Το διπλάνο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που πέταξε το 2016 ο David Bremner γυρίζει την παγκόσμια αεροπορική Iστορία… 100 σελίδες πίσω-Άγνωστες λεπτομέρειες από την προσγείωση του Donald Bremner έναν αιώνα πριν «διά στόματος»Πασχάλη Παλαβούζη.

Ηιδιομορφία της Θάσου δεν αφορά μόνο τα γεωμορφολογικά της χαρακτηριστικά, αλλά και την ίδια την Ιστορία της, που ξεκινάει από τη Νεώτερη Παλαιολιθική Εποχή και φτάνει μέχρι τον 21ο αιώνα. Μέσα σ’ αυτό το τεράστιο εύρος Ιστορικών τεκμηρίων που χάνονται στους αιώνες, κάποιες πτυχές της Ιστορίας του νησιού δεν έχουν αναδειχτεί όσο τους αρμόζει ή ορθότερα, δεν έτυχαν της προσοχής που αρμόζει στις παγκοσμίου ενδιαφέροντος πληροφορίες που κουβαλάνε. Μια τέτοια πτυχή της Ιστορίας είναι και το Αεροδρόμιο του Καζαβητίου (1916 – 1918).

Το καλοκαίρι του 2016 συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τότε που προσγειώθηκε το πρώτο αεροπλάνο, το Bristol Scout με πιλότο τον Donald Bremner, με τον εγγονό του, David να παρίσταται στις εκδηλώσεις που έγιναν στο πλαίσιο του Kavala AirSea Show 2016 πετώντας το ανακατασκευασμένο Bristol Scout, πιστό αντίγραφο του πρωτότυπου μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια και προσγειώνοντάς το εκεί που είχε προσγειωθεί ο παππούς του 100 χρόνια πριν.

Μάλιστα, η ιστορία του διπλάνου του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που ανακατασκεύασε ο David Bremner έγινε ταινία, με την πρεμιέρα να έχει οριστεί για την Τρίτη 11 Απριλίου 2017 στο Λονδίνο, σε μια τελετή που θα δώσει το «παρών» η ίδια η Ιστορία της Θάσου (αναλυτικό ρεπορτάζ μπορείτε να διαβάσετε εδώ).

Το πρώτο μέρος από την ειδική Ιστορική Έρευνα του καθηγητή Πληροφορικής και ερευνητή αεροπορικής ιστορίας Πασχάλη Παλαβούζη, το οποίο παρουσιάστηκε δημόσια για πρώτη φορά στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας «Βασίλης Βασιλικός» (Νοέμβριος 2012) σε εκδήλωση της Αεροπορικής Λέσχης «Αριστείδης Μωραϊτίνης» αποκαλύπτει ένα μέρος της ιστορίας του αεροδρομίου του Καζαβητίου, μια ιστορία που φέρνει στο φως και άλλα στοιχεία για τη ζωή στο νησί εκείνη την περίοδο.

Το KAVALA POST παραθέτει ένα μικρό μέρος από την έρευνα του κ. Παλαβούζη, αλλά αντιπροσωπευτικό για το μέγεθος της ιστορικής αξίας του αεροδρομίου της Θάσου, για το οποίο η Δημοτική Αρχή του νησιού έχει ήδη δρομολογήσει δράσεις που θα το αναδείξουν ακόμα περισσότερο τόσο σε επίπεδο διάχυσης σημαντικών ιστορικών πληροφοριών όσο και σε επίπεδο συμβολισμών.

Ο σκοπός της δημιουργίας του αεροδρομίου

Χρονικά, η δημιουργία του αεροδρομίου ακολουθεί τη διαταγή του Γάλλου στρατηγού Σαράιγ, διοικητή των Συμμαχικών δυνάμεων στο μέτωπο της Θεσσαλονίκης, για κήρυξη της συμπρωτεύουσας σε κατάσταση πολιορκίας και κατάληψη της Ν. Θάσου συνεπεία της παραδόσεως του οχυρού Ρούπελ σε Γερμανο-Βουλγαρικές δυνάμεις μετά από απαίτηση του Γερμανού αυτοκράτορα.

Ο σκοπός της δημιουργίας του αεροδρομίου, διπλός: Αφενός η παρενόχληση έως και ακύρωση της γραμμής εφοδιασμού Γερμανίας-Βουλγαρίας-Τουρκίας, αφετέρου, ο έλεγχος των, υπό βουλγαρική κατοχή, ακτών της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος δημιουργίας εχθρικών βάσεων υποβρυχίων και ναρκοπεδίων που θα έθεταν σε κίνδυνο τη Συμμαχική κυριαρχία στο Βορειοανατολικό Αιγαίο.

Όπως άλλωστε μαρτυρούν η βιογραφία και το βιβλίο πτήσεων του Γερμανού αεροπόρου Carl Hans Theodor Holler, η ύπαρξη αεροδρομίου στην Ξάνθη από τις αρχές του 1916, έδρα του Αεροπορικού Τμήματος Ι (Feldflieger Abteilung I), με κλιμάκιο δύο τουλάχιστον υδροπλάνων στο Ζέρεβιτς (Gereviz-περιοχή Σέλινο στο Πόρτο Λάγος), ήταν δηλωτική των προθέσεων της Γερμανο-Βουλγαρικής πλευράς για έλεγχο του Βορειοανατολικού Αιγαίου.,

Η πρώτη προσγείωση

30 Μαΐου 1916, ώρα 08:30 αεροπορική βάση της 2^ης Πτέρυγας της Βασιλικής Ναυτικής Αεροπορικής Υπηρεσίας (RNAS) στην Αλμυρή λίμνη της Ίμβρου. Σχηματισμός 5 αεροπλάνων, συγκεκριμένα τριών βομβαρδιστικών Henri Farman H.F.27, ενός διθέσιου καταδιωκτικού Nieuport 12 («8912») και ενός μονοθέσιου καταδιωκτικού Bristol Scout C («1264»), απογειώνεται με κατεύθυνση το νησί της Θάσου. Χειριστής του μικρού μονοθέσιου, ο μεγαλόσωμος Ανθυποπλοίαρχος Francis Donald H. Bremner του Βασιλικού Ναυτικού, ο οποίος έχει αφαιρέσει το κάθισμα για να μπορεί να χωρά στον περιορισμένο χώρο του κόκπιτ.

Ο Donald Bremner θυμάται για τη Θάσο…

Στη συνέντευξή του, έτσι όπως αυτή έχει καταγραφεί και αρχειοθετηθεί στο Imperial War Museum (Department of Sound Records) στο Λονδίνο, αναφέρει για το νησί της Θάσου τα εξής:

«Ήταν ένα πολύ πιο απομονωμένο μέρος από ό,τι το αεροδρόμιο στην Ίμβρο. Ήταν πολύ δύσκολο αεροδρόμιο στη φάση της προσέγγισης γιατί βρίσκονταν σ’ ένα κομμάτι γης που εισχωρούσε στη θάλασσα και τουλάχιστον στις δύο πλευρές του προς την ξηρά υπήρχαν υψηλοί λόφοι έτσι, που μπορούσε κάποιος να προσεγγίσει για προσγείωση μόνο από τη μεριά της θάλασσας. Πετούσες κατευθείαν προς το λόφο κι έπειτα εκτελούσες απότομη στροφή και κάθοδο για να προσγειωθείς, με την προϋπόθεση φυσικά ο αέρας να φυσά από τη μεριά της θάλασσας. Πραγματικά, ήταν αρκετά δύσκολο…

»Είχα διαταγές να προσγειωθώ τελευταίος μια που πετούσα το μοναδικό μονοθέσιο καταδιωκτικό στο σχηματισμό. Θα παρακολουθούσα τα υπόλοιπα αεροπλάνα να προσγειώνονται στο αεροδρόμιο και έπειτα θα επέλεγα ένα μέρος που θα φαίνονταν ιδανικό για να προσγειώσω και το δικό μου αεροπλάνο, αλλά έπρεπε να το κατεβάσω με ασφάλεια οτιδήποτε κι αν συνέβαινε στους άλλους.

»Τα δύο αεροπλάνα που κατέφθασαν πρώτα, συνετρίβησαν στην προσγείωση. Νομίζω πως η δυσκολία εντοπίζονταν σε μια αλλόκοτη γραμμή που έμοιαζε να διατρέχει κατά μήκος το αεροδρόμιο. Ήταν Άνοιξη και υπήρχε πυκνή βλάστησηπάνω σ’ αυτήν τη γραμμή. Δε γνωρίζω αν ήταν ο τρόπος που είχε οργωθεί το μέρος ή κάτι παρόμοιο, αλλά αυτή η γραμμή ήταν ορατή από αέρος κι έμοιαζε να οριοθετεί κάποια υψομετρική διαφορά έτσι που το αεροδρόμιο έδειχνε να βρίσκεται σε δύο διαφορετικά επίπεδα και νομίζω πως όλοι, όταν ήρθε η ώρα να προσγειωθούν, ήταν λιγάκι φοβισμένοι.

»Λοιπόν, αφότου τα δύο πρώτα αεροπλάνα συνετρίβησαν, περίμενα τη σειρά των υπολοίπων οι οποίοι όμως δίσταζαν να προσγειωθούν. Έτσι, σκέφτηκα, διαταγές-ξεδιαταγές εγώ πηγαίνω. Χαμήλωσα, έκανα μια αργή διέλευση πάνω από το αεροδρόμιο, δεν μπόρεσα να εντοπίσω κάτι προβληματικό και έπειτα απλά προσγειώθηκα. Ένας αγαπητός μου φίλος που πετούσε το διθέσιο Nieuport και με ακολουθούσε από πραγματικά πολύ κοντινή απόσταση επειδή ήθελε να βλέπει τι έκανα, προσγειώθηκε κι αυτός ακριβώς πίσω μου. Προς στιγμή μάλιστα κι ενώ είχα σταματήσει, φοβήθηκα ότι θα έπεφτε πάνω μου γιατί το αεροπλάνο του ήταν βαρύτερο… Αλλά, πραγματικά δεν υπήρχε κάτι προβληματικό με το αεροδρόμιο.

»Οι συνθήκες διαβίωσης στη Θάσο ήταν πολύ πιο πρωτόγονες από αυτές στην Ίμβρο. Στη μια πλευρά του αεροδρομίου υπήρχαν ελαιόδεντρα και η σκιά του ελαιόδεντρου είναι κάτι το υπερτιμημένο. Μέναμε σε σκηνές, είχαμε και τη λέσχη μας εγκατεστημένη σε σκηνή και νομίζω ότι το χειρότερο μειονέκτημα αυτής της διαβίωσης ήταν… οι μύγες.

»Όταν έτρωγε κάποιος μαρμελάδα έπρεπε να κουνά το χέρι του συνεχώς από το πιάτο μέχρι το στόμα, σιγουρεύοντας με αυτόν τον τρόπο ότι δε θα κατάπινε και καμιά μύγα. Οι τουαλέτες ήταν οι πλέον πρωτόγονες, ανοιχτές γύρω από το κάθισμα και οι μύγες συνήθιζαν να μαζεύονται κατά δεκάδες στον πισινό οποιουδήποτε άτυχου χρησιμοποιούσε την τουαλέτα-εξαιρετικά δυσάρεστο. Η μόνη στιγμή που μπορούσε κάποιος να χρησιμοποιήσει με ασφάλεια την τουαλέτα ήταν λίγο πριν το μεσημεριανό. Όταν χτυπούσε το καμπανάκι, οι μύγες άφηναν τις τουαλέτες και πήγαιναν στη λέσχη»…

*Οι φωτογραφίες είναι από τον φωτογράφο Stratos Agiani ο οποίος για λογαριασμό της Olympus HELLAS φωτογράφισε το 5ο Kavala AirSea Show, το Bristol Scout και τον πιλότο του, David Bremner