Τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι εντελώς ιδιωτικά. Παρά τις ανυπόστατες φήμες που κυκλοφορούν, δεν υφίσταται δημόσιο πανεπιστήμιο στην Ελλάδα. Ο σχετικός θρύλος είναι κάτι σαν το τέρας του Λοχ Νες. Τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι πριβέ. Αποτελούν μάλιστα πρότυπο παγκόσμιας αίγλης για αυτόν τον τύπο ιδρύματος. Xοντρό πρότυπο. Για να καταλαβαινόμαστε, θα το ονομάσω πρότυπο πανεπιστημίου Χοντροπριβέ.

Εχουν προταθεί ποικίλοι τρόποι στη βιβλιογραφία για να ξεχωρίσεις ιδιωτικά ή δημόσια πανεπιστήμια. Ολοι ουσιαστικά συγκλίνουν σε ένα ερώτημα: Προηγούνται τα συμφέροντα ιδιωτών ή τα συμφέροντα της ευρύτερης κοινωνίας, του δήμου;

Τα συμφέροντα του δήμου είναι σαφή: παραγωγή γνώσης και ανεμπόδιστη διάχυσή της σε όσους περισσότερους, διάπυρη ανεξαρτησία σκέψης και λόγου, ανιδιοτελής υπεράσπιση του δικαίου και των αδύναμων, εξασφάλιση δεξιοτήτων που θα επιτρέψουν στους απόφοιτους να βρούνε δουλειές όπου εμπνέουν και εμπνέονται να δημιουργήσουν. Ο δήμος μαραγκιάζει όταν η γνώση στερεύει, όταν οι πολίτες είναι αδαείς και παραπληροφορημένοι, όταν κανένας δεν σκέφθεται και δεν μιλάει ελεύθερα, όταν όλοι κουρνιάζουν στη σκιά της ψυχολογικής λογοκρισίας ή στην ακόμα βαρύτερη σκιά του άμυαλου θυμού. Ο δήμος καταστρέφεται και αναιρείται, όταν κανένας δεν υπερασπίζεται το δίκαιο και τους αδύναμους, όταν οι πολίτες είναι άνεργοι ή υποδουλωμένοι σε δουλειές όπου κλέβει ο ένας τον άλλον.

Αντιθέτως, τα συμφέροντα ιδιωτών δεν μπαίνουν σε καλούπι. Είναι τόσο ποικιλότροπα όσο και οι ατομικές διαστροφές. Συχνά μπορούν να μεταφραστούν σε χρηματικό ισοδύναμο, αλλά η μετατροπή δεν είναι πάντοτε εμφανής. Για παράδειγμα, πόσα εκατομμύρια αντιστοιχούν στη δύναμη κατοχής διεστραμμένης εξουσίας;

Πανεπιστήμια τόσο διαφορετικά όσο το Stanford και το Berkeley δεν είναι ιδιωτικά στο μέτρο που εξακολουθούν να ενδιαφέρονται κυρίως για δημιουργία, όχι για ιδιοτέλεια. Τίποτε όμως δεν εξασφαλίζει ότι δεν θα γίνουν ιδιωτικά στο μέλλον. Η δημιουργία απαιτεί συνεχή υπεράσπιση, πρέπει να κατακτηθεί ξανά κάθε μέρα. Και οι εχθροί της σε παγκόσμιο επίπεδο δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητοι.

Το εκλεκτό και καθόλου εκλεπτυσμένο μοντέλο Χοντροπριβέ εξυπηρετεί με φανατική αφοσίωση συμφέροντα ποικίλων ιδιωτών. Οι συγκεκριμένοι idiots είναι μάλιστα πανέξυπνοι, τετραπέρατοι, αν η εξυπνάδα μετριέται με την ικανότητα επίτευξης στόχων.

Ο ισχυρότερος όμιλος ιδιωτικών συμφερόντων στο Χοντροπριβέ είναι πολιτικοί όλων των κομμάτων. Τα πανεπιστήμια αποτελούν φυτώρια κομματαρχών, χώρο δράσης ταγμάτων εφόδου (κομματικών νεολαιών), και χώρο άγαρμπης επίδειξης της διακομματικής ισχύος. Κάθε φορά που πολιτικοί διαξιφίζονται για πανεπιστημιακά θέματα όπως το άρθρο 38493116 του Συντάγματος (υπολογίζω κάπου τόσες φορές έχει άπραγα συζητηθεί), το άσυλο ανιάτων, το πανελλήνιο σύστημα εισαγωγής λαμπρών υποσχόμενων νέων-νεανίδων και εξαγωγής συμβιβασμένων στόκων, τους βιασμούς και τις συγχωνεύσεις τμημάτων ή τις προσλήψεις κομματοπαγούς προσωπικού, αμέσως γίνεται κατανοητό ότι τα πανεπιστήμια δεν έχουν καμία αυτονομία.

Τα ελληνικά πανεπιστήμια αποτελούν απλώς παιχνιδάκι όποιου Κινγκ Κονγκ πολιτικού καταπιάνεται με την Παιδεία για λόγους ψηφοθηρίας ή ιδεοληψίας. Προκύπτουν αγωνιώδη ερωτήματα, αναλόγως με την κομματική ένταξη του πανίσχυρου κουφιοκεφαλάκη που σφίγγει στη χούφτα του τον άτυχο θεσμό που σπαρταρά. Αραγε ο κεντρώος ή δεξιός Κινγκ Κονγκ που κραυγάζει «Και Α και Ου» ενδιαφέρεται πραγματικά να χαϊδέψει το ημιλυπόθυμο πανεπιστημιάκι; Οντως θέλει ο αριστερός γορίλας να το φιλήσει με τα σαρκώδη χείλη του; Ή μήπως θέλει να το φάει; Ησυχάστε, τελικά τίποτε δεν συμβαίνει. Αφού γλείψει με τα κομματικά του σάλια το ακαδημαϊκό παίγνιο, ο κάθε Κινγκ Κονγκ τελικά το βαριέται και το παραπετάει. Μέχρι να ρευτεί, να κοιμηθεί, και να το ξαναπιάσει. Σε δουλειά να βρισκόμαστε για το άρθρο 38493117.

Αν το πανεπιστήμιο ήταν δημόσιο, κανένας πολιτικός δεν θα τολμούσε να ψελλίσει ούτε λέξη για όλα αυτά τα θέματα, γιατί τα πανεπιστήμια από μόνα τους θα ρυθμίζανε τα του οίκου τους. Σκέφθομαι πόσο γρήγορα θα κατεβαίνανε τις παγκόσμιες κατατάξεις, πεντακόσια πεντακόσια τα σκαλιά, το Stanford ή το Berkeley, αν παρεμβαίνανε πολιτικοί στη λειτουργία τους.

Οι όμιλοι ιδιωτικών συμφερόντων που εξυπηρετούνται, όμως, είναι πολλοί περισσότεροι. Οταν ένα ίδρυμα απαξιώνεται τόσο, ποιος θα το σεβαστεί; Ιδιωτεύοντες καθηγητές θεωρούν ότι το ίδρυμα τους ανήκει. Καταστροφείς που τα κάνουν όλα λαμπόγυαλο θεωρούν ότι το ίδρυμα τους ανήκει. Εμποροι ναρκωτικών θεωρούν ότι το ίδρυμα τους ανήκει. Περιφερειάρχες, ιεράρχες, τελετάρχες, νομάρχες, πατριάρχες, τμηματάρχες, ομαδάρχες, θιασάρχες, στο μέλλον ίσως ξανά συνταγματάρχες, θεωρούν ότι το ίδρυμα τους ανήκει. Αφού δικό τους είναι, γιατί όχι; Λογαριασμό θα δώσουν πώς θα χειριστούν την προσωπική τους περιουσία;

Ακριβώς επειδή το πρότυπο Χοντροπριβέ είναι αφάνταστα επιτυχημένο, υπάρχει όρεξη να ιδρυθεί και νέα γενιά ιδιωτικών πανεπιστημίων. Πρόκειται για το μοντέλο Πριβέ-λάιτ 2.0. Ομως στην ευγενική προσπάθεια αντιδρούν αρκετοί που επωφελούνται από το ισχύον καταξιωμένο μοντέλο. Είναι απολύτως κατανοητό. Δεν θέλουν συναγωνισμό στο πλιάτσικο.

Ποιο είναι το μέλλον λοιπόν; Μετά τη μεγάλη προσφορά του Χοντροπριβέ στην Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια Διαφθοράς, θα μπορέσουμε σαν αποσαθρωμένη χώρα να προσφέρουμε στην ανθρωπότητα άλλο ένα αποτυχημένο μοντέλο; Το Πριβέ-Λάιτ 2.0 θα φθάσει άραγε σε μεγαλύτερα βάραθρα, π.χ. να συναγωνιστεί τα 16 ιδιωτικά πανεπιστήμια του ψευδοκράτους της Βόρειας Κύπρου;

Το σίκουελ ετοιμάζεται στα στούντιο University. Προειδοποιώ: περιέχονται σκληρές σκηνές με γυμνά πανεπιστήμια στα χέρια ορεξάτου, αναβαθμισμένου, μεταρρυθμισμένου γορίλα. Στην ταινία εμφανίζονται και εξωγήινοι.

* Ο κ. Ιωάννης Π.Α. Ιωαννίδης είναι καθηγητής παθολογίας, έρευνας και πολιτικής υγείας, επιστημών δεδομένων, και στατιστικής στο Πανεπιστήμιο Stanford των ΗΠΑ. Το τελευταίο του βιβλίο «Μετά τα αφύσικα» δημοσιεύθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος.