Ο παχύρρευστος κοκκινωπός πηλός, με τις μοναδικές θεραπευτικές ιδιότητες εξορυσσόταν στη Λήμνο, από την αρχαιότητα έως τις αρχές του 20ου αιώνα.

Θεωρούσαν ότι είχε αντισηπτική και αιμοστατική δράση, καταπολεμούσε τον πυρετό, θεράπευε προβλήματα του στομάχου και ήταν ισχυρό αντίδοτο σε δηλητήρια.

Βοηθούσε σε φλεγμονές του δέρματος και οι γυναίκες το έπιναν στην περίοδο ή για να επισπεύσουν τη γέννα. Πίστευαν επίσης ότι δρούσε κατά της πανώλης και της ελονοσίας.

Το χρησιμοποιούσαν ως αλοιφή εξωτερικά στις πληγές ή το έπιναν διαλυμένο σε νερό.

Ο λόφος Δεσπότης ή Μόσυχλος, στον οποίο γινόταν η εξόρυξη του φαρμακευτικού πηλού

Σύμφωνα με σύγχρονες χημικές αναλύσεις της σύστασης του εδάφους, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι, μεταξύ άλλων είχε πυριτική άργιλο, αλουμίνα, οξείδιο του σιδήρου, νερό, ασβέστιο, μαγνήσιο, ανθρακικό νάτριο και θειικό οξύ.

Όλα αυτά τα συστατικά την κάνουν ευεργετική για τον οργανισμό. Η άργιλος είναι φυσική καολίνη, ουσία που χρησιμοποιείται σε δηλητηριάσεις από τροφές, δυσεντερίες, δυσπεψίες και σε διάρροιες.

Οι ενώσεις του αργίλιου, μαγνησίου και ασβεστίου αποτελούν αντιόξινα και αντιδιαρροϊκά φάρμακα. Η κεκαυμένη μαγνησία που περιέχει, εξουδετερώνει ισχυρά οξέα και χορηγείται σε δηλητηριάσεις. Ο σίδηρος βοηθάει στην αναιμία και χορηγείται στην κύηση, τη γαλουχία και σε γαστρεντερικά νοσήματα.

Το θείο στην ποσότητα που υπήρχε στην Λημνία γη, έχει αντισηπτική δράση για εξωτερικά τραύματα. Σε συνδυασμό με αλκάλια καταστρέφει παράσιτα του δέρματος. Παρ’ όλα αυτά, οι θεραπευτικές ιδιότητες της γης της Λήμνου δεν αξιοποιούνται πια. Η τελευταία αναφορά εξόρυξης χρονολογείται το 1916.

Η ιστορία της Λημνίας γης

Στην αρχαιότητα εξορυσσόταν με τελετουργικό τρόπο από το λόφο Δεσπότης ή Μόσυχλος όπως ονομαζόταν στο παρελθόν, το σημείο που είχε πέσει ο Ήφαιστος στη Λήμνο.

Σύμφωνα με το μύθο, θεράπευσε τα τραύματά του με τη βοήθεια του χώματος της περιοχής. Επίσης, φημολογείται ότι ο Φιλοκτήτης θεραπεύτηκε από τσίμπημα φιδιού στο πόδι, με το θεραπευτικό χώμα της Λήμνου. Περιηγητές και γιατροί της αρχαιότητας, μεταξύ τους ο Ηρόδοτος, ο Διοσκουρίδης και ο Γαληνός, μελέτησαν τη Λήμνια γη και ανέφεραν στα κείμενά τους τη σπουδαιότητά της.

Η τελετή εξόρυξης της, αγιαζόταν από ιέρεια, που ερχόταν από την Ηφαιστεία.

Στη συνέχεια μετέφεραν το χώμα στην πόλη για να το επεξεργαστούν. Έριχναν το χώμα στο νερό, το έφτιαχναν σε μορφή υγρού πηλού και το άφηναν να κατακαθίσει. Μετά αφαιρούσαν το πολύ νερό και έπαιρναν τη «λιπαρή» γη, που βρισκόταν στο κάτω μέρος, χωρίς την άμμο και τις πέτρες. Ξήραιναν το πηλό μέχρι να γίνει σαν μαλακό κερί και μετά τον έπλαθαν σε κομματάκια. Πάνω τους έβαζαν τη σφραγίδα της θεάς Άρτεμης.

Στα Χριστιανικά χρόνια, η τελετή εξόρυξης γινόταν στις 6 Αυγούστου. Σφράγιζαν τα φαρμακευτικά σκευάσματα με τη μορφή του Χριστού. Οι κάτοικοι ονόμαζαν τη Λήμνια γη «αγιόχωμα». Κατά την τουρκοκρατία σφράγιζαν τα κομμάτια του πηλού με την ημισέληνο. Τις αποφάσεις για το εμπόριο της Λημνιακής γης, είχε ο σουλτάνος.

Ένα μικρός μέρος δινόταν και στους Έλληνες και Οθωμανούς Τούρκους επισήμους, που παρακολουθούσαν την τελετή εξόρυξης, αλλά ήταν μόνο για προσωπική χρήση.

Μικρή ποσότητα του πηλού δινόταν σε αγγειοπλάστες, για να κατασκευάσουν κύπελλα και αγγεία. Το 1890 ο Καθηγητής Dr. Tozer στο βιβλίο του «τα νησιά του Αιγαίου» ανέφερε ότι, πολλοί Τούρκοι χρησιμοποιούσαν τα αγγεία, γιατί πίστευαν ότι έτσι εξουδετερώνεται κάθε δηλητήριο, που έρχεται σε επαφή με τον πηλό.

Σιγά σιγά όμως άρχισαν να παρασκευάζονται παρόμοια σκευάσματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και η ζήτησή της μειώθηκε. Στην τελετή που κάποτε συγκεντρώνονταν 3000 άτομα, στα τέλη του 19ου αιώνα παρευρίσκονταν μόνο 12 άτομα.