρμοσμένο προφίλ αποπληρωμής δεν αναμένεται να έχει κόστος. Το κόστος της άρσης της αύξησης του επιτοκιακού περιθωρίου θα συνίσταται στα κέρδη που θα απωλέσουν τα κράτη μέλη. Οποιοδήποτε κόστος από τα τρία σχήματα για την μείωση του επιτοκιακού ρίσκου θα βαρύνει την Ελλάδα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση της ανταλλαγής ομολόγων και στο swap επιτοκίων. Αυτά τα βραχυπρόθεσμα κόστη αντισταθμίζονται και με το παραπάνω από τα μακροπρόθεσμα οφέλη του όλου εγχειρήματος για την Ελλάδα.

12. Υπάρχουν άλλα κόστη για άλλα κράτη μέλη του ESM και ειδικότερα για τις τέσσερις χώρες που συμμετείχαν σε προγράμματα διάσωσης;

Όχι. Το Eurogroup έθεσε ως όρο οι συναλλαγές να μην έχουν κανένα άμεσο κόστος για άλλες χώρες.

13. Θα έχει κόστος η ανταλλαγή ομολόγων για τις ελληνικές τράπεζες;

Το σχήμα αναμένεται να είναι ουδέτερο για τις ελληνικές τράπεζες και χρειάζεται τη συγκατάθεση τους για να εφαρμοστεί.

14. Ποιος είναι ο αντίκτυπος της στρατηγικής χρηματοδότησης του EFSF/ESM;

H στρατηγική χρηματοδότησης παραμένει απαράλλαχτη. Οποιαδήποτε αλλαγή στον όγκο χρηματοδότησης για το 2017 θα κοινοποιηθεί σύντομα στις αγορές.

15. Θα σταματήσετε να εκδίδετε τίτλους μικρότερης ωρίμανσης και θα επικεντρωθείτε σε τίτλους μεγαλύτερης διάρκειας;

Όχι, θα συνεχίσουμε να έχουμε παρουσία ως εκδότης χρέους σε ολόκληρη την καμπύλη των αποδόσεων.

16. Γιατί αποφάσισε το Eurogroup να εξετάσει μέτρα ελάφρυνσης χρέους για την Ελλάδα;

Τα μέτρα έχουν σαν στόχο να αντιμετωπίσουν μια ευρύτερη ανησυχία ότι οι μελλοντικές πληρωμές χρέους θα επιφέρουν ένα αθέμιτο βάρος στις δαπάνες, καταπνίγοντας την οικονομία. Οι Ακαθάριστες Χρηματοδοτικές Ανάγκες (GFN), το συνολικό ποσό που δαπανά μια χώρα κάθε έτος σε πληρωμές τόκων και στην αποπληρωμή χρέους που ωριμάζει, είναι το σημείο αναφοράς για την μέτρηση αυτού του βάρους. Το Eurogroup συμφώνησε ότι, σύμφωνα με το βασικό σενάριο, οι Ακαθάριστες Χρηματοδοτικές Ανάγκες της Ελλάδας θα παραμείνουν κάτω από το 15% του ΑΕΠ κατά την μεσοπρόθεσμη περίοδο μετά τη λήξη του προγράμματος και κάτω από το 20% στη συνέχεια.