Ως συνήθως, άλλο είναι το σοβαρό θέμα που ανακύπτει ως αποτέλεσμα της αεροπορικής συμφωνίας που υπέγραψε η Ελλάδα με τη Βουλγαρία, από αυτά που συζητάει η χώρα στον δημόσιο διάλογο και τα μέσα ενημέρωσης. Μεγάλη συζήτηση έχει ξεκινήσει με βάση το σενάριο τα ελληνικά μαχητικά αεροσκάφη να κληθούν να υπερασπίσουν τον εναέριο χώρο της Βουλγαρίας, την ασφάλεια της οποίας, θεωρητικά, απειλεί μόνο η Ρωσία. Ήδη έχουν αρχίσει οι πρώτες αναφορές, ότι η εξέλιξη είναι επικίνδυνη για την ασφάλεια της χώρας, επειδή ενδεχομένως τα ελληνικά μαχητικά θα έρθουν αντιμέτωπα με ρωσικά αεροσκάφη.

Του Μιχαήλ Βασιλείου

Η πρώτη σύσταση που μπορεί κάποιος να κάνει, είναι «ψυχραιμία». Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, αφού ακόμα και να υφίσταται τέτοιο ενδεχόμενο, στο πλαίσιο των αποστολών περιπολίας – αστυνόμευσης του εναέριου χώρου της Βουλγαρίας, το να περιμένει κανείς σκληρές… εμπλοκές και διπλωματική αναστάτωση, πάει πολύ, μα πολύ μακριά.

Εάν η Μόσχα διαμαρτυρηθεί για τη συμφωνία αυτή, θα είναι σα να παραδέχεται ότι επιβουλεύεται τη βουλγαρική ασφάλεια! Ύστερα, όλοι δείχνουν αν ξεχνούν την ιδιότητα της χώρας ως μέλους της Ατλαντικής Συμμαχίας, στην οποία είναι μέλος και η Βουλγαρία. Όπως το ΝΑΤΟ στέλνει στις Βαλτικές Δημοκρατίες μαχητικά αεροσκάφη που περιπολούν στον εναέριο χώρο , καθώς δεν μπορούν με τις δικές τους αεροπορικές δυνάμεις να κάνουν, έτσι γίνεται και στη δική μας περίπτωση.

Η ΝΑΤΟϊκή παρουσία στη Βαλτική, δεν σημαίνει αυτόματα την εμπλοκή με ρωσικά μαχητικά και μάλιστα σε μια περιοχή πολύ πιο επικίνδυνη από τη δική μας για τις σχέσεις ανατολής και δύσης, αφού εκεί πρόκειται για τα σύνορα της Ρωσίας. Άντε να περάσει κάπως πιο «δεικτικά» ρωσικό βομβαρδιστικό, να σπεύσουν τα μαχητικά, να βγάλουν… μια δυο αναμνηστικές φωτογραφίες και όλοι να πάνε στη δουλειά τους. Είναι η χρήση των στρατιωτικών μέσων για πολιτικούς σκοπούς, έτσι στέλνονται τα σαφέστερα διπλωματικά μηνύματα.

Στην περίπτωση Ελλάδας και Βουλγαρίας η κατάσταση είναι ακόμα πιο «χαλαρή». Εάν ποτέ οδηγηθούμε σε καταστάσεις όπως αυτές που φοβόμαστε, τότε αυτό που θα έχει συμβεί θα είναι τόσο αρνητικό, που εκ των πραγμάτων η χώρα δεν θα έχει περιθώριο να κάτσει με τα χέρια σταυρωμένα.

Δεν εννοούμε με αυτή την αναφορά την εμπλοκή σε πόλεμο, ούτε… εκχώρηση διαμόρφωσης των απόψεων που διατυπώνει η ελληνική εξωτερική πολιτική οπουδήποτε. Και εάν κάτι είναι βέβαιο, είναι το ότι η Μόσχα, σε τέτοιες περιπτώσεις, θα θέλει να έχει στις ΝΑΤΟϊκές συσκέψεις χώρες που θα τηρήσουν στάση προσεκτική, επιδιώκοντας τον συμβιβασμό και όχι την αναμέτρηση.

Επίσης, αυτό που δεν θα πρέπει να ξεχνάμε, είναι η μόνιμή μας «γκρίνια», ως χώρα», ότι πάντα οι «ισχυροί» μεροληπτούσαν υπέρ της Τουρκίας. Και είναι αλήθεια αυτό. Διότι επί Ψυχρού Πολέμου, ουδείς μπορούσε να μη δώσει σημασία στα 1.700 χιλιόμετρα κοινών συνόρων της Τουρκίας με την πρώην Σοβιετική Ένωση. Κι εμείς, αδιαφορώντας για την πραγματικότητα στο έδαφος, αντί να ψάχνουμε τρόπους να είμαστε χρήσιμοι ώστε να διεκδικούμε τον σεβασμό των ευαισθησιών μας, φωνάζαμε «έξω από το ΝΑΤΟ», την ώρα που η Τουρκία εκμεταλλευόταν συστηματικά τις υπηρεσίες που πρόσφερε στην Ατλαντική Συμμαχία, μεγιστοποιώντας την ήδη τεράστια γεωστρατηγική της σημασία. Κι εμεις μιλούσαμε… για αδικία και παρανομία, κάνοντας τους άλλους να γελούν.

Τόσο απλά. Όσον αφορά τις εκκλήσεις για… ουδετερότητα, τα αποτελέσματα τα είδαμε το 1974 με την προσκόλληση της Λευκωσίας, εν μέσω διπολισμού στο διεθνές σύστημα, με το Κίνημα των Αδεσμεύτων. Καλύτερα θα ήταν να είχε συμφωνήσει με την ΕΣΣΔ, διότι τότε είχε τρόπο να υπερασπίσει συμμάχους τόσο μακριά από το έδαφός της, κάτι που δεν ισχύει – προς το παρόν τουλάχιστον – σήμερα με τη διάδοχο, τη Ρωσία.

Για να μην απεραντολογούμε όμως, η συμφωνία με τη Βουλγαρία είναι σημαντική και για άλλους λόγους και θυμίζουμε τη στάση της χώρας αυτής το 1987 στην κρίση του Μαρτίου με την Τουρκία. Διότι είχε παίξει ρόλο. Και για να φτάσουμε στο σήμερα, η στάση των δυο χωρών απέναντι στον «μακεδονικό» αλυτρωτισμό είναι κοινή σε πολύ μεγάλο βαθμό. Οι Βούλγαροι γείτονες, παρά τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, δείχνουν ειλικρινείς διαθέσεις να αναπτύξουν τη χώρα τους μέσα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η βοήθεια που λαμβάνουν καταγράφεται και όχι μόνο στη Σόφια.

Το ερώτημα βέβαια που δεν θα είναι εύκολο να απαντηθεί, αφού όταν υπάρχουν τέτοιες συνεννοήσεις γίνονται στο παρασκήνιο της διεθνούς πολιτικής, είναι τι ζήτησε η Ελλάδα στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης αυτής της συμφωνίας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Και φυσικά, αναφερόμαστε στα ζητήματα ελληνικής ασφάλειας, είτε αυτά αφορούν υλικό που μπορεί να ενισχύσει τις Ένοπλες Δυνάμεις, είτε σε πιο «άυλο» επίπεδο, αυτό των προσπαθειών της χώρας οι υδρογονάνθρακες που φαίνεται να υπάρχουν σε σημαντικές ποσότητες, να μπορέσουν να αξιοποιηθούν, προς όφελος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού πρώτα ωφεληθεί η ελληνική οικονομία.

Διότι εάν δεν το έχουμε καταλάβει, διανύουμε περίοδο σοβαρών ανακατατάξεων. Σε αυτές τις περιόδους κρίνονται «συστήματα ασφαλείας» και αντίστοιχα «υποσυστήματα» που θα καθορίσουν την πορεία του κόσμου στις δεκαετίες που έρχονται. Όποιος θεωρεί ότι η χώρα μας έχει την πολυτέλεια να μένει απαθής και να κρύβεται, αντί να διεκδικεί ρόλους και να διεκδικεί – λαμβάνει χειροπιαστά ανταλλάγματα γι’ αυτούς, απλώς πλανάται.

Εάν οι σχέσεις Ουάσιγκτον – Μόσχας συνεχίσουν να κλιμακώνονται, το μόνο βέβαιο είναι ότι είναι θέμα χρόνου να υπάρξει ένα «τείχος» από τις Βαλτικές Δημοκρατίες, την Ουκρανία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Ελλάδα, που θα είναι το «σύνορο» του νέου Ψυχρού Πολέμου. Και η Τουρκία τα ίδια.

Ας αξιοποιήσουμε λοιπόν την κατάσταση που διαμορφώνεται, για την οποία δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά, με τρόπο που να μεγιστοποιήσει την εθνική μας ασφάλεια και να στήνει στα πόδια της την οικονομία. Απέχοντας, μόνο ζημιά μπορούμε να κάνουμε, μεγαλύτερη από αυτή που έχουμε ήδη πάθει. Να είμαστε παρόντες, να διατυπώνουμε απόψεις, να θέτουμε ενεργά τα συμφέροντά μας και να μπαίνουμε στη διαδικασία της συναλλαγής για να τα εξυπηρετήσουμε.

«ΟΚ, εγώ θα περιπολώ στη Βουλγαρία, μη στείλεις εσύ αεροπλάνα, εσύ τι θα κάνεις για μένα; Με ενδιαφέρουν άμεσα ατά τα τρία πράγματα, με αυτή τη σειρά προτεραιότητας»… Ας αναλογιστούμε σε πόσες περιπτώσεις θα μπορούσε να δουλέψει αυτό το μοντέλο. Μόνο όταν ζητάς παίρνεις. Αρκεί να ξέρεις να δίνεις κι εσύ, ώστε μεγιστοποιώντας τη συνεισφορά σου, στο πλαίσιο πάντα της λογικής, να έχεις λόγο. Αλλιώς, δεν σου δίνει σημασία κανείς.

Όσοι ονειρεύονται «αλλαγή γεωπολιτικού προσανατολισμού» της χώρας και την ταύτιση με το «ομόδοξο ξανθό γένος» (και οι Βούλγαροι ομόδοξοι είναι…), απλά δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για το πώς «δουλεύει» ο κόσμος αυτός και ποια είναι τα πραγματικά περιθώρια κινήσεων της χώρας. Κι επειδή παρότι έβριζαν τους νεοσυντηρητικούς στις ΗΠΑ και το «όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας», χωρίς να το καταλαβαίνουν κάνουν ακριβώς το ίδιο. Πόλωση. Αναρωτήθηκε κανείς άραγε το πώς επηρεάζει ελληνικά προβλήματα ασφαλείας (π.χ. η δράση της ΜΙΤ στη Θράκη, ή στο Κυπριακό) η ρωσική λογική, βάσει της οποίας αποσπάστηκε η Κριμαία από την Ουκρανία;

Διότι πολλοί δεν αντιλαμβάνονται, ότι η Ελλάδα οφείλει να έχει εξαιρετικές σχέσεις με τη Ρωσία για πλειάδα λόγων, ακόμα και «συναισθηματικών» που είναι υπαρκτοί. Όχι όμως σε βάρος των δικών της συμφερόντων, τα οποία σε πολλά επίπεδα δεν είναι συμβατά με τα ρωσικά στον σημερινό διεθνή καταμερισμό ισχύος. Κι αυτό δεν θα αλλάξει επειδή εμείς, για παράδειγμα, θα αποφασίσουμε να δηλώσουμε πίστη στο Κρεμλίνο, ενώ η Τουρκία θα παραμείνει απέναντι.

Ας σκεφτούμε μόνο το κίνητρο εδαφικού ακρωτηριασμού της χώρας πόσο και σε ποιους θα αυξηθεί δραματικά για γεωστρατηγικούς λόγους. Και ο ελληνικός χώρος δεν μπορεί να προστατευθεί από τη Ρωσία με τα σημερινά δεδομένα. Για πολλούς λόγους. Για τη ρωσική στρατηγική θα γίνουμε εργαλείο στο πλαίσιο της στρατηγικής της απέναντι στο ΝΑΤΟ. Κι ενώ το ΝΑΤΟ θα το έχουμε δίπλα (ναυτική παρουσία και όχι μόνο), η Ρωσία θα βρίσκεται μακριά…

Ας συμβουλευόμαστε λίγο τη γεωγραφία, δεν κάνει κακό, πολιτική δεν μπορείς να κάνεις με το συναίσθημα. Το μέγα ζητούμενο για τη συμφωνία της Ελλάδας με τη Βουλγαρία, είναι να μην είναι μια αποκομμένη συμφωνία, αφού έτσι δεν θα έλεγε τίποτε, αλλά να εντάσσεται στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδιασμού για την ασφάλεια της χώρας, ο οποίος θα φέρνει άμεσα αποτελέσματα και χειροπιαστά. Παντού…