Σε περίοπτη θέση, με θέα την πόλη της Καβάλας, στέκει αγέρωχη η εκκλησία του Αγίου Θεράποντος, ένας τόπος προσευχής, ελπίδας και πνευματικής στήριξης για δεκαετίες.

Ο ναός χτίστηκε τη δεκαετία του 1950 με πρωτοβουλία της Ιατρικής Εταιρείας Καβάλας, ως καταφύγιο πίστης και παρηγοριάς για τους ασθενείς του Σανατορίου Καβάλας, αλλά και για τους συγγενείς και επισκέπτες τους. Σημαντική υπήρξε η συμβολή του τότε Μητροπολίτη Φιλίππων, καθώς και του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου, ο οποίος φρόντισε προσωπικά για την ανέγερση του ναού.

Η θεμελίωση του ναού έγινε στις 20 Σεπτεμβρίου 1955 και τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 18 Αυγούστου 1956. Σήμερα, ο ναός λειτουργεί υπό την ευθύνη της Μητρόπολης Φιλίππων Νεαπόλεως και Θάσου, με εφημέριο τον π. Ηλία Πινδέρη, και συνδέεται άρρηκτα με την πνευματική ζωή της περιοχής.

Κάθε χρόνο στις 14 Μαΐου, η Καβάλα τιμά με λαμπρότητα τον Άγιο Θεράποντα, ενώ ο Πολιτιστικός Σύλλογος Χωράφας φροντίζει για την οργάνωση της γιορτής, προσελκύοντας πλήθος πιστών.

Ο Άγιος Θεράπων ήταν ιερομάρτυρας της χριστιανικής εκκλησίας και έζησε ζωή ασκητική και ταπεινή. Αφιέρωσε τη ζωή του στον Θεό, υπήρξε αυστηρός με τον εαυτό του, ενάρετος και ενεργός κήρυκας της πίστης. Δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα από πού καταγόταν — άλλες πηγές τον τοποθετούν στην Ανατολή, άλλες στη σημερινή Γερμανία.

Το απολυτίκιό του εξυμνεί τον ασκητικό του βίο και το μαρτυρικό του τέλος, τονίζοντας τη διπλή νίκη του: κατά των παθών και των διωκτών του. Ο Άγιος Θεράπων είναι και πολιούχος του Ζωγράφου Αττικής.

Γράφει ο Πασχάλης Παλαβούζης

Μια άγνωστη αλλά συγκλονιστική ιστορία από τα σκοτεινά χρόνια της γερμανικής Κατοχής ήρθε στο φως, φωτίζοντας ένα ξεχασμένο επεισόδιο με πρωταγωνιστή το καΐκι «Οσία Παρασκευή» και τα δραματικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στις 12 Μαΐου 1941, ακριβώς 84 χρόνια πριν.

Το ξύλινο σκαρί των 35 τόνων είχε αποπλεύσει από τη Μύρινα Λήμνου με προορισμό την Καβάλα, μεταφέροντας Έλληνες ναύτες, Γερμανούς στρατιώτες και εφόδια. Στο πλήρωμα συμμετείχαν μεταξύ άλλων οι Θεόδωρος Μαμαλούκας (καπετάνιος), Χρήστος Νάσιος και τρεις ναύτες: Τζιβελέκης, Κίλερης και Δανιήλ.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, το καΐκι εντοπίστηκε από το βρετανικό υποβρύχιο HMS Rorqual (N74). Οι Βρετανοί αρχικά άνοιξαν πυρ από απόσταση 1.200 γυαρδών και αργότερα, αφού αναγνώρισαν ότι το πλοίο έφερε γερμανική σημαία, προχώρησαν σε επίθεση που κατέληξε στη βύθισή του.

Μέσα από μαρτυρίες του καπετάνιου, αναδεικνύονται δραματικές λεπτομέρειες: διαταγές για απόρριψη εγγράφων στη θάλασσα, απειλές με όπλα, και τέλος μια φονική σύγκρουση που προκάλεσε τεράστιες εκρήξεις και απώλεια δεκάδων ζωών, κυρίως Γερμανών στρατιωτών. Το πλήρωμα και οι Έλληνες επιβάτες διασώθηκαν με βάρκα.

Το HMS Rorqual, σύμφωνα με αρχεία του κυβερνήτη του, ξεκίνησε περιπολία από τα βορειοδυτικά της Λήμνου και στις 12:18 άνοιξε πυρ κατά του «Οσία Παρασκευή», καταγράφοντας με ακρίβεια την επιχείρηση στο ημερολόγιό του.

Η βύθιση του καϊκιού αποτέλεσε αιτία για περαιτέρω στρατιωτικές συγκρούσεις. Το υποβρύχιο επιτέθηκε αργότερα και στο πλοίο «Θράκη», που μετέφερε τον Συνταγματάρχη Wilhelm Beukemann, προκαλώντας θύματα και ζημιές.

Ως φόρο τιμής στους πεσόντες Γερμανούς στρατιώτες, οι Αρχές κατοχής ανήγειραν επιβλητικό μνημείο στο Ρωμαϊκό Υαλό του Κάστρου, με αποκαλυπτήρια που πραγματοποιήθηκαν στις 18 Ιουνίου 1941.

Η ιστορία του «Οσία Παρασκευή» αποτελεί μια άγνωστη σελίδα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στη βόρεια Ελλάδα, που ήρθε ξανά στο φως μέσα από γερμανικά και αγγλικά στρατιωτικά αρχεία, καθώς και από το προσωπικό αρχείο του Πασχάλη Παλαβούζη.

Για 13η συνεχόμενη χρονιά, η τοπική κοινωνία του Παγγαίου τίμησε με σεμνότητα και βαθύ σεβασμό τη μνήμη των νέων ανθρώπων που έδωσαν τη ζωή τους τον Απρίλιο του 1913 στα εδάφη του σημερινού χωριού Δωμάτια, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.

Η λιτή εκδήλωση πραγματοποιήθηκε μπροστά από το μνημείο πεσόντων στην πλατεία του χωριού, όπου πολίτες και στρατιωτικά αγήματα απέτισαν φόρο τιμής στους πεσόντες, με κατάθεση στεφάνων και σιγή σεβασμού. Όπως κάθε άνοιξη εδώ και 13 χρόνια, η μνήμη στρέφεται σε εκείνες τις ηρωικές στιγμές του Ελληνικού Στρατού στα εδάφη του Παγγαίου.

Από το 2012… στην Παράδοση Μνήμης

Η πρωτοβουλία ξεκίνησε το 2012 από μια δυναμική ομάδα πολιτών της περιοχής του Παγγαίου, σε συνεργασία με τον τότε νεοσύστατο Δήμο Παγγαίου και την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από την απελευθέρωση του Παγγαίου από τον τουρκικό ζυγό, πίστεψαν ότι η διατήρηση της ιστορικής μνήμης είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της εθνικής αξιοπρέπειας και της συλλογικής ταυτότητας.

Ο στόχος αυτών των εκδηλώσεων ήταν —και παραμένει— να κατανοήσουν ιδιαίτερα οι νέες γενιές πως η ελευθερία δεν ήταν ποτέ δεδομένη, αλλά κατακτήθηκε μέσα από αγώνες και θυσίες.

Μνημεία και Ιστορική Ενθύμηση

Μέσα από τις προσπάθειες αυτές, ανεγέρθηκαν και εγκαινιάστηκαν μνημεία στα Δωμάτια, στην Εξοχή, στο Παλαιοχώρι και στον οικισμό Δημαρά για τους Ήρωες του 1897, τιμώντας τη συλλογική μνήμη με διακριτικότητα και ουσία. Στις Ελευθερές, το μνημείο για τη μάχη της Βαζόπετρας υπήρχε ήδη από το 1995.

Ιδιαίτερη μνεία έγινε και στη συμβολή του ιστορικού ερευνητή και δικηγόρου Θόδωρου Λυμπεράκη, ο οποίος ανέδειξε μελετητικά το ιστορικό υπόβαθρο των μαχών και τη συμβολή των πεσόντων.

Μήνυμα Ενότητας και Συνέχειας

Η τελετή δεν ήταν απλώς ένας φόρος τιμής, αλλά μια πράξη ιστορικής συνέχειας. Όπως τονίζεται, η σύγχρονη Ελλάδα δεν είναι αυτονόητη· χτίστηκε επάνω στις θυσίες ανθρώπων που πίστεψαν στην ελευθερία, την αξιοπρέπεια και την πατρίδα. Η διατήρηση αυτής της μνήμης είναι υποχρέωση όλων μας, ειδικά απέναντι στους νέους που καλούνται να συνεχίσουν την πορεία της ιστορικής αυτογνωσίας.